نخستین کنگره ایمنی نانو به همت شبکه ایمنی فناوری نانو، ستاد توسعه فناوری نانو و دانشگاه علوم پزشکی تهران و با حضور گروهی از متخصصان داخلی و خارجی، چهارشنبه سی ام بهمن و پنجشنبه اول اسفند در سالن همایش‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد.
به گزارش جام جم، از زمانی که نانوفناوری به عنوان یک فناوری روز و کاربردی مطرح شد، توجه به ایمنی نیز از اولویت های مهم در این حوزه بوده است.
به گفته دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، هر فناوری که معرفی می شود منافع و مضراتی دارد، اما باید توجه داشت برای کاربردی شدن این فناوری باید منافع در کفه سنگین تر ترازو قرار داشته و نگرانی ها و خطرات احتمالی ناشی از کاربردی شدن فناوری به حداقل ممکن کاهش یافته باشد. برای مثال، استفاده از اشعه ایکس برای تصویربرداری می تواند خطراتی را برای بیمار به همراه داشته باشد، اما استفاده از اشعه ایکس، یک روش تشخیصی برای درمان بیماری است که منافع بیشتری را به همراه دارد. حتی دارویی که پزشک برای درمان بیماری تجویز می کند در کنار مزایای درمانی، عوارض جانبی نیز دارد. مثلا امواج گوشی تلفن همراه می تواند سلامت انسان را در معرض خطر قرار دهد، اما امروز کمتر کسی را پیدا می کنید که از این فناوری استفاده نکند.
سرکار در ادامه می گوید: نانوفناوری هم از این قاعده مستثنی نیست، اما باید مراقب باشیم خطرات ناشی از آن را بشناسیم و به حداقل برسانیم تا بتوانیم کاربرد نانو را در حوزه های مختلف افزایش دهیم. نگرانی ها درباره ایمنی نانو مواد نباید به ایجاد التهاب در سطح جامعه منجر شود. شرکت های بزرگی در سطح دنیا در زمینه تولید محصولات مبتنی بر نانوفناوری سرمایه گذاری کرده اند و اگر بخواهیم فقط به جنبه های منفی این فناوری توجه و از قابلیت های آن چشمپوشی کنیم باید برای همیشه با این فناوری خداحافظی کنیم.
شبکه ای برای تضمین ایمنی نانوسرکار با تاکید بر اهمیت توجه به اطمینان و اعتماد می افزاید: در هر دو مقوله ای که به آن اشاره شد جلب اطمینان و اعتماد جامعه بسیار مهم است. اطمینان از این نظر که مصرف کننده بداند این محصولات که مبتنی بر نانوفناوری است در مقایسه با محصولات معمولی از کیفیت بهتری برخوردار است و از همه مهم تر این که به بی خطر بودن محصولات اعتماد داشته و به این نتیجه رسیده باشد منافع استفاده از محصولات نانوساختار نسبت به خطرات و پیامدهای احتمالی که می تواند داشته باشد، به مراتب بیشتر است. سرکار در ادامه می گوید: برای رسیدن به این هدف باید ریسک و خطرهای احتمالی نانوفناوری که می تواند جامعه انسانی و محیط زیست را تحت تاثیر قرار دهد، به عنوان زیربنای اصلی در مباحث مطرح در حوزه نانوفناوری مورد توجه قرار داد. از این رو، ایمنی نانوفناوری به عنوان یک مقوله مهم در سطح دنیا مورد توجه قرار گرفته و ایران نیز از کشورهای پیشگام در این زمینه است که درباره ایمنی نانو، برنامه های گسترده ای را پیش بینی کرده و اقدامات خوبی را نیز انجام داده است. یکی از این اقدامات، راه اندازی شبکه ایمنی و سلامت نانو است که در زمینه های مختلف در حوزه نانو این موضوع را پیگیری می کند. تعداد زیادی از محققان در این شبکه نقش آفرینی کرده و دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و موسسات مختلف نیز با این شبکه همکاری می کنند. در دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و جهاد کشاورزی کمیته هایی با همین هدف تشکیل شده است که ایمنی محصولات نانویی را در این دو حوزه مورد بررسی قرار می دهند. یکی از مهم ترین ویژگی هایی که در تولید محصولات نانویی مورد توجه قرار می گیرد، این است که این محصولات نباید برای مصرف کننده و محیط زیست خطری داشته باشد و بر این اساس یک حرکت کلی در این حوزه شکل گرفته است.
سرکار بر این باور است که نانوفناوری فرصت بزرگی فراهم کرده تا با استفاده از این فناوری نوظهور محیط زیست بهتری را برای ساکنان این کره خاکی فراهم کنیم و حتی بتوانیم با استفاده از این فناوری به جنگ آلودگی هوا، خاک و آلودگی آب برویم. نانوفناوری به طور غیرمستقیم می تواند در کاهش آلودگی ها موثر بوده و به این ترتیب بسیار فراتر از آنچه تصور می شود در ارتباط با محیط زیست و سلامت تاثیرگذار باشد.
ردپای نانو در حوزه سلامتبه گفته سرکار، تولید داروی باکیفیت تر، تشخیص زودتر بیماری ها و همچنین کاهش پیامدهای جانبی دارو از جمله مزایای نانوفناوری در حوزه سلامت است که می تواند به بهبود کیفیت زندگی و وضع اقتصاد منجر شده و به تولید ثروت بینجامد. یکی از هدف های مطرح در سطح دنیا رسیدن به اقتصاد پایدار است. برای رسیدن به این هدف باید مسائل زیست محیطی را از ابتدا مورد توجه قرار دهیم. نخستین کنگره بین المللی ایمنی نانو نیز با همین هدف برگزار شده است. این کنگره فرصت مناسبی است تا متخصصان خارجی از کشورهای مختلف دورهم جمع شده و تجربیات خود را به اشتراک گذارند. متخصصانی از چهار قاره آفریقا، اروپا، آسیا و آمریکا در این کنگره شرکت کرده اند.
نکته: تولید داروی باکیفیت تر، تشخیص زودتر بیماری ها و همچنین کاهش پیامدهای جانبی دارو از جمله مزایای نانوفناوری در حوزه سلامت است اما همزمان نباید از خطرات احتمالی و عوارض جانبی آنها غفلت کرد
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با اشاره به فعال بودن ایران در حوزه فناوری نانو می گوید: کشور ما از جمله کشورهایی است که در حوزه ایمنی نانو بسیار فعال است و می تواند الگویی برای کشورهای دیگر باشد. هیچ کشوری به گستردگی ایران در این حوزه فعالیت نکرده است. تولید مواد بهداشتی و درمانی نانوساختار یکی از کاربردی ترین حوزه های زیر مجموعه نانوفناوری است. این گروه از محصولات بیش از 17درصد محصولات مبتنی بر نانو را شامل می شود. تاکنون سه داروی نانوساختار مورد تائید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته است و هفت یا هشت داروی دیگر نیز در مسیر گرفتن تائید از این وزارتخانه است. یکی از این نانو داروها، نانوداروی ضد سرطان است که 18 ماه پیش به بازار عرضه شده است. داروی دیگر نانوداروی بیماری سالک است که در دنیا هیچ دارویی مشابه آن وجود ندارد. این دارو در آینده ای نزدیک به بازار عرضه می شود. داروی دیگر نیز یک داروی گیاهی است که بر اساس ماده موثره موجود در زردچوبه ساخته شده است. اگرچه این دارو به عنوان یک داروی ضد التهابی معرفی شده است، اما گفته می شود یک داروخانه است و می تواند کاربردهای متفاوتی داشته باشد. کوکامین ماده موثره زردچوبه که در آب حل نمی شود و برای این که مقدار کافی از آن جذب بدن شود باید مقدار زیادی زردچوبه در غذا ریخته شود. اما این نانو دارو جذب کوکامین در بدن را تا چند صد برابر افزایش می دهد. این دارو ابتدای سال آینده وارد بازار می شود.
«نانومارک» در راه ورود به بازاریکی از نگرانی های مردم این است که عده ای افراد سودجو از عنوان نانو به عنوان توجیهی برای افزایش قیمت محصولاتشان استفاده می کنند.
به گفته سرکار، اکنون مردم به این باور رسیده اند که وقتی ردپایی از نانو در محصولی وجود داشته باشد یعنی بهبود کیفیت و کارایی آن محصول. بر اساس این ذهنیت افراد سودجو محصولی که هیچ ردپایی از نانو در آن وجود ندارد، تحت عنوان نانو به بازار عرضه می کنند. از این رو برچسبی به عنوان «نانومارک» طراحی شده است که وجود آن روی محصول، تائید می کند در این محصول از فناوری نانو استفاده شده است که نقش مهمی در ارتقا و بهبود کیفیت آن داشته است. مهم تر از همه این که این کیفیت مدت دار است و در مدت کوتاه از بین نمی رود و جنبه های ایمنی نیز در تولید آن مورد توجه قرار گرفته است.
این برچسب مانند علامت استاندارد است که روی بسته بندی محصولات نانویی قرار می گیرد. سازمان استاندارد مسئولیت این کار را به عهده گرفته است. در حقیقت ستاد توسعه نانو ارزیابی های اولیه را انجام می دهد، اما تائید هویت و اصالت این علامت به عهده سازمان استاندارد است. قرار است در آینده ای نزدیک یعنی تا حدود شش ماه آینده این علامت روی بسته بندی محصولات نانویی حک شود.
دبیر ستاد توسعه نانو یادآور می شود: باید توجه داشت اعتماد مردم بالاترین سرمایه است. اگرچه بسیاری از کشور ها نسبت به این مقوله بی تفاوت هستند، اما ما نمی خواهیم این سرمایه را براحتی از دست بدهیم. وقتی مردم ببینند ما در زمینه ایمنی نانو مواد دقت داریم و به این مقوله توجه می کنیم با آرامش و آسودگی خیال بیشتری از این محصولات استفاده می کنند. اگر دارویی که به عنوان نانو دارو به بازار عرضه می شود عوارض و پیامدهای بسیاری را به همراه داشته باشد اعتماد مردم از بین می رود و این یک فاجعه بزرگ است.
