حسودها بیماری خود را انکار می‌‌کنند

جوان: شاید شما هم با افرادی مواجه شده باشید که در رفتار مختلفی که بروز می‌دهند، حسادتشان نسبت به دیگران نمایان است. این حسادت می‌تواند در هر سنی بروز کند. خردسالان و کودکان این حس را به وفور بروز می‌دهند، در حالی که هر چه سن افراد بیشتر می‌شود، پنهانکاری برای جلوگیری از بروز ناشیانه و ظاهری این حس افزوده می‌شود و افراد سعی می‌کنند حسادتشان را به اشکال مختلف و به بهانه‌های متفاوت بروز دهند.

گاهی حسادت با موضوعاتی دیگر به جز مواردی که حسادت فرد را برانگیخته است همراه می‌شود و فرد حسود سعی می‌کند که با لجبازی با فردی که نسبت به او حسادت می‌کند، تا حدی خود را آرام کند. از آنجا که حسادت از صفات افراد شایسته به دور است و جزو اخلاق‌های ناپسند به شمار می‌رود، می‌تواند در هر محیطی از کلاس درس مدرسه و دانشگاه، محل کار و حتی منزل، اثرات نامطلوبی به جا بگذارد. این افراد علاوه بر این که زمینه ناراحتی روحی و روانی خود را ایجاد می‌کنند، مشکلاتی را هم برای دیگران ایجاد می‌کنند.

زیر آب زدن همکاران و هم‌شاگردان، تهمت زدن نسبت به آنان و دروغ گفتن به آنان می‌تواند از تبعات همراه این حس باشد. از سوی دیگر این حس در اسلام و دیگر ادیان هم نکوهیده است و اگر چه در اغلب موارد به صورت ناخودآگاه در افراد ایجاد می‌شود، ولی همیشه به مسلمانان تاکید شده است که از این حس دوری کنند و در مقابل آن بایستند و مانع از تبعات ناگوار آن شوند.

حسادت یک حس طبیعی است اما اگر زیاد شود...

شاید شما هم شاهد حسادت‌هایی این گونه شده باشید. فرزندان نسبت به اسباب‌بازی که برادر یا خواهرشان دارد حسادت می‌کنند و پدر و مادر را تحت فشار قرار می‌دهند که از این اسباب بازی برای آنها هم تهیه کند. زن ها با دیدن زیورآلات و لباس فاخر زنان دیگر دچار استرس و کمبود می‌شوند و خود را دست پایین‌تر از آنچه هستند می‌بینند و همین باعث می‌شود تمام تلاششان را برای این که چنین لباس‌ها و تزئیناتی را تهیه کنند به کار بگیرد و شوهرانشان را تحت فشار قرار دهند.

«الهام رستگار»، استاد روانشناسی، در این باره توضیح می‌دهد که حسادت یکی از شایع ترین هیجاناتی است که در همه انسان‌ها وجود دارد. این حس مستقیماً به روابط بین افراد مربوط می‌‌شود. این حس به گونه‌ای است که اگر کسی اصلاً احساس حسادت نداشته باشد، در تعهد خود نسبت به رابطه با دیگران دچار کمبود خواهد بود.

این نوع  از حسادت‌ها در رابطه با جنس مخالف، دوستان، رابطه میان والدین و فرزندان، خواهران و برادران و حتی بین اعضای یک خانواده به چشم می‌خورد. این حس اغلب ریشه در کمبود عزت نفس و اعتماد افراد دارد و و در نتیجه به درجات مختلف، بر حسب اینکه میزان و سطح عزت نفس و اطمینان فرد چقدر باشد، بر افراد تأثیر می‌گذارد.

این حس همانند دیگر هیجاناتی که افراد دچار آن می‌شوند، موضوع مهمی نیست و به حفظ رابطه و گاهی حتی در پیشرفت افراد کمک قابل توجهی می‌کند. اما اگر شدت این حس زیاد شود، سبب انحراف فکر افراد می‌شود و اینجاست که می‌تواند از ایجاد ارتباط مطلوب با دیگران خارج شود و مخرب باشد. این گونه حسادت‌ها به صورت غیرعادی و نابهنجار به وجود می‌آید که به عقیده روانشناسان حسادتی بیمارگونه به شمار می‌رود.

  حسادت وسواسی توهمی، حسادت روان پریشانه

حسادت نوعی هیجان طبیعی در افراد است و نباید آن را موضوعی غیرطبیعی دانست اما تفاوت عمده‌ای بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی وجود دارد. حسادتی را طبیعی می‌گویند که فرد، دوستش را با شخص دیگری ببیند. گاهی دیده می‌شود که کودکی در خانواده مورد محبت و علاقه بیشتر قرار می‌گیرد و همین باعث حسادت دیگر خواهران و برادران او می‌شود. این گونه حسادت‌ها طبیعی است و می‌تواند در هر فردی به وجود بیاید.  این احساس در برخی موارد می‌تواند دردناک باشد اما در موارد معمولی افراد می‌توانند خود را با شرایط و موقعیت جدید وفق دهند و زندگی کنند.

رامین اسدی، 40 ساله از تهران، می‌گوید: نزدیک به 16 سال است که ازدواج کرده‌ام. حسادت نسبت به دیگران را برخی اوقات در نگاه همسرم دیده‌ام. وقتی متوجه این موضوع شده‌ام، ناراحت شده‌ام، ولی وقتی خودم را در موقعیت او قرار داده‌ام، متوجه شدم که من هم ممکن بود در این حالت حسادت کنم.

سهیلا محمدی، 27 ساله از تهران، در این باره می‌گوید که دو دختر دارد، یکی هفت ساله و دیگری سه ساله. از زمانی که دختر دومش به دنیا آمده است دچار مشکلاتی با دختر بزرگش شده است و در هر ابراز محبتی که به فرزند کوچکتر می‌کند، با اعتراض، قهر و ناراحتی دختر بزرگ‌تر مواجه می‌شود.

رستگار در ادامه از حسادت بیمارگونه یاد می‌کند که وقتی از کنترل خارج شود به این نام خوانده می‌شود. این حسادت به دو شکل حسادت وسواسی توهمی و روان‌پریشانه به وجود می‌آید.
در حالت نخست، فرد دارای افکار شدید و تکرار شونده‌ای مبنی بر روراست نبودن فردی است که به عنوان دوست انتخاب کرده است.  با وجودی که ممکن است فرد از ته قلب به این گونه افکار اعتقاد نداشته باشد، امّا نمی‌تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند و این افکار می‌‌توانند خیلی زود به صورت مخرّب و ناراحت‌کننده درآیند و به علت حسادت وسواسی، روابط از هم می‌‌گسلند.

نوع دیگر حسادتی که خطرناک‌تر از نوع اول است حسادت روان‌پریشانه است. افرادی که دچار این نوع از حسادت هستند اطمینان دارند که دوستشان به آنان خیانت کرده است و در مواردی به آنان دروغ گفته است. برخلاف حسادت وسواسی هیچگونه شکی در ذهن افرادی که دچار این حس هستند وجود ندارد. آنها احتمالاً عقیده دارند که شواهدی نیز برای خیانت دوست‌شان وجود دارد، حتی اگر واقعاً شواهدی وجود نداشته باشد. رفتار خشونت آمیز با دوستانی که به او نزدیک هستند و فرد مورد نظر از حسادت روان‌پریشانه نسبت به آنان برخوردار است، از جمله رفتارهایی است که بروز پیدا می‌کند. این رفتار می‌تواند با کسی که نسبت به دوستان وی حس محبت‌آمیزی دارند نیز به وجود بیاید و واکنش‌های نامطلوبی را به دنبال داشته باشد.

حسادت روان‌پریشانه کمتر از حسادت وسواسی شایع است و ممکن است به علّت اختلالات دیگری چون اسکیزوفرنی، افسردگی، سوء مصرف مواد و زوال عقل به وجود آید.
از آنجا که حسادت بیمارگونه طرز فکر فرد را خراب می‌‌کند، می‌تواند اثرات منفی قابل ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی او بگذارد. با وجود این، چون حسادت بیمارگونه به عنوان یک اختلال ذهنی شناخته می‌شود، درمان‌هایی برای آن وجود دارد.

درمان‌هایی که به نام گفت‌وگو از آنها نام برده می‌شود، برای درمان حسادت بیمارگونه بهتر است. این نوع درمان به فرد کمک می‌کند که شیوه تفکر و عملش را تغییر دهد و مشکل وی را قابل تحمل‌تر کند. گاهی  حتی بهتر است که فرد از دارودرمانی برای درمان حسادت بیمارگونه استفاده کند. برای حسادت وسواسی، داروهای ضدافسردگی مفیدند و برای حسادت روان پریشانه، داروهای ضدروان پریشی، مانند داروهایی که برای درمان اسکیزوفرنی تجویز می‌‌شود. البته فراموش نشود که بهتر است افرادی که دچار چنین احساس‌هایی هستند با نظر پزشک دارو مصرف کنند.

  حسودهای غیرطبیعی قبول ندارند که بیمارند!

همجواری با افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند می‌تواند برای دوستان و افراد خانواده‌شان بسیار سخت باشد. به یاد داشتن این نکته اهمیت دارد که حسادت بیمارگونه یک نوع اختلال ذهنی است که قابل درمان است، امّا همچنین باید به خاطر سپرد که خطر خشونت‌آمیز شدن رفتار فرد نیز وجود دارد.

به افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند می‌‌توان کمک کرد امّا غالباً آنها کمک را رد می‌کنند یا اصلاً انکار می‌کنند که نیاز به کمک دارند. با وجودی که باید آنها را تشویق به کمک گرفتن کرد، امّا ممکن است آنها از این پیشنهاد عصبانی شوند. با در نظر داشتن این که افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند ممکن است به خشونت روی آورند، دوستان و افراد خانواده‌شان باید رفتاری محتاطانه با آنها داشته باشند.

تفاوت بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی گاهی اوقات دشوار است امّا به عنوان یک قاعده کلّی، حسادت طبیعی می‌‌تواند باعث حفظ رابطه با دیگران شود، در حالی که حسادت غیرطبیعی مخرّب است و غالباً به خشونت می‌انجامد.