چه کسی حجم سفرهای نوروزی را افزایش داد؟!

اگر مغازه‌دار باشیم و در یک ماه آمار فروشمان افزایش چشمگیری پیدا کند، شاید مؤلفه‌های بسیاری برای بالیدن به خودمان داشته باشیم؛ مثلا بتوانیم بگوییم که مشتری مداری‌مان، تغییراتی که ایجاد کرده‌ایم و یا حتی به ‌کار بستن ریزه کاری‌هایی که آموخته‌ایم، در شکل‌گیری موفقیت به دست آمده، نقش زیادی داشته‌ایم؛ اما آیا می‌توان مدعی بود که برای نمونه، افزایش فروش یک فروشگاه پوشاک در فصل خرید پیش از نوروز، به طور کامل به مهارت مالکان آن بر‌می‌گردد؟!

به گزارش «تابناک»، چند سالی است ‌با پایان یافتن تعطیلات طولانی نوروز، ارائه آمارهای گوناگون، به روند کاری برخی مسئولان تبدیل شده است؛ آمارهایی تلخ و شیرین که از روزهای آغازین هر سال به افزایش حجم اخبار ترافیکی و جوی گره خورده و حضور کار‌شناسان پلیس در رده‌های مختلف در عرصه رسانه‌ها‌ را رقم زده و چه بسا نیازِ روز جامعه در تدارک آن دیده شده است، اما این روند در ادامه به آمار گردشگری گره خورده و آن‌چنان بستری برای ارائه عدد و رقم فراهم می‌آورد که اگر بگوییم اغراق جزیی جدایی ناپذیر از آن است، شاید بی‌راهه نرفته باشیم!

هنوز یادمان نرفته که استاندار سابق استان قم در پایان هشتمین روز تعطیلات نوروزی سال گذشته، از ورود 21 میلیون مسافر (عدد را درست خوانده‌اید!) به استان قم خبر داده بود و شاید فراموش کرده بود که ارائه این آمار ولو در حد گذر از محورهای این استان، امری تقریبا محال می نمود.

البته در تعطیلات نوروزی امسال که بسیار طولانی‌تر از سال گذشته بود، نه تنها آمار‌ها تا این اندازه اغراق آمیز نبود، بلکه با تصحیحی بسیار بجا، غالبا در اظهار‌نظر‌ها، «آمار تردد خودرو» جایگزین «آمار شمار مسافران» شده بود تا به مخاطب این نکته گوشزد شود که عدد و رقم آمده، حکایت از اطلاعات اولیه و خامی دارد که باید با توجه به افزایش سالانه تعداد خودرو و پس از کاستن تعداد سفرهایی که لزوما سفر نوروزی (به معنای متداول در گردشگری) نیستند و سایر مؤلفه‌ها، این اطلاعات اولیه را به آمار قابل عرضه در حوزه گردشگری تبدیل کرد.

تا اینجای کار البته اگر تصحیح‌های فوق به روی اعداد اولیه اعمال شود،‌ آماری خواهیم داشت که حکایت از سفرهای نوروزی سال ۹۲ دارد اما برای قیاس آن با سال‌های گذشته، هنوز نیازمند آمار مشابه سال‌های پیش هستیم که دسترسی به آن چندان آسان هم نیست، چراکه ‌گاه آش ارائه آمار مسافران نوروزی اینقدر شور شده ‌که حتی مسئولان و دست‌اندرکاران از تکیه به آن حذر می‌کنند و اینجاست که آمار و ارقام متفاوت می‌شوند.

این اتفاق در حالی رقم می‌خورد که حتی مبنای مشترکی برای محاسبه آمار مسافرت‌های نوروزی نیست، تا حتی رد کردن آن‌ها نیز دشوار باشد. به عبارتی بهتر، آمارهای ارائه شده نه تنها ادعایی بوده و با تکیه محاسبه و فرمول به دست نیامده‌اند، بلکه نبود یک معیار و فرمول محاسبه مشترک در این عرضه آن چنان مشهود است که برای ردشان نیز تنها می‌توان به سراغ استقرا رفت!

بیایید نگاهی به برخی آمار ارائه شده از نوروز امسال بیندازیم که محمد شریف ملک زاده، یکی از معاونان رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به تازگی ارائه کرده و البته هیچ سخنی از نحوه تهیه آنها به میان نیاورده است؛

- بیش از ۸۵ میلیون اقامت شبانه از ۲۸ اسفند ۹۱ تا ۱۶ فروردین ۹۲

- بازدید بیش از ۲۰ میلیون نفر از نمایشگاه‌ها، موزه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی

- رشد ۴۲ درصدی اسکان در مراکز اقامتی

- رشد ۱۰۰ درصدی سفر به مناطق روستایی و عشایری

- رشد ۹۱ درصدی سفر به مناطق ناشناخته (!) و افزایش چشمگیر گردشگری دریایی

- رضایت ۹۵ درصدی مسافران

کافی است تا کمی اهل محاسبه بوده و آشنایی اندکی با علم آمار داشته باشیم تا هر خط از سخنان معاون رئیس جمهور برایمان چند پرسش به ارمغان بیاورد اما این همه ماجرا نیست. می‌خواهیم فرض کنیم که همه اعداد و ارقام فوق با دقت بسیار‌ی محاسبه شده و بسیار به حقیقت نزدیک هستند؛ با این فرض، یک پرسش مهم به ذهن ‌خواهد رسید که چه کسی رشد مثبت این و آمار و ارقام را رقم زده است؟ مسئولانی که امروز با افتخار از آمارهای رشد کرده سخن می‌گویند یا مجموعه‌ای از عوامل که چه بسا کارکرد ضعیف برخی مسئولان، نقش بیشتری در شکل‌گیری آن داشته تا تلاش خادمانه برخی دیگر از ایشان؟!

برای روشن شدن بحث، شاید بد نیست به استدلالی مراجعه کنیم که در گفت‌و‌گوی روزمره بسیاری از مردم به آن اشاره می‌شود و آن چیزی نیست جز افزایش میل مردم به مسافرت به دلیل فرار از هزینه‌های پذیرایی از مردم؛ البته این ادعا هم صحت‌سنجی نشده و بر مبنای هیچ محاسباتی استوار نیست، ولی وقتی قرار است مبنای محاسبات بیان نشده و حتی جامعه نمونه آماری مشخص و معرفی نشود، خواهیم دید که جا‌ برای طرح ادعاهای گوناگون بسیار باز است.

اکنون بد نیست به این پرسش بیندیشیم که آیا این افزایش‌ها ناشی از تلاش مسئولان و برنامه‌ریزی شده است؟ اگر این گونه است، کدام برنامه‌ریزی‌ها این نتایج را به همراه داشته است و چرا این برنامه‌ریزی‌ها و به دنبال آن تدارکات لازم، در قالب آمار و ارقام ارائه نشده است؟

اینجاست که کلیت ماجرای ارائه آمارهای نوروزی تحت‌الشعاع قرار گرفته و اگر نگوییم شک برانگیز خواهد بود، دست کم افتخار زیادی برای ارائه دهندگان آمار در بر نخواهد داشت و چه بسا اگر کمی بد‌بینانه به ماجرا بنگریم، حکایت از پتانسیل بسیار بالای گردشگری در کشورمان در فصول خاصی از سال، همچون نوروز داشته و کم کاری برخی مسئولان در این زمینه، بیش از پیش رخنمون خواهد شد!