وداع زودهنگام «گذشته» فرهادی با اسکار ۲۰۱۴

در حالی که پیش از این در ارزیابی‌های کار‌شناسان، فیلم گذشته، چهارمین شانس اسکار ۲۰۱۴ اعلام می‌شد، آکادمی اسکار ساعاتی پیش، نام 9‌ فیلم‌ خارجی زبانی را که برای ‌جایزهٔ اسکار در رقابت‌ها‌ ماندند، اعلام نمود که در این میان، ‌«گذشته» آخرین ساخته اصغر فرهادی و همچنین «وجده» محصول عربستان دیده نمی‌شوند!

به گزارش «تابناک»، وقتی فیلم «گذشته» اصغر فرهادی رونمایی شد، سطح تمجید‌ها نسبت به این اثر را قابل قیاس با «جدایی نادر از سیمین» کرد و همین امر امید‌ها را برای بردن یک جایزه دیگر توسط این کارگردان ایرانی افزایش داد و آن هنگام که کمپانی سونی پیکچرز با نامه‌نگاری به مسئولان ایران، تأکید کرد که این فیلم ظرفیت بردن اسکار را دارد، این امید دوچندان شد. فضا نیز چنین نشان می‌داد که سینمای ایران این فرصت را یافته که جزو معدود کشورهای قاره کهن باشد که صاحب دو جایزه اسکار شده است.

همان زمان پیتر بردشاو، منتقد سینمایی روزنامه گاردین از پنج ستاره، چهار ستاره داده ‌و نوشته بود: «اصغر فرهادی با فیلمی پرجاذبه، میخکوب کننده و البته کمی تصنعی، به کن آمده است. فرهادی استیصال و خشمی را که در مبارزه با گذشته و خنثی کردن تصمیم‌های غلط زندگی وجود دارد به نمایش می‌گذارد. این فیلم درامی ظریف و در بیشتر لحظات استادانه و با بازی‌های کنترل شده و هوشمندانه است و شکل ظریف موزاییک گونه از جزئیات، تغییرهای غیرمنتظره طرح داستان، پیچش‌های تعلیق آمیز و رازگشایی‌ها را ستوده است. ساختار روایی شاید بیش از حد قاطعانه است‌ و غیبت مستمر یک شخصیت مهم از صحنه‌ها شاید حدس زدن صحنه آخر را کمی ساده کرده باشد. بیشتر لحظه‌های این فیلم به گونه‌ای جالب و تازه، به «تئا‌تر صحنه‌ای» شبیه است. انرژی و هوش مستمر در فیلم‌سازی، اصغر فرهادی را «سخت تأثیرگذار» دانسته است. آیا اصغر فرهادی از جزئیات و غافلگیری‌های داستانی به صورتی بیش از اندازه استفاده کرده؛ آن گونه آن را در مرز باورپذیری و باورناپذیری قرار داده باشد‌».

کیت میوئر منتقد سینمایی تایمز، از پنج ستاره به این فیلم، پنج ستاره داده بود و نوشته که اصغر فرهادی در این درام فوق العاده، درکی عمیق از ذات آشفته وضعیت انسانی را به نمایش می‌گذارد.

او در این باره نوشته بود: «این فیلم نمونه‌ای از علاقه اصغر فرهادی به ابهام و رازآلودگی است که در فیلم «جدایی نادر از سیمین» هم نشان داده بود. بازی سه شخصیت اصلی فیلم ‌فوق العاده بود. آن‌ها خیزاب‌های احساسی‌ ایجاد می‌کنند که مخاطب را به شکلی غیرمنتظره در خود غرق می‌کنند. هر یک از شخصیت‌های فیلم، همدردی مخاطب را بر‌می‌انگیزد و در عین حال، این همدردی را پس می‌زند. هیچ قهرمان یا برنده‌ای در این داستان نیست؛ داستانی که بر دوش مخاطب، بار رازی را می‌گذارد که هیچ یک از شخصت‌های داستان، هرگز آن را نخواهند دانست‌».

«جاستین چانگ»، منتقد نشریه ورایتی، نیز نوشته بود: «اصغر فرهادی با اینکه وطن خود ایران را ترک کرده تا فیلمی در پاریس با بازی برنیس بژو بسازد، فیلم گذشته نمی‌توانسته حسی بیش از این، به خانه داشته باشد. این فیلم هم مثل جدایی نادر از سیمین، ملودرامی خانوادگی است که به شکلی بدیع، پیکرتراشی شده است. او فیلم را فرشی تافته از رازگشایی‌هایی توصیف کرده که به دقت طراحی شده است. با وجود اینکه حس ساختار روایی فرهادی در لحظاتی تقریبا بیش از حد قاطعانه است، ‌او روی شخصیت‌ها، بازی‌ها و تم فیلم، توجهی ریزبینانه «داشته است‌».

«جف اندرو»، منتقد سایت‌اند ساوند هم درباره فیلم نوشته بود: «مثل دو اثر قبلی اصغر فرهادی، گذشته فیلمی است که به شدت بر ریزه‌کاری‌های روان‌شناختی و اخلاقی در فیلم‌نامه متکی است. در واقع اگر به خاطر توجهی که فرهادی به جزئیات مشخصی از میزانسن می‌کند نبود، این فیلم ممکن بود که در برخی لحظات‌، خیلی تئاتری ‌حس شود. گرفتار شدن شخصیت‌های جدایی نادر از سیمین در راز‌ها و دروغ‌هایی مدام، به آن فیلم حسی کاملا ارگانیک و باورپذیر می‌داد، ولی در فیلم تازه فرهادی، برخی از رازگشایی‌ها ثقیل و حتی با حسی از تصنع به نظر می‌رسد. البته برخی‌ «شلختگی‌ها» در روایت به چشم می‌خورد و فیلم طولانی است و سخت است که در پایان بگوییم که دقیقا قرار است فیلم درباره چه کسی یا چه چیزی باشد. بازی‌ها محکم و میزانسن‌ها ‌استوار بود، ولی با این حال، گذشته، حتی در قیاس با چهارشنبه سوری و درباره الی، کمی ناامیدکننده است».


با این حال «گذشته» نتوانست به لحاظ کمی و کیفی، موفقیت‌هایی شبیه به «جدایی نادر از سیمین» و حتی «درباره الی» در رویدادهای بین‌المللی به دست آورد و به رغم تأکید پخش کننده جهانی مبنی بر شانس بالای این فیلم برای بردن اسکار فیلم غیرانگلیسی زبان ۲۰۱۴ و درک این مسأله که پخش کننده تا چه میزان در برد جایزه اسکار می‌تواند نقش مثبتی داشته باشد، آهسته آهسته نگرانی‌ها درباره میزان شانس این فیلم برای بردن اسکار افزایش یافت، به ویژه ‌‌که رقبای این دوره فیلم فرهادی به مراتب جدی‌تر از اسکار پیشینی بودند که فرهادی با «جدایی نادر از سیمین» برنده‌اش بود.

حضور «گذشته» میان نامزدهای گلدن‌گلوب، باعث شده بود بار دیگر بیم‌ها اندکی کاهش ‌و امید‌ها تا اندازه‌ای افزایش یابد؛ اما از این رویداد، ‌زمامن چندانی نگذشت و فرهادی با آخرین ساخته‌اش وداعی زودهنگام را با اسکار ۲۰۱۴ انجام داد. ساعتی پیش اما لیست ۹ فیلم راه یافته به بخش غیرانگلسی زبان اسکار معرفی شدند که «گذشته» در میان آن‌ها نبود‌ و ظاهراً نماینده ایران از گزینش دو مرحله نگذشته و وارد مرحله سومی نشده که تعیین کننده پنج فیلم نهاییِ غیرانگلیسی زبانِ حاضر در مراسم اسکار پیش روی خواهد بود.

‌«کمیته عمومی» که نمایندگانی از همه بخش‌ها را در بر می‌گیرد، در دو ماه گذشته فیلم‌هایی که شرایط مقدماتی برای پذیرش را داشتند، دیدند و شش فیلم که بالا‌ترین امتیاز از ده امتیاز هر رأی دهنده این کمیته را داشتند، برگزیده شدند که دو سوم فهرست کوتاهی را شکل دادند و در ‌‌نهایت پنجشنبه شب «کمیته اجرایی» بخش فیلم خارجی‌زبان که بیست عضو دارد، تشکیل جلسه داد و پس از آگاهی از شش فیلم برگزیده، سه فیلم را دیگر انتخاب کرد. دو کمیته‌های ویژه، یکی در نیویورک و دیگری در لس آنجلس ماه ژانویه، فیلم‌های فهرست کوتاه را در سه روز می‌بیند و بعد درباره پنج نامزد نهایی تصمیم می‌گیرد که نام آن‌ها پنجشنبه شانزدهم ژانویه (۲۶ دی) همراه نامزدان دیگر بخش‌ها اعلام خواهد شد. ۹ فیلم رسیده به این مرحله عبارتند از:

«فروپاشی حلقه‌ شکسته / The Broken Circle Breakdown» (کارگردان: فلیکس فان گرونینگن؛ بلژیک)

«قسمتی از زندگی یک آهن جمع‌ کن/An Episode in the Life of an Iron Picker» (کارگردان: دنیس تانوویچ؛ بوسنی و هرزگوین)

«تصویر گمشده/The Missing Picture» (کارگردان: ریتی پان؛ کامبوج)

«شکار/The Hunt» (کارگردان: توماس وینتربرگ؛ دانمارک)

«دو زندگی/Two Lives» (کارگردان: گئورگ ماس؛ آلمان)

«استاد بزرگ/Grandmaster» (کارگردان: وونگ کار وای؛ هنگ کنگ)

«دفتر یادداشت/The Notebook» (کارگردان: یانوش ساس؛ مجارستان)

«زیبایی بزرگ/The Great Beauty» (کارگردان: پائولو سورنتینو؛ ایتالیا)

«عُمر/Omar» (کارگردان: هانی ابو اسد؛ فلسطین)

نامزدهای هشتاد و ششمین جوایز آکادمی به صورت زنده در روز پنجشنبه، شانزدهم ژانویه ۲۰۱۴ (۲۶ دی ۹۲ به وقت ایران) در سالن ساموئل گولدوین آکادمی اعلام شده و جوایز آکادمی در روز یکشنبه، دوم مارس ۲۰۱۴ (اسفند ۹۲ به وقت ایران) در سالن دالبی هالیوود اهدا شده که این مراسم ‌زنده از شبکهٔ ABC پخش خواهد شد.