اگر در قدیم آمیختن آب با شیر ترفندی برای افزایش سود حاصل از فروش آن بوده، امروزه روشهای به مراتب غیرمنصفانهتری برای سود بردن در صنعت محصولات لبنی به کار بسته میشود؛ از آمیختن شیر با وایتکس تا مخلوط کردن آن با روغنی سرشار از ضرر!
به گزارش «تابناک»، مصرف سرانه شیر در کشورمان، که در دو سه سال اخیر با بحران گرانیهای لجام گسیخته و پیرو آن، بروز مشکلاتی نظیر آنچه در بحث علوفه یا نرخگذاری پدید آمده، به کمترین میزان خود رسیده و از این حیث زنگ خطر بروز چالشها و مشکلاتی چون سونامی پوکی استخوان در آینده را به صدا درآورد.
روغن پالم چیست؟
روغن پالم یا نخل، نوعی روغن گیاهی است که از مغز میوه نخل روغنی استخراج میشود. بهکارگیری روغن نخل به عنوان سوخت گیاهی از چند سال اخیر، موجب افزایش تقاضای جهانی و در نتیجه افزایش قیمت آن شده است. کشور مالزی، بزرگترین تولیدکننده این روغن در دنیاست. روغن نخل مثل همه روغنهای گیاهی، حاوی کلسترول نیست؛ هرچند مصرف چربی اشباع شده کلسترول LDL و HDL را افزایش میدهد. روغن نخل یک ماده رایج پخت و پز در کمربند استوایی، افریقا، آسیای جنوب شرقی و بخشهایی از برزیل است. در دیگر نقاط جهان برای پایین آوردن هزینهها در صنایع غذایی تجاری و پایداری بالا اکسیداتیو (اشباع) محصول تصفیه شده برای سرخ کردن هم استفاده میشود. روغن پالم از اسیدهای چرب و گلیسرول مثل همه چربیها تشکیل شده است. بر خلاف تمام چربیها اسیدهای چرب اشباع فراوانی دارند که در دمای اتاق جامد هستند. روغن پالم نام خود را از اسید چرب اشباع c۱۶ یالمتیک اسید گرفته است. اسید اوئیک اشباع شده نیز تشکیل دهنده روغن نخل است. به گفته سازمان بهداشت جهانی، شواهد قانع کنندهای است که نشان میدهد مصرف پالمتیک اسید احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش میدهد. بنابراین آن را به عنوان اسیدهای چرب ترانس در طبقه بندی قرار میدهند. چربیهای ترانس نیز در دمای اتاق جامدند. آنتی اکسیدانهای روغن پالم قرمز مثل توکوتری نولز و کاروتنوئیدها به دلیل خواص درمانی که ادعا میشد به مواد غذایی و لوازم آرایش اضافه میشد و هم اکنون هم در مواد آرایشی خانمها استفاده میشود و قسمت اعظم تولیدات آرایشی به روغن پالم وابسته است. مطالعاتی در سال ۲۰۰۹ که میزان انتشار اکرول را آزمایش کرد، نشان داد که یک محصول سمی و بد بو حاصل از تجزیه گلیسرول از قسمت عمیق سرخ کردن سیب زمینی در روغن پالم قرمز و زیتون و روغن آفتابگردان اشباع نشده به دست میآید..
وقتی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آمیختن روغن پالم با محصولات لبنی پر چرب، به ویژه شیر خبر داد و ضمن غیرقانونی خواندن این کار، از ارائه گزارشی در این زمینه به رئیسجمهور خبر داد، باورش سخت بود که هنوز گزارش آمیختن وایتکس با شیر در برخی کارنجات معروف تولید کننده محصولات لبنی از یادها پاک نشده، چگونه است که تخلف بزرگ دیگری در این عرصه روی داده و بازی با جان مردم تا این اندازه آسان شده است؟!
این در حالی است که وزیر بهداشت پس از این افشاگری بیسابقه و در حالی که وعده معرفی نام این شرکتهای متخلف را داد، به گونهای سخن گفت که حکایت از دشواریهای پیگیری این مسأله و ریشه کردن این تخلف داشت.
سید حسن قاضیزاده هاشمی در این باره گفت: «باید این تخلف در صنایع لبنی تدریجی اصلاح شود، زیرا نمیتوان صنایع لبنیات را یکباره تعطیل کرد»؛ سخنانی که تلویحا حکایت از مبتلا بودن بیشتر صنایع لبنیات به این مشکل دارد و نشان میدهد، این تخلف سالهای سال قدمت دارد و رفع آن یکباره شدنی نیست!
وزیر بهداشت در ادامه به نوعی دیگر، بر مبتلا بودن بسیاری از صنایع لبنی در کشور به این مشکل را تأکید کرده و گفت: «مردم بدانند که هزینه را برای چه شیری پرداخت میکنند!» تا نشان دهد که نمیخواهد با متخلفان مماشات کند و راهکاری جز صبر برای حل تدریجی این مشکل ندارد!
البته استفاده از روغن وارداتی و سرشار از کلسترول پالم ـ که در روزهای بعد رئیس سازمان غذا و دارو نیز آن را تأیید کرد ـ با واکنش تند و تیز دبیر انجمن صنایع لبنی روبهرو شد که سخنان وزیر را مصداق تشویش اذهان عمومی دانست و گفت: «هیچ کارخانهای را سراغ ندارم که از چربی گیاهی به جای چربی حیوانی استفاده کند. اگر وزارت بهداشت از وجود کارخانههای متخلف مطلع است، باید فورا جلوی فعالیت آنها را بگیرد».
این در حالی است که وقتی ماجرایی چون استفاده از وایتکس در شیر یا حتی نمونههایی چون آلوده بودن برنجهای وارداتی را به یاد میآوریم، درخواهیم یافت که بر خلاف گذشته، این بار منبع افشاکننده به مراتب معتبرتر از دفعات قبل است؛ هرچند آن ماجراها نیز سرانجام به تأیید رسید و در گذر زمان، کسی متوجه نشد که متخلفان به چه عقوبتی گرفتار آمدند!
ماجرای شیرهای چرب شده با پالم، هنوز در ایستگاه نخست است و وزارت بهداشت ـ که از هماهنگی با وزارت جهاد کشاورزی برای مقابله با این تخلف زیانده در زیرمجموعههای این نهاد (صنایع لبنی) خبر داده و حتی صادرکننده مجوز واردات این نوع روغن را نیز معرفی کرده (وزارت صنایع) ـ به این حد هم بسنده نکرده و افزون بر ارائه گزارش به رئیس جمهور، امروز کارگروهی به این منظور تشکیل داده تا نشان دهد با قدرت تمام، برای بهبود اوضاع سلامت در جامعه میکوشد؛ اما آیا این اقدامات کافی است؟
در پاسخ به این پرسش، هنگامی که میبینیم گستردگی مشکل تا آنجاست که وزیر از تدریجی بودن رفع و رجوع مشکل سخن میگوید، درخواهیم یافت که هر چه اقدامات کارآمدی به جریان افتاده باشد، باز کافی نخواهد بود و ضرورت دارد، جامعه تکانی به خود بدهد.
به عبارت بهتر، باید رویکردمان را نسبت به سلامت محصولاتی که میخریم تغییر داده و در اقدامی عاجل، از مصرف محصولات لبنی پرچرب، به ویژه شیرهای پر چرب خودداری کنیم تا به این روش، نشان دهیم برای جان عزیزمان ارزش قائلیم؛ نشان دهیم که میتوانیم محصولاتی را که رنگ و لعاب واقعی دارند اما تقلبی هستند، نخریده و با این کار به متقلبان ضرر بزنیم.
وقتی چنین رویکری در جامعه در پیش گرفته شود، میتوان امید داشت که پیگیری مسئولان دلسوز به جایی رسیده و متقلبان هم رسوا شوند و هم به سزای تخلفی که معلوم است مدتها به آن مشغولند برسند و سرانجام این رویداد به درسی عمومی در جامعه تبدیل شود؛ رویکردی که اگر فراگیر شده و به کار بسته شود، میتوان امید داشت که از افتضاح پدیدار شده، به افقی روشنتر راه پیدا کنیم!