هرچند کیفیت پایین خودروهای تولید داخل، قابل استناد و اثبات به نظر رسیده و میتوان از نقش این محصولات در آلودگی هوا سخن گفت، کیفیت سوخت ابهام بزرگی است که نه به آسانی اثباتشدنی مینماید و نه پذیرش بیتأثیر بودن آن در آلودگی هوا، راحت است، به ویژه در سالهای اخیر که شهرهای کوچک هم آلودگی هوا را تجربه کرده و به نوعی خفیف، به آن مبتلا هستند.
به گزارش «تابناک»، هنگامی که با شدت گرفتن وضع تحریمها علیه کشورمان در سالهای گذشته، دولت وقت بناگاه اعلام کرد که در تولید بنزین به خودکفایی رسیدهایم، هرچند باور ماجرا ساده نبود، کمتر کسی گمان میکرد به سال نکشیده، اثرات نامطلوب از راه رسیده و این خودکفایی به قیمت به شمار افتادن نفس شهروندان شهرهای بزرگ ختم شود.
قبل: «تحریم بنزین خنثی شد»!هنوز تحریم فروش بنزین به کشورمان به تصویب دولتهای غربی نرسیده بود که مسعود میرکاظمی، وزیر نفت دولت دهم، از اجرای «طرح ضربتی افزایش تولید بنزین» خبر داد و گفت: «با افزایش تولید بنزین، نگرانیمان بابت تأمین بنزین از میان رفت و تحریم بنزین علیه ایران عملا خنثی شد. در مرحله نخست این طرح، همه واحدهای پتروشیمی را درگیر نکرده و تولید را با ۱۴ میلیون لیتر در روز شروع کردهایم... ما امکان تولید بنزین با همراهی پتروشیمی را عملیاتی کردهایم و این نمایش تولید نشانه دیگری بر ناامیدی دشمنان است».
وی افزود: این طرح امروز در سه مجتمع پتروشیمی بوعلی، بندر امام خمینی و پتروشیمی برزویه کلید خورد. هزینه تولید هر تن بنزین در این مجتمعها، ۳۰ تا ۶۰ دلار بالاتر از بهای جهانی است که این از نظر اقتصادی به صرفه نیست؛ از سوی دیگر، پتروشیمی به عنوان بنگاه اقتصادی باید تولیداتش را به واحدهای دیگر کشور عرضه کند.
وزیر نفت وقت درباره کیفیت بنزین تولیدی در پتروشیمی گفت: کیفیت این بنزین پایینتر از کیفیت بنزین وارداتی نیست و پس از تولید این محصول در مجتمعهای پتروشیمی در آزمایشگاههای این شرکت آزمایش و نتیجه گزارش به شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی اعلام میشود. همه آزمایشهای کنترل کیفیت روی این فرآورده تا رسیدن به دست مشتریان انجام میشود؛ این بنزین با بنزین تولیدی پالایشگاهها مخلوط و بر پایه استاندارد شرکت ملی نفت ایران عرضه میشود.
بعد: «طرح بنده این نبود»!در پس سخنان وزیر، دانشجوی دکترایی بود که کمی بعد به عنوان طراح «طرح ضربتی افزایش تولید بنزین» به شهرت رسید و محور گفتوگو با رسانههای گوناگون قرار گرفت؛ «فریبرز پناهی» آن زمان درباره شایبههایی که درباره این طرح مطرح میشد، گفته بود: «در این واحد بنزینی تولید میشود که ترکیبات آروماتیکی آن تا اندازهای بالا است؛ اما این بنزین به عنوان بنزین نهایی تحویل جامعه نمیشود که مردم از درصد بالای ترکیبات آروماتیکی آن نگران باشند؛ در واقع این بنزین وارد واحد پول (Pool) پالایشگاههای دیگر میشود و با بنزین اکتان پایین ترکیب شده و یک بنزین استاندارد با درصد مواد آروماتیک پایین و اکتان نرمال تولید میشود که با استاندارد یورو نیز مطابقت دارد».
البته زیاد طول نکشید تا این شیمیدان جوان از سخنان خود برگردد. آذر ماه سال نود، زمانی که آلودگی هوا ـ مثل هفتههای اخیر ـ شدت گرفته بود، پناهی گفت: «متأسفانه طرح بنده کامل اجرایی نشد که اگر این امر صورت میگرفت، بنزین تولیدی در مجتمعهای پتروشیمی قطعاً به استانداردهای روز نزدیک میشد. با اجرای کامل طرح، با استانداردهای یورو چندان فاصله نداشتیم، چراکه درصد آروماتیکها به ۳۹ تا ۴۰ میرسید و اکتان بنزین هم به ۹۳ تا ۹۵ اما روند اجرایی تولید بنزین در پتروشیمیها به نحو دیگری رقم خورد».
وی که لقب «مجری طرح ۴۸ ساعته» را یدک میکشید، با گلایه به عدم بهکارگیری خود در مرحله اجرای طرح افزود: «طرح بنده این نبود که استفاده کردند. در واقع همان چیزی را که در پتروشیمیها تولید میشد، بدون هیچگونه روند اصلاحی و رساندن آن به استانداردهای روز تحویل پالایشگاهها میدادند. اگر طرح واقعی تولید ضربتی بنزین در ۴۸ ساعت اجرا میشد، قطعاً آلودگی در کار نبود؛ شاید دلیل اصلی ناموفق بودن طرح به نوعی به نبودن گروه طراحی تولید بنزین از مجتمعهای پتروشیمی بود».
بعدتر: به دنبال صادرات هستیم! روز به روز بر آلودگی هوای شهرها افزوده میشد و به موازات آن، انگشت اتهام بیشتر به سمت بنزین پترولیز برمیگشت؛ محصولی که در پتروشیمی فرآورده خام به شمار آمده و برای تولید محصولات دیگر پتروشیمی استفاده میشود و البته سرشار از ملکولهای شش وجهی و سمی بنزن و دیگر ترکیبات آلی آروماتیک است که شاید بهترین نام برای آن، «بنزین تقلبی» باشد. این نامگذاری از این رو مناسب به نظر میرسد که بدانیم در مدت زمانی طولانی، این بنزین تقلبی با نام بنزین به فروش رسیده و استدلال هرباره مسئولان برای خوب و استاندارد بودن آن، اشاره به اکتان بالای آن بوده که البته به قدرت سوخت آن برمیگردد، نه سمی بودن یا نبودنش!
بدین ترتیب در حالی که غول آلودگی هوا حتی شهرهایی را که کلانشهر نیستند، هم درمینوردید، اعلام شد که صرفهجویی بنزین ناشی از هدفمند شدن سوخت، موجب کاهش نیاز کشور به بنزین شده و نه تنها طرح ضربتی متوقف خواهد شد، بلکه مسئولان تحقق برنامههای کلان در دستور کار قرار گرفته و در کنار تلاش برای بالا بردن کیفیت بنزین به سطح استاندارد یورو ۴ و یورو ۵، نیم نگاه مسئولان به صادرات بنزین در آینده نزدیک است.
اینجا بود که در آستانه آغاز سال ۹۲ و الزام قانونی به عرضه بنزین با استاندارد یورو پنج از آغاز سال، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآرودههای نفتی و معاون وزیر وقت نفت، گفت: «با راهاندازی طرحهای افزایش ظرفیت پالایشگاه لاوان، اصفهان و تبریز در خرداد ماه سال ۱۳۹۲ نیاز کشور به تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی قطع خواهد شد؛ تا پایان سال ۹۲ تولید بنزین به ۷۰ میلیون لیتر در روز خواهد رسید و اگر مصرف این فرآورده به بیش از ۶۴ تا ۶۵ میلیون لیتر نرسد، تولید از مصرف پیشی خواهد گرفت».
حال: کار تحریم نیست؛ چرا تدبیر نمیشود؟ آنچه از مجموع مباحث مطرح میتوان نتیجه گرفت، نقش پر رنگ بنزین تولید شده با طرح ضربت در آلودگی هوای شهرهای مختلف کشور است که احتمالا پیامدهای پنهان آن سالها بعد آشکار خواهد شد؛ اما اینکه چگونه همه از ماجرا آگاهند و هیچ کس سخنی در این باره نمیگوید، علامت سؤال بزرگی است که ذهن بسیاری از کارشناسان را به خود مشغول کرده است.
به عبارت بهتر، مگر میتوان نتیجه مشابه جلسات کمیته اضطرار هوای تهران پس از شدت گرفتن آلودگی هوا را دید و تأثیر آن را ارزیابی کرد، ولی با این پرسشها درگیر نبود که «چگونه است با سراسری کردن طرح زوج و فرد و کاهش خودروها، آلودگی هوا کاهش مییابد؟
مسئولان کمیته اضطرار از کجا میدانند که آلودگی هوای پایتخت بیشتر از هر چیز، به خودروهای سواری (و نه حتی خودروهای عمومی که گازسوز یا گازوئیل سوز هستند) مرتبط است؟ آیا مبنای این تصمیم همیشگی که مورد تأیید شورای عالی ترافیک نیز قرار گرفته، آگاهی از حجم عرضه بنزینهای تقلبی نیست؟ آیا همین دلیل موجب نشده که گاه میشنویم مسئولان اصرار دارند بنزین پالایشگاه اراک که وضعیت خوبی دارد، به شهرهایی مانند تهران تزریق شود؟»
ابهاماتی از این دست، هنگامی بیشتر میشوند که بدانیم هنوز خبر توقف تولید بنزین در پتروشیمیها منتشر نشده که هیچ، بلکه خبر میرسد در سایه اجرای طرح ۴۸ ساعته، از صادرات محصولات پتروشیمی کشور کاسته شده است، چراکه احتمالا تولید فرآوردههای ناشی از فعل و انفعالات روی بنزین پترولیز و یا وابسته به این محصول میانی، به میزان زیادی کاهش یافته است.
این در حالی است که با بر سر کار آمدن دولت یازدهم، انتظار میرفت روندهای نامطلوب گذشته تصحیح شده و با بیان واقعیات کنونی، افق مناسبی برای آینده تعریف شده و در راستای رسیدن به آن تلاش شود که تا کنون چنین نبوده و یا دست کم میتوان ادعا کرد که در مقوله بنزین عرضه شده به مردم، این اتفاق رخ نداده است؛ نه وزارت نفت و زیرمجموعههای آن کاری کردهاند و نه امثال وزارت بهداشت و سازمان محیط زیست سکوت خود را شکسته حقیقت ماجرا را آشکار نمودهاند.
اینجاست که باید همکلام با رئیس دولت، ریشه بسیاری از مشکلات کشورمان را نه در تحریم، که در بیتدبیری مسئولان دانست و پس از آن، از دکتر روحانی و همراهانش در دولت پرسید: تدبیر شما برای رفع این مشکل چیست؟ سکوت و تداوم وضع موجود یا تلاش برای بهبهود اوضاع که نخستین گام آن، اذعان به وجود مشکلاتی است که همه از آن آگاهند و همه با سکوت، انکارش میکنند؟!
برای دریافت و دیدن آخرین اخبار تابناک، از هر نقطه ای در اینترنت Toolbar اختصاصی تابناک را از لینک زیر دریافت و بر روی مرورگر خود نصب کنید:لینک دریافت Toolbar تابناک