طوفان تهران دقیقاً قابل پیش بینی بود

دکتر ابراهیم مقیمی، استاد دانشگاه تهران و رییس انجمن مخاطره شناسی ایران در گفت‌و‌گو با ایسنا با بیان این که طوفان 12 خردادماه از نظر سطح آسیب در طبقه بندی شش گانه توفان‌ها از طبقه دوم و مخاطره‌ای با مقیاس کم محسوب می شود، خاطرنشان کرد: طبقه یک طوفان‌ها با سرعت باد تا 50 مایل در ساعت یا 75 کیلومتر در ساعت خسارتی به ساختمانها و گیاهان نمی رساند.

طبقه دوم با سرعت باد تا 100 مایل در ساعت یا 130 کیلومتر در ساعت، خسارت اندکی به ساختمان های ایمن و گیاهان پایدار می رساند. طبقه سوم با سرعت باد حداکثر تا 110 مایل در ساعت یا 150 کیلومتر در ساعت ضمن خسارت به گیاهان و ساختمانها تا حدودی موجب سیل می‌شود. طبقه چهارم طوفان‌ها با سرعت باد تا حداکثر 130 مایل در ساعت یا 170 کیلومتر در ساعت به اموال آسیب جدی وارد می کنند. در این وضعیت تخلیه مساکن کم ارتفاع در صورت سیلابی بودن ضرورت دارد.

وی تصریح کرد: در طبقه پنجم طوفان‌ها سرعت باد حداکثر تا 160 مایل در ساعت حدود 210 کیلومتر در ساعت است که طی آن خسارت شدیدی به اموال و املاک وارد می شود و تخلیۀ نواحی مسکونی مقاوم ضرورت دارد. در طبقه ششم سرعت بادها بیشتر از 160 مایل در ساعت بوده تخلیه گسترده ساکنین و اموال و دارایی حیاتی، ضروری می باشد. البته در تمام این مقیاس‌ها تردد افراد به خصوص کودکان و سالخوردگان و خودرو در فضای باز ممنوع است.

مقیمی با تسلیت به بازماندگان جان باختگان طوفان تهران و ضرورت درس گرفتن از این رویداد تاکید کرد: اگر یک ساعت قبل از طوفان اخیر یا زمانی کمتر نسبت به بروز آن هشدار داده می شد لااقل مردم خودروهای خود را به محلهای مطمئن تری منتقل می کردند یا منصوبات خود را محکم تر می کردند و در جای مناسبی پناه می گرفتند و مطمئنا آسیبهای ناشی از توفان کمتر می شد.

وی با بیان این که طوفان های شدید، حوادثی غیر طبیعی نیستند بلکه بخش لاینفک محیط طبیعی ایران هستند، اظهار داشت: در ساخت و سازهای قدیمی یزد و اهواز به وضوح مشاهده می شود که سکونت گاه های خود را سنگین و کم ارتفاع می ساختند و این به معنای آن است که آنها نسبت به توفان های شدید آگاه بوده اند و سکونتگاه های خود را مطابق با این آگاهی سازماندهی می کرده اند. با این حال امروزه بیشتر سکونت گاه هایمان را بدون توجه به طوفان می سازیم. مخاطرات محیطی قابل پیش بینی را نادیده می گیریم، مزایا و منافع کوتاه مدت را می پذیریم و از منافع بلندمدت غفلت می ورزیم.

مقیمی با بیان این که در پنجاه سال گذشته از طریق علم و فناوری، انقلابی در شناخت مخاطرات محیطی به وجود آمده است، اظهار داشت: امروزه قادر هستیم تا بر بسیاری از محدودیت های تحمیل شده به وسیله جهانی که در آن زندگی می کنیم پیشی بگیریم. ما در محیطی زندگی می کنیم که توسط انسان تغییر یافته است و بیشتر مردم در شهرها زندگی می کنند. بر مبنای این دیدگاه، الگوهای آب و هوایی به رویدادی بیرونی تبدیل شده اند که از طریق شیشه ماشین یا تلویزیون آن را مشاهده می کنیم، و حتی طوفان ها به یک رویداد اتفاقی تبدیل شده اند، نه اینکه تعیین کنندۀ الگوهای سکونت گاهی باشند. در جایی که یزدی های قدیم یا سیستانی های قدیم به آن توجه می کردند ما از آن غفلت می ورزیم.

وی خاطرنشان کرد: منشاء، مسیر و سرعت طوفان تهران دقیقاً قابل پیش بینی بود. تهران بر اثر این طوفان چندان آسیب ندید زیرا شدت آن زیاد نبود. اسیبها هم بیشتر به علت سست بودن منصوبه ها و پوسیدگی درختان بود. خوب است مردم و مسوولان در این مورد اموزش لازم را ببینند.

مقیمی تصریح کرد: بیشتر طوفان ها به منزلۀ رویدادها و حوادث شدیدی محسوب می شوند که به طور اجتناب ناپذیری گاهی اوقات اتفاق خواهند افتاد. چون فاصله زمانی این رویداد طولانی می شود؛ لذا مردم و مسوولان آن را فراموش می کنند و هرچه بیشتر فراموش می شود، هنگاهی که رخ م‌دهد مخاطره آن بیشتر می شود؛ اما مشکل اصلی این است که نمی دانیم زمان دقیق آن چه موقع خواهد بود. هرچه زمان بیشتر و بیشتر می گذرد و حادثه اتفاق نمی افتد، ما بیشتر آن را فراموش خواهیم کرد و حتی احتمال دارد نسبت به آن ناآگاه شویم. ما معتقدیم که رخدادهای طبیعی آینده بسیار شبیه امروز و امروز نیز شبیه دیروز است.

وی خاطرنشان کرد: توفان های شدید چهار نوع ویژگی دارند که مشتمل بر باران، سرعت باد، سیل و غبار است. توفان تهران دو ویژگی غبار و سرعت باد را در حد متوسط داشت.

مقیمی در پاسخ به این سوال که طوفان در چه شرایطی، مخاطره طبیعی شمرده می شود، گفت: در نگاه اول، طوفان تهران یک مخاطره طبیعی به نظر می رسید. طوفان یک نیروی طبیعی است اما توفان تهران نیروی طبیعی بود که تأثیرات و پیامدهای آن از طریق مدیریت، مقاومت و هندسۀ ساختار اجتماعی – اقتصادی- عمرانی تهران تغییر پیدا کرده است. اگر طوفان با شدت بیشتری رخ دهد این موضوع بیشتر روشن می شود. شکسته شدن درختان و ستون‌های برق در شهر از جمله به علت طراحی ضعیف فضای سبز شهر و عدم مراقبت مستمر از ستون های برق است. درختان و ستون‌های برق در برابر باد تاب تحمل نیاوردند. آسیبی که به خودرو ها وارد شده است به علت مهندسی کم ارزش، طراحی ضعیف و سرمایه گذاری ناکافی برای پارک خودرو در تهران است. ما هنوز به روش سنتی پارک سازی می‌کنیم. چرا باید خیابانهای تهران پارکینگ خودرو باشد. به خصوص اخیرا که پارک دوبله یک فرهنگ شده است. در این شهر برای این که جان باختن شهروندان کمتر شود، همه نیازمند اموزشیم.

وی گفت: بعد از اموزش لازم، نیازمند سیتم پویای هشدار و پیش آگاهی هستیم. طوفان در ایران و تهران نه ناشناخته و نه غیر قابل پیش بینی بود. مدیریت، مقاومت و هندسۀ ساختار اجتماعی – اقتصادی- عمرانی تهران مناسب چنین رویداد هایی نیست. پس نتیجه می گیریم که پیامدهای طوفان تهران ماهیت انسانی دارد.

استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا درباره منشاء طوفان تهران گفت: شهرهایی مثل تهران، یزد و سمنان در کنار پهنه های فرسایش بادی واقعند که بدون نیاز به جریانهای بزرگ جوی می توانند منشاء بروز طوفانهای محلی باشند. مشابه طوفان تهران بارها اتفاق افتاده و مساله ای که باعث جلب توجه عمومی به طوفان اخیر شده وقوع آن در منطقه ای پرجمعیت است چنانکه اگر چنین طوفانی در مناطق غیرمسکونی ساوه یا سمنان رخ می داد، شاید کسی اصلا متوجه رخداد ان نمی‌شد.

مقیمی در عین حال بر ضرورت پیش بینی و هشدار در مورد چنین رویدادی تاکید کرد و گفت: بحث رصد رخدادهای آب و هوایی اساسا از زمان ساخت فرودگاه ها و برای ارتقای ایمنی سفرهای هوایی مطرح شده است. هر هواپیما از نقطه ای مشخص برخاسته و در نقطه ای مشخص فرود می آید که لازم است وضعیت آب و هوایی این منطقه و احتمال بروز توفان در آن کاملا مشخص باشد و ادعای هواشناسی مبنی بر قابل پیش بینی نبودن طوفان تهران به هیچ وجه صحیح نیست. پدیده های ماکرو مثل وجود ابرها و بارش باران توسط همه قابل مشاهده است و از هواشناسی انتظار می رود به پدیده های میکرو و پیش بینی کوتاه مدت پدیده های جوی توجه کند.