مكمل‌هاي به ظاهر ورزشي اين روزها از پرفروش‌ترين كالاهاي موجود در داروخانه‌ها محسوب مي‌شوند. مخاطبان اين داروها اغلب در بازه سني 20 تا 40 سال هستند كه البته دامنه تقاضاهاي شان صرفا به داروخانه‌ها محدود نمي‌شود و مي‌توانند ارقام غيرمجاز كالاي مورد نياز خود را از از بازار آزاد و از مسيرهاي غيرقانوني تهيه كنند. در سال‌هاي اخير بارها و بارها از مضرات و عوارض اين مكمل‌ها صحبت شده اما ورزشكاران حرفه‌اي و حتي مبتدي كه صرفا به رسيدن به اهداف كوتاه مدت خود مي‌انديشند، هنوز ويترين پر زرق و برق پودرها و كپسول‌هاي پرخطر را رها نكرده‌اند. علی رفیع‌زاده، رئیس هیات پرورش‌اندام و بدنسازی خوزستان مصرف مکمل‌های مجاز را برای ورزشکاران حرفه‌ای لازم و ضروری مي‌داند. چرا كه ميزان تمرينات ورزشكاري كه در حد قهرمانی کار می‌کند به حدی زیاد است که حتی برنامه‌های غذایی بسیار خوب هم نیازهاي بدن او را تامین نمي‌كند.
مشکل اصلي اما اینجاست که برخی از ورزشکاران روش‌های صحیحی را برای مصرف مکمل‌ها انتخاب نمی‌کنند و بعضا به دلیل عدم‌آگاهی، به مکمل‌هاي تقلبی و غیراستاندارد روي مي‌آورند. رفیع‌زاده به ترکیبات مکمل‌های استاندارد اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این مکمل‌ها از مواد معدنی، ترکیبات طبیعی و ویتامین‌های مورد نیاز بدن، استفاده می‌شود اما معضل اصلی، تولید و عرضه مکمل‌های تقلبی است. در برخی از مکمل‌های تقلبی موادی مثل پودر شکلات یا بیسکویت که در ظاهر شبیه مکمل موردنظر باشد، همراه با قرص‌های هورمونی که مصرف آنها غیرمجاز است وجود دارد. شخص مصرف‌کننده ظاهرا نتایج مثبتی را در كوتاه مدت در کار خود می‌بیند اما سپس دچار عوارض داروهای هورمونی می‌شود. وجود هورمون در مکمل‌های غذایی به ناباروری و رشد غیرمتعارف برخی از اندام‌ها در مردان و رویش موی زاید در زنان منجر می‌شود. متاسفانه عوارضی که بر اثر مصرف مکمل غذایی دارای هورمون، در بدن فرد ایجاد می‌شود برگشت‌ناپذیر است و حتی در صورت قطع مصرف‌همچنان باقی می‌مانند.»
فروش مكمل تقلبي در بوتيك و سوپر ماركت!
برخی از مکمل‌های تقلبی به صورت زیرزمینی تهیه و با مارک‌های معتبر توزیع می‌شوند. اين مكمل‌ها اغلب از جمع‌آوری ضایعات کارخانجات و محصولات تاریخ مصرف گذشته تهیه می‌شوند و برای آنكه بوی مطبوعی داشته باشند، وانیل و مواد خوشبوکننده به آنها افزوده شده و با قیمت پایین در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرند. در اینگونه مکمل‌ها از مواد محرک سیستم عصبی استفاده می‌شود که بعضا منجر به ایست تنفسی و قلبی می‌شوند. بهزاد شریف‌مخمل‌زاده، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی بر لزوم نظر و تجویز پزشک برای اثرگذاری مناسب مصرف مکمل‌ها بر بدن تاکید مي‌كند و مي‌گويد: «داروهای نیروزا بسيار مشكل آفرين هستند و عوارض جانبی شدیدی دارند. ممکن است علائم ظاهری مصرف این داروها بلافاصله ظاهر نشوند اما در طولانی‌مدت قطعا براي شخص مصرف‌كننده مشكل ايجاد مي‌كنند. نظارت بر فروش مکمل‌ها در داروخانه‌ها از وظایف معاونت غذا و دارو است و بايد به داروخانه‌ها هشدار داده شود چنانچه اقدام به ارائه مکمل تقلبی کنند، با آنها برخورد جدی می‌شود.» اگرچه بر خرید مکمل‌ها از داروخانه‌ها تاکید شده ولی ورزشکاران در بسياري از موارد این مواد را از مکان‌هایی غیر از داروخانه‌ها که به هیچ عنوان برای خرید تایید شده نیستند، تهیه می‌کنند. افراد سودجو با عرضه و فروش مکمل‌های تقلبی در مکان‌هایی ازجمله باشگاه‌ها، سوپرمارکت‌ها و حتی بوتیک‌ها به اهداف مورد نظر خود که پرکردن جیب‌شان است، دست پیدا می‌کنند. طبق گزارش‌هاي معتبر ارائه شده، درصد بسیاری از مکمل‌هایی که در مکان‌هایی غیر از داروخانه پخش و به فروش می‌رسند، اصل نيستند و آنچه روی بسته‌بندی مکمل درج شده با ترکیبی که درون بسته‌بندی است، متفاوت است. به طور کلی نظارت بر ورود کالاها ازجمله مکمل‌ها، بر عهده فرماندهی مرزبانی و اداره‌کل گمرکات است و زمانی که كالا وارد سطح شهر می‌شود، اکیپ‌های مشترک بین ارگان‌هایی چون سازمان صنعت، معدن و تجارت، معاونت غذا و دارو، پلیس اماكن و شورای اصناف بر عرضه آن نظارت و بازرسی می‌کنند.
انواع و اقسام عوارض جانبي مكمل‌ها
از جمله اثرات جبران‌ناپذیر مصرف مکمل‌های تقلبی اختلال در فشار خون، افسردگی، مشکلات پوستی مثل آکنه، ریزش مو، بروز مشکل در کبد و کلیه، عقیمی، اختلالات روانی، ایجاد لخته‌های خونی، بروز سکته‌های قلبی و مغزی و حتی مرگ عنوان مي‌شود بنابراین توصیه می‌شود، مکمل‌ها تحت نظر متخصص تغذیه، پزشک و داروساز مصرف شوند و برای خرید، تنها به داروخانه‌ها مراجعه و به دارا بودن برچسب حاوی اطلاعاتی ازجمله نوع مکمل، کارخانه سازنده، شرکت تولیدکننده، تاریخ تولید و انقضا و تاییديه وزارت بهداشت دقت شود. همچنین نباید فراموش شود که نوع مکمل مصرفی باید متناسب با اهداف موردنظر شخص متقاضی باشد چرا كه هر مکملی برای اهداف خاص و تقاضای مصرف‌کنندگان تهیه می‌شود.
بیشتر متقاضیان مکمل‌ها را جوانانی تشکیل می‌دهند که هدف‌شان رسیدن به موفقیت‌های بزرگ در کوتاه‌مدت است اما اگرچه مصرف مکمل‌ها برای ورزشکاران امری طبیعی و حتی لازم و ضروری است، مصرف خودسرانه به هیچ‌وجه راه مناسبی برای بهبود کارایی نیست. با توجه به اثرات مخرب مصرف مکمل‌های تقلبی بر روح و جسم افراد، ضروری است مسئولان ذی‌ربط با نظارت و کنترل بیشتر در مکان‌های توزیع چنین موادی و تشدید جرایم، از عرضه آنها جلوگیری کنند.
تهران امروز
