در آستانه برگزاری مذاکرات هستهای ایران در آلماتی قزاقستان، گمانهزنیها درباره پیشنهادهای احتمالی مطرح در این مذاکرات، مهمترین موضوعی است که توجه رسانههای جهانی را به خود جلب کرده است. در این میان، «آسوشیتدپرس» از پیشنهاد جدیدی سخن گفته که احتمال دارد در مذاکرات فردا به ایران ارائه شود.
به گزارش «تابناک»، «آسوشیتدپرس» با انتشار مطلبی درباره مذاکرات هستهای فردا در آلماتی، مکان برگزاری این مذاکرات را دارای نوعی اهمیت نمادین میداند، زیرا قزاقستان که پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ هزاران کلاهک هستهای را از این کشور به ارث برد، تنها چند سال بعد، ضمن موافقت با انتقال آنها به مسکو، خود را یکی از پیشگامان موضوع خلع سلاح هستهای معرفی کرد.
بنا بر این گزارش، آسوشیتدپرس اشاره میکند که در همین راستا و در تلاش مقامات قزاق برای متعهد نشان دادن خود به ادامه راه خلع سلاح هستهای، این کشور پیشنهاد ایجاد یک ذخیره بزرگ اورانیوم غنی شده و یا یک «بانک سوخت هستهای» را مطرح کرده که میتواند نیاز کشورهای گوناگون به اورانیوم غنی شده را برطرف کند.
به باور این خبرگزاری، احتمال دارد با توجه به برگزاری مذاکرات در قزاقستان، این موضوع یکی از محورهایی باشد که به عنوان بخشی از پیشنهادهای کشورهای غربی به ایران ارائه میشود.
گفته میشود در صورت تحقق، چنین بانکی با تأمین سوخت رآکتور به میزان لازم، نیاز ایران برای فعال نگه داشتن رآکتورهای هستهای را برطرف مینماید.
به هر حال، بر پایه این گمانه، هرچند خود قزاقستان در مذاکرات هستهای ایران نقشی ندارد و تنها وظیفه میزبانی این گفتوگوها را بر عهده گرفته، این زمینه مکانی میتواند بر پیشنهادهای غرب به ایران در موضوع هستهای تأثیرگذار باشد.
اما این گمانه در حالی مطرح میشود که پیش از این نیز در مواردی، در چهارچوب مباحثات مربوط به گفتوگوهای هستهای ایران، مشابه چنین پیشنهادی مطرح شده بود و حتی در مقطعی، خود ایران اعلام کرده بود در صورت تأمین اورانیوم با غنای لازم برای سوخت رآکتورها، میتواند از غنیسازی در آن سطح صرفنظر کند؛ البته این پیشنهاد در آن زمان با موافقت کشورهای غربی روبهرو نشد.
در حقیقت، یکی از مهمترین عواملی که در سالهای اخیر، ایران را به سمت غنیسازی در سطوح بالاتر کشانده، همین همراهی و مشارکت نکردن کشورهای غربی در تأمین نیازهای هستهای ایران بوده است. به این ترتیب، این که در شرایط کنونی و پس از چند سال، این بحث دوباره و این بار از سوی خود غرب مطرح شود، جای تأمل دارد!
در این رابطه، اشاره به این نکته ضروری است؛ هرچند کشورهای غربی در آغاز به هیچ وجه گمان این که ایران بتواند در مدت کوتاهی سطح غنیسازی خود را از زیر ۵ درصد به ۲۰ درصد برساند نداشتند، اکنون غنیسازی اورانیوم در این سطح و تأمین کامل سوخت رآکتورهای ایران در داخل، به حقیقتی انکار ناشدنی ـ و البته نگران کننده برای غرب ـ تبدیل شده است.
بنابراین، باید توجه داشت پیشنهاد مشارکت کشورهای غربی و یا تشکیل به اصطلاح «بانک سوخت هستهای» هنگامی مورد توجه و حمایت ایران بود که میشد، در صورت تضمین غرب به همکاری، در هزینههای اقتصادی ارتقای تأسیسات هستهای و تولید اورانیوم ۲۰ درصدی صرفهجویی کرده و همزمان، موارد ادعایی کشورهای غربی را نیز مورد توجه قرار داده و برطرف کرد.
اما اکنون که ایران با صرف هزینه، زمان و استفاده از نیروهای متخصص داخلی، توانسته در زمینه تولید سوخت مورد نیاز برای رآکتورهای هستهای به خودکفایی برسد، ارائه پیشنهاد تأمین این سوخت از خارج چه کشش و جذابیتی میتواند برای ایران داشته باشد؟!
از سوی دیگر، از زمان مطرح شدن این پیشنهاد از سوی ایران تاکنون، چندین دوره تحریمهای شدید از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران به تصویب رسیده که نه تنها جنبههای گوناگون فعالیتهای هستهای، بلکه دیگر بخشهای حوزه اقتصاد و فناوری ایران را هدف قرار میدهد. در چنین فضایی، محدود کردن پیشنهادها به ایران به صرف تأمین سوخت هستهای، طبیعتاً نمیتواند رغبتی در طرف ایرانی پدید آورده و زمینه دادن امتیازاتی به غرب را فراهم آورد.
در مجموع، هرچند بر خلاف دورههای پیشین، این بار از محتوای بسته پیشنهادی جدید غرب به ایران، اطلاع چندانی در دست نیست، روشن است که ارائه مشوقهای تاریخ گذشته و محدود و در مقابل، درخواست امتیازات جدید و گسترده، نمیتواند بختی برای موفقیت مذاکرات بسازد.