چند آمریکایی بلندقامت احاطه‌اش کرده بودند. مترجمشان درباره قیمت می‌پرسید و مرد سیه‌چرده با لهجه‌ای محلی چانه‌زنی می‌کرد که سنگ‌ها را کیلویی ٧هزار تومان بخرند. قیمت را تا ٥هزار تومان پایین آوردند و قرار شد به جایی بروند تا برای تحویل گرفتن محموله، هماهنگی‌های لازم را انجام دهند.
به گزارش شهروند، کسی نمی‌دانست در دل آن تکه‌سنگ‌های زمخت و شیری‌رنگ چه گنجی نهفته است. به همین سادگی گوهرهای قرمز و بنفش «گارنت» کرمان به صورت فله‌ای و با قیمتی ناچیز از محلی‌ها خریداری می‌شود بی‌آن‌که بدانند این سنگ‌های گرانبها به آمریکا می‌رود، ظرف یک روز تراش می‌خورد و گرمی ١٠٠ دلار یعنی چیزی حدود ٣٠٠ هزار تومان فروخته می‌شود. این داستان غم‌انگیز به همین‌جا ختم نمی‌شود. بخش زیادی از سنگ‌های قیمتی ما ساده‌تر از آنچه تصورش را کنید در معادن از بین می‌روند.
دم دستی‌ترین مثال آن «فلوریت» ٧ رنگ ایران است که با نرخی ارزان و به‌عنوان کاتالیزور با سنگ آهن سوزانده می‌شود. از آن سوی ماجرا، ایران یکی از ٥ مصرف‌کننده بزرگ سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی در جهان است. نه اتحادیه‌های تولید‌کننده و فروشندگان طلا و جواهر از میزان سنگ‌های قیمتی وارداتی عدد و رقم شفافی اعلام می‌کنند و نه تاجران سرشناس جواهرات چیزی می‌دانند. اما همگی آنها از واردات کلان این سنگ‌ها می‌گویند که حدود ٨٠ درصد آن از راه قاچاق است. تجارت جواهرات در جهان بیشتر از ٦٠٠میلیارد دلار یعنی چیزی حدود ١٠برابر صادرات نفتی ما گردش مالی دارد و یکی از پول‌سازترین منابع درآمدی برای بسیاری از کشورها به شمار می‌آید. درآمد حاصل از استخراج، فرآوری و صادرات سنگ‌های قیمتی بخش مهمی از اقتصاد کشورهایی مانند برزیل، کلمبیا، آفریقای جنوبی، استرالیا، هند، آمریکا، تایلند و برمه را تشکیل می‌دهد. این درآمد به اندازه‌ای است که تصور حذف آن برای بسیاری از این کشورها معادل حذف درآمدهای نفتی برای کشور ماست.
بازار جهان در دست جواهرتراشان تایلندی و هندیدر این میان هندی‌ها و تایلندی‌ها استاد بهره‌برداری از این تجارت کلان جهانی بوده‌اند. آنها نه‌تنها از معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی‌شان حداکثر استفاده را داشته‌اند که با تراش این جواهرات منبع بزرگ درآمد و اشتغالزایی را برای خود ایجاد کرده‌اند. کارشناسان می‌گویند در بازار جهانی از هر ١٢ قطعه الماس، ١١ قطعه در هندوستان تراش خورده و صیقل داده شده است. علاوه بر این ٩٠درصد یاقوت و ٧٠درصد یاقوت کبود موجود در بازار‌های بین‌المللی را تایلندی‌ها تراش داده‌اند. این بازار برای بیشتر از ٥میلیون نفر در تایلند و بیش از ٣میلیون نفر در هندوستان به صورت مستقیم ایجاد شغل کرده است. در میان این دو کشور تایلندی‌ها به تراش ظریف جواهرات چندوجهی شهره جهان شده‌اند. این مسأله باعث جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در تایلند شده است. بسیاری از تاجران اروپایی و سرشناس جواهرات در تایلند دفاتر و شعب متعدد ایجاد کرده‌اند و سفارشات خود را به صورت مستقیم به تایلندی‌ها واگذار می‌کنند.
پتانسیل ایران برای رقابت با غول‌های جواهردر ایران نه‌تنها سنگ‌های قیمتی از خارج وارد می‌شود که حتی برای تراش این جواهرات سفارش‌هایمان را به استادان هندی، تایلندی و پاکستانی می‌دهیم. این در شرایطی است که به گفته «محمد عسلی» یکی از فعالان بازار جواهرات، تراش سنگ‌های قیمتی یکی از ارزان‌ترین و زودبازده‌ترین مشاغل موجود در جهان است. در قطب‌های بزرگ دنیا، تراش جواهرات هنوز به صورت دستی و با ابزار بسیار ساده‌ای انجام می‌شود و جالب است که بدانید غول‌های جهانی این رشته ظرف مدت کوتاهی که به ٥٠سال نمی‌رسد، توانسته‌اند برای خود منابع بزرگ درآمدی و ارزآوری ایجاد کنند.
عسلی می‌گوید: ایران به سادگی می‌تواند بازار عظیم جواهرات را از چنگ هند و تایلند خارج و درآمدش را به سمت خود جذب کند. در ایران قیمت کارگر جواهرتراش نصف قیمت کارگران هندی، تایلندی و پاکستانی است. علاوه بر این منابع سنگ‌های قیمتی در ایران بیشتر از کشورهای رقیب است، یا این‌که صادرکنندگان بزرگ سنگ‌های پرطرفدار در همسایگی کشور ما قرار دارند. مجموع این سه عامل باعث می‌شود هزینه تولید جواهرات تراش‌خورده در ایران بسیار کمتر از غول‌های جهانی شود و این می‌تواند به سادگی بازار را از دست آنها خارج کند. درحال حاضر یکی از بزرگترین کشورهای تولید‌کننده زمرد و یاقوت افغانستان است، اپال و عقیق از پاکستان می‌آید و نیشابور یکی از بزرگترین معادن فیروزه را در اختیار دارد.
این شغل تنها با ٥میلیون تومان ایجاد میشوداین رازهای بزرگ بازار جواهرات باعث شده است رشته تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به تازگی در کشور ما مورد توجه قرار گیرد و حتی رشته‌های دانشگاهی برای آن تعریف شود. تنها ٦ماه آموزش و سرمایه‌ای در حد ٥میلیون تومان به راحتی می‌تواند برای کارجویان داوطلب، درآمدهای میلیونی ایجاد کند. این ٥میلیون تومان سرمایه اولیه صرف خرید تجهیزات می‌شود و سفارش‌دهندگان، سنگ‌های قیمتی مورد نظرشان را تأمین می‌کنند و به جواهرساز تحویل می‌دهند. در برخی مراکز آموزشی امکانی فراهم شده است که هزینه تأمین تجهیزات و ابزار کار به صورت وام در اختیار کارجو قرار گیرد. اگر آموزشگاه شما این امکانات را در اختیارتان نمی‌گذارد می‌توانید وام خرید تجهیزات را در قالب وام کارآفرینی از بانک توسعه تعاون یا سایر بانک‌ها دریافت کنید. اولین مرکز تخصصی تراش سنگ که زیرنظر بنیاد توسعه کارآفرینی و تعاون استان تهران فعالیت می‌کند و درمیدان فردوسی واقع شده است تمام سرمایه ٥میلیون‌تومانی خرید تجهیزات را به صورت وام در اختیار کارجویان قرار می‌دهد. بازپرداخت این وام نیز به صورت سه‌ساله و با تنفس ٦ ماهه است و سود آن ١٥ تا ٢٠درصد است. این مرکز همچنین بازاریابی و فروش تولیدات هنرجویان خود را برعهده گرفته است و پس از پایان دوره آموزشی ٦ماهه، هنرجویان خود را به استخدام درمی‌آورد و تولیدات برتر هنرجویان به خارج از کشور صادر می‌شود.
درآمد ماهانه ٧میلیون تومانیمیزان درآمدزایی در رشته تراش جواهرات کاملا به مهارت و ذوق کارآموز بستگی دارد. «علی تیموری» یکی از جواهرتراشان اصفهانی دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: هرچه تراش جواهر با مهارت و ذوق و سلیقه بیشتری انجام شود پیشنهادهای کاری بیشتری از بازار دریافت می‌کنید. افراد خلاق و آنهایی که مهارت طراحی بالاتری دارند، یا قادرند روی جواهرات حکاکی یا خطاطی کنند برنده این بازار هستند. آنها می‌توانند به راحتی پیشنهادهای کاری زیادی دریافت کنند و سقف درآمد ماهانه خود را تا ٦ یا ٧میلیون تومان نیز برسانند. او درباره شیوه بازاریابی و کار هنرجویان پس از آموزش نیز می‌افزاید: بعضی از کارجویان توسط کارگاه‌های وابسته به آموزشگاه یا کارگاه‌های جواهرسازی جذب می‌شوند و برخی دیگر با ایجاد دفتر کار مستقل و کمی تبلیغات می‌توانند به سرعت سفارش جلب کنند به‌ویژه آن‌که آنها بتوانند مهارت خود را به جواهرسازان ثابت کنند.
درحالی‌که بازار جهانی جواهرات برای برخی از کشورهای درحال توسعه آسیایی درآمدی معادل چاه‌های نفت ایجاد کرده است، در کشور ما هنوز خیلی‌ها ورود به شغل جواهرسازی را مستلزم سرمایه‌های کلان می‌دانند. این غفلت، سودهای کلانی به جیب کارگران هندی و تایلندی سرازیر کرده است. در این حوزه بسیاری از جویندگان کار نمی‌دانند که تنها با یک وام ٥میلیون‌تومانی می‌توان به دنیای شگفت‌انگیز یک شغل پردرآمد وارد شد و تا ٧میلیون تومان درآمد داشت.
