سرویس اجتماعی ـ مانند بسیاری از رخدادهای مهم حوزه تکنولوژی در جهان، خاستگاه این موضوع هم یکی از دو جنگ بزرگ جهانی است، چنان که سابقه تلاش برای ساخت و بهرهبرداری از یک هواپیمای بدون سرنشین را به جنگ جهانی اول نسبت میدهند. گویا نخستین مورد از این هواپیماها در سال 1948 توسط شرکت رایان آئروناتیکال ساخته شده است؛ XQ2 نخستین هواپیمای بدون سرنشین ارتش آمریکا به شمار میرفت. این پیشگامی نظامی در دورهای که جهان در التهاب نبردهای خونین جهانی میسوخت، دیگر رقبا را نیز به فکر انداخت تا در بهرهجویی از این تجهیزات، کارهایی انجام دهند.
بنا بر این گزارش، کوچک بودن، رادار گریزی، قابلیت مانور بیشتر، مداومت پرواز و بهره نبردن از نیروی انسانی در هدایت مستقیم که موجب کم شدن خسارات جانی و همین طور امنیت اطلاعاتی میشد، از مهمترین ویژگیهای UAV (Unmanned Air Vehicle) ها بود که آن را به گزینهای قابل تأمل برای امور نظامی در جهان تبدیل میکرد.
اما اگر تولد این نسل از هواپیماها، مرهون رخدادهای خونبار جنگ اول جهانی است، یکی دیگر از مهمترین مقاطع تکامل این پرندههای کوچک، مربوط به دوران جنگ سرد و ماجرای خیلج خوکها میشود، آنجا که در جریان عکسبرداری ارتش آمریکا از خاکهای کوبا خانم اژدها (Dragon Lady) یکی از هواپیماهای بدون سرنشین آمریکایی توسط آتشبار کوبا منهدم شد و روابط ملتهب دو کشور به مرحله سختتری رسید.
این موضوع باعث شد تا ارتش ایالات متحده به فکر بالا بردن قابلیتهای UAVها بیفتد و به این ترتیب، نسل جدیدی از پرندههای بدون سرنشینی که قابلیت انجام وظایف هواپیماهای جاسوسی آمریکایی را مانند عکسبرداری، فیلمبرداری و در کل گردآوری اطلاعات لازم از مواضع حیاتی دشمن دارا بودند، پدید آمدند.
پهپاد در فردو
چندی پیش و پیش از انتشار خبر نابودی هواپیمای بدون سرنشین جاسوسی آمریکایی از نوع «RQ۱۷۰» در مرزهای شرقی کشور، خبر انهدام یک فروند هواپیمای بدون سرنشین دیگر آمریکایی، این بار در فردوی قم ـ جایی که یکی از مهمترین مراکز مهم تحقیقات هسته ای ایران است ـ هم روی تلکس خبرگزاریها رفت؛ خبری که بعدها تکذیب شد.
اما پهپادی که گفته میشد در فردو زمینگیر شده بود، چیست و از کجا آمده است؟
پهپاد، مخفف پرنده هدایتپذیر از دور است که البته در ایران به این نام خوانده میشود. این هواپیما از سری هواپیماهای بدون سرنشینی است که البته در صورت نیاز، میتواند یک نفر سرنشین هم با خود حمل کند، ولی هدایت آن از جای دیگری است.
پهپاد از نیروهای آئرودینامیکی برای پرواز بهره میبرد. از این هواپیما برای امور مربوط به جاسوسی و همچنین حمله بهره میبرند؛ هرچند موارد استفاده غیر نظامی آن شامل عملیات خاموش کردن آتشسوزیها، انجام عملیاتهایی که با خطر انسانی روبهرو هستند، کنترل نا محسوس ترافیک و مواردی از این دست است.
وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا، بیشترین سرمایهگذاری در جهان در زمینه ساخت و تجهیز پهپادها را انجام داده است، به گونهای که بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۵ نزدیک سه میلیارد دلار هزینه برای طراحی ساخت و تجهیز پهپادها هزینه کرده است. حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ باعث شد تا دولت آمریکا، بودجه بیشتری به طراحی و ساخت و تجهیز پهپادها اختصاص دهد.
هماکنون ۳۲ کشور در حال ساخت و گسترش ۲۵۰مدل پهپادهای اکتشافی هستند. روسیه با ساخت پهپاد tu-۳۰۰ به فناوری بهتری دست یافته و ایتالیا نیز mirach ۱۵۰ را ساخته است. این پهپادها مجهز به موتور جت بوده و میتوانند در ارتفاع بالایی پرواز کنند. ابابیل و مهاجر و سفرهماهی از پهپادهای ساخت ایران هستند؛ پهپادهای ایرانی در عرصه دفاع و سازندگی ایران نقش بسیاری داشتهاند.