جام جم: به مدت چند دهه، هيچ توضيحي براي برجستگي توپوگرافيك در طرف دورتر ماه، معروف به ارتفاعات قمري دوردست وجود نداشته است، اما پژوهشي جديد كه به‌وسيله پژوهشگران دانشگاه كاليفرنيا در سانتاكروز انجام شده نشان داده است كه اين ارتفاعات ممكن است بر اثر نيروهاي كشندي در اوايل تشكيل ماه و هنگامي كه پوسته جامد و بيروني ماه روي اقيانوسي از سنگ مايع شناور بود، به وجود آمده باشند.
يان گاريك ـ بتل، استاديار علوم زمين و سيارات دانشگاه كاليفرنيا در سانتاكروز پي‌برد كه شكل برجستگي ماه را مي‌توان به وسيله يك تابع رياضي بسيار ساده تعريف كرد. به گفته گاريك ـ بتل، اولين نويسنده مقاله‌اي در مورد يافته جديد كه در شماره 11 نوامبر نشريه ساينس منتشر شده است، آمده: «نكته جالب اين است كه شكل تابع رياضي نشان مي‌دهد مد در شكل‌گيري اين برآمدگي نقش داشته است.»
اين مقاله فرآيندي را براي شكل‌گيري ارتفاعات قمري شرح مي‌دهد كه در آن پوسته ماه حدود 4.4 ميليارد سال پيش بر اثر مد گرم شده است. در آن هنگام و اندك زماني پس از شكل‌گيري ماه، پوسته ماه به وسيله اقيانوسي از ماگما يا تفتال از جبه آن جدا شده است.
در‌نتيجه، كشش گرانشي زمين باعث فرآيند كشندي و گرم شدن پوسته شده است. در مناطق قطبي، جايي كه كشش و گرمايش بيشترين مقدار بوده، پوسته نازك‌تر شده و ضخيم‌ترين قسمت پوسته در مناطقي در امتداد زمين تشكيل شده است.
اين فرآيند مشخص نمي‌كند چرا برجستگي تنها در طرف دورتر ماه ديده مي‌شود. بنا به گفته گاريك ـ بتل: «شما انتظار داريد كه برجستگي را در هر دو طرف مشاهده كنيد، چرا كه مد تاثيري متقارن دارد. ممكن است فعاليت‌هاي آتشفشاني يا ديگر فرآيندهاي زمين‌شناختي طي 4/4 ميليارد سال گذشته شكل برجستگي را در طرف نزديك‌تر تغيير داده باشند.» نقشه ضخامت پوسته بر مبناي داده‌هاي گرانشي نشان مي‌دهد كه پوسته ماه در منطقه ارتفاعات قمري دوردست بسيار ضخيم است. تفاوت در ضخامت پوسته ماه شبيه آن چيزي است كه در قمر مشتري، اروپا، ديده مي‌شود. در اروپا، پوسته‌اي يخي روي اقيانوسي از آب مايع ديده مي‌شود. پژوهشگران تاثيرات گرماي كشندي بر سطح اروپا را بررسي كرده و براي بررسي ماه از همان روش تحليلي استفاده كرده‌اند.به گفته گاريك ـ بتل: «قمر اروپا كاملا با ماه تفاوت دارد، اما باعث شد ما به فرآيند كشندي پوسته روي يك اقيانوس مايع توجه كنيم.»
گاريك ـ بتل مي‌گويد اين تابع رياضي كه شكل برجستگي ماه را توضيح مي‌دهد مي‌تواند در مورد يك‌چهارم شكل ماه صادق باشد. اگر چه هنوز هم ناشناخته‌هايي همچون دليل شكل متفاوت طرف نزديك‌تر ماه وجود دارند، پژوهش جديد چارچوبي جديد براي پژوهش بيشتر در مورد شكل ماه به دست مي‌دهد. به گفته گاريك ـ بتل: «هنوز همه چيز كاملا روشن نيست، ولي ما كم‌كم در حال شروع حل مساله‌ايم.»
