اسباب‌بازی فقط یک وسیله بازی نیست بلکه جامعه‌شناسان معتقدند اسباب‌بازی مانند رسانه است و همان نقش و کارکردی را دارد که کتاب یا یک وسیله کمک‌آموزشی در جامعه‌پذیری کودک ایفا می‌کند. جامعه‌پذیری فرایندی است که به دنبال آموزش‌های رسمی و غیررسمی به افراد به دست آمده و با انتقال قوانین رفتاری هر جامعه و انتظارات فرهنگی، نقش‌ها و شخصیت روانی افراد را شکل می‌دهد.
به گزارش آرمان، امروزه، نقش وسایل بازی کودکان در جامعه‌پذیری كودكان و جامعه‌پذیری دراز مدت بزرگسالان، به طور گسترده، مورد قبول قرار گرفته است. به‌دلیل نقش پراهمیت اسباب‌بازی‌ها در شکل‌گیری رفتار است که نگرانی‌هایی در رابطه با وسایل بازی کودکان وجود داشته و با ظهور بازی‌های رایانه‌ای شکل تازه‌ای به‌خود گرفته است.
هم‌اکنون نیاز عمده بازار اسباب‌بازی در ایران توسط واردات تامین می‌شود و واحدهای تولیدی معدودی نیز در داخل وجود دارند که نقش چندانی در تامین این نیاز بازی نمی کنند. معروف‌ترین نمونه تولید داخلی اسباب‌بازی که قرار بود جایگزین باربی‌ها شود، عروسک‌های سارا و دارا بود که سال ۱۳۸۰ ساخته شد و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وسایل جنبی عروسک‌های دارا و سارا مثل لوازم تحریر، نوار سرود، تقویم، پوستر و جوراب را نیز تولید و عرضه کرد. با این وجود، این عروسک‌ها به‌دلیل گرانی، سنگینی وزن و ارتفاع نامناسب مورد استقبال قرار نگرفت. واردات اسباب‌بازی به ایران علاوه بر مجوز کانون پرورش فکری کودک و نوجوان نیاز به مجوز اداره استاندارد دارد. همچنین نظارت بر اسباب‌بازی‌ها نیز از سال 76 به دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان واگذار شد.
بازار اسباب‌بازی در ایراناگرچه درمیان کشورهای صادرکننده اسباب‌بازی به ایران کشورهای تايلند، تايوان، ترکيه، رومانی، فرانسه و فيليپين نیز به چشم می‌خورد اما، کشور چین به‌عنوان بزرگترین تولید کننده اسباب‌بازی در جهان است و ایران نیز از مشتریان آن. به‌رغم استقبال بازار جهانی از اسباب‌بازی‌های چینی به دلیل ارزانی، مساله بهداشت این وسایل و تاثیر آن بر سلامت کودکان همواره موجب نگرانی بوده است. طبق آمار دبیرخانه شورای نظارت بر اسباب‌بازی، سال 91 میانگین 47 هزار نوع اسباب‌بازی معادل 986 تن و ارزش 42 میلیارد تومان وارد کشور شد که از این میان وسایل کمک آموزشی با آمار نزدیک به 9 درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داد و پس از آن بیشترین سهم مربوط به مصنوعات بشری با حدود هشت درصد است. همچنین، کمترین سهم نیز مربوط به بازی ویدئویی و خانه عروسکی با سهم یک دهم درصد می‌شود.سال گذشته نیز میانگین 49 هزار نوع اسباب‌بازی معادل 992 تن و ارزش 60 میلیارد تومان وارد کشور شده است.
البته این آمار شامل اسباب‌بازی‌های قاچاق نمی شود و آمار رسمی در این زمینه وجود ندارد چرا که، مناطق آزاد مشمول قوانین شورای نظارت بر اسباب‌بازی نیستند. کارشناسان معتقدند که اسباب‌بازی‌ها به دلیل نقش پررنگی که در رشد و تحول کودک ایفا می‌کنند نیازمند نظارت از جنبه محتوایی و ایمنی و سلامت هستند. همچنین، از آنجایی که اسباب‌بازی‌ها تنها وسایل بازی نیستند مربیان و خانواده‌ها نیز باید نسبت به این وسایل آگاهی لازم را داشته باشند.
استانداردسازی کمیت و کیفیتدر این زمینه یک روانشناس و مشاور کودک می‌گوید: بازی یکی از فعالیت‌هایی است که کودک به‌ویژه از دو سالگی به بعد در کنار فعالیت‌هایی مانند نقاشی، داستان‌خوانی و موسیقی در فرایند رشد و تحول رشد کودک و تسهیل آن موثر است. به‌گفته مهدی حاجی‌اسماعیلی، بازی همچنین بعد اجتماعی، شناختی (هوشی)، جنبه عاطفی، حرکتی و در پاره‌ای موارد بعد اخلاقی کودک را رشد می‌دهد بنابراین، به نسبتی که کودک در موقعیت بازی قرار می‌گیرد اسباب‌بازی‌ها زمینه رشد کودک را فراهم می‌کند. او با تاکید بر اینکه مربی یا کسانی که در ارتباط با کودکان هستند باید اطلاعات و آگاهی درست در زمینه اسباب‌بازی‌ها داشته باشند، می‌افزاید:اگر این افراد آگاهی لازم را نداشته باشند وسایل بازی به وسیله‌ای برای سرگرمی کودک تبدیل می‌شود. حاجی‌اسماعیلی مساله ایمنی و سلامت کودکان در استفاده از اسباب‌بازی‌ها را مساله مهمی می‌داند که به همین دلیل پارامترهای استانداردسازی کمیت و کیفیت آنها باید مورد توجه قرار گیرد. این روانشناس با بیان اینکه در کشور ما از هر نوع وسیله‌ای برای بازی کودکان استفاده می‌شود که در بسیاری موارد به مشکلات جسمی در کودکان دامن می‌زند، می‌افزاید: نهادهایی باید مسئولیت نظارت بر اسباب‌بازی‌ها را بر عهده داشته باشند. حاجی اسماعیلی ادامه می‌دهد: از آنجایی که اکنون بهزیستی نیز به بحث پیش‌دبستانی و مهدکودک‌ها وارد شده، سازمان‌های مسئول در این زمینه می‌تواند شامل آموزش و پرورش، بهزیستی و وزارت ارشاد باشد. همچنین بخشی از این مساله به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برمی‌گردد. این مشاور کودک معتقد است که اگر این مسئولیت بخواهد به سمت غیرمتمرکزتری پیش رود نهادهای صنفی و غیررسمی نیز می‌توانند در این زمینه کار کنند، درعین حال پاسخگو باشند و دبیرخانه نظارت بر اسباب‌بازی نیز نظارت داشته باشد. او تاکید می‌کند: مربی پیش دبستان و مهدکودک باید تا حدودی با جنبه روان شناختی بازی و تحول کودک آشنا باشد و آموزش ببیند که چگونه اسباب‌بازی را برای تسهیل رشد کودک به کار گیرد.
انتقال باور فرهنگی توسط اسباببازیهمچنین یک جامعه‌شناس نیز شکل گرفتن شخصیت کودک را مطابق با آن چیزی می‌داند که به او آموزش و القا داده می‌شود و می‌گوید: محیط پیرامونی، نوع ارزش‌های اجتماع، خانواده و دوستان در شکل‌گیری شخصیت فکری و ذهنی کودک موثر است. به‌گفته محمدمراد بیات، بازی‌های رایانه‌ای جدید نیز به‌دلیل علاقه‌مندی و استفاده کودکان نوع جدیدی از ارزش‌ها، باورها و نگاه به پدیده‌های پیرامونی را شکل داده است. او نگرانی درباره محتوای بازی کودکان را نگرانی به جایی می‌داند و اظهار می‌کند: هر جامعه‌ای باید هویت، اصالت و باور فرهنگی خود را به کودکان منتقل کند. بیات نگرانی راجع با بازی کودکان را نگرانی جدیدی نمی‌داند و اضافه می‌کند: نگرانی‌ها به‌دلیل زندگی در عصر ارتباطات شکل جدیدی به خود گرفته است. این جامعه‌شناس در رابطه با اسباب‌بازی‌های سنتی ادامه می‌دهد: در گذشته نیز کژراهی‌هایی بوده است، باید بپذیریم دنیای امروز متفاوت است. بیات با اشاره به مثال اسلحه به‌عنوان اسباب‌بازی رایج پسران در گذشته می‌گوید: حتی اگر بپذیریم نگاه سنتی درست بوده و اسلحه نماد قدرت بوده است اما، امروز نماد قدرت ابزارهای نظامی نیست و باید متناسب با شرایط کنونی اسباب‌بازی کودکان را فراهم کنیم.
