در سال ۱۳۵۶ هجری شمسی بود که ایران با تلاش فراوان و پیش‌دستی زیرکانه توانست سه نقطه مداری استراتژیک را در مدار زمین ثابت از آن خود سازد؛ نقاطی بسیار ایده‌آل که در موقعیت‌های ۲۶ ٬ ۳۴ و ۴۷ درجه شرقی قرار گرفته بودند.
در آن زمان ایران 9 سال به صورت قانونی مهلت داشت تا نقاط مذکور را عملیاتی کند که با پیروزی انقلاب اسلامی و شرایط وقت و به‌خصوص آغاز جنگ تحمیلی، تا سال 1365 که مهلت 9 ساله ایران به پایان رسید، کشورمان موفق به عملیاتی کردن نقاط مذکور نشد.
در چنین شرایطی به‌دلیل متوقف ماندن مناقصه ماهواره زهره و عدم پرتاب این ماهواره ملی، برای جلوگیری از دست رفتن این نقاط استراتژیک، با مصوبه شورای عالی امنیت ملی وقت، تصمیم گرفته شد سه ماهواره مستعمل از طرف ایران برای قرارگیری در نقاط مداری اجاره شوند و بدین ترتیب برای مدت حدود دو سال، نقاط مداری ایران با قرار گرفتن سه ماهواره استیجاری، عملیاتی شد. همین روند ادامه پیدا کرد تا این‌که به دلیل اتفاقات عجیب و غریب در زمستان 2009/1387 (دولت نهم/دکتر احمدی نژاد)، نقطه زهره3 و در سال 2012/1391 (دولت دهم/دکتر احمدی نژاد) نقطه زهره 1 از دست رفت. در آخرین ماه‌های فعالیت دولت دهم نیز اعلام شد نقطه زهره2 نیز به دلیل شکایت شرکت یوتل‌ست فرانسه ممکن است از دست رفته و به قطر یا عربستان واگذار شود. اما آخرین وضعیت نقاط مداری ملی چیست؟
داستان آغاز پروژه زهره
پروژه ماهواره زهره در دهه۱۹۷۰ ميلادي با همکاري مهندسين مشاور آزمايشگاه بل آمريکا طراحي و برنامه ريزي شد. هدف از اجراي اين پروژه تامين نيازهاي مخابراتي و سيگنال رساني برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني با مشارکت شرکت مخابرات ايران، ارتش و راديو و تلويزيون ايران اعلام شد. همچنین اين پروژه شامل ثبت سه جايگاه ماهوارهاي در موقعيت‌هاي مداري ۲۶، ۳۴، و ۴۷ درجه شرقي در فضا بود که از هر نقطه مداري کشور ايران تحت پوشش قرار مي‌گرفت.
ثبت پس از هفت سال
در سال ۱۹۷۷ اقدامات لازم براي ثبت سه شبکه ماهوارهاي در موقعيت‌هاي مداري مورد نظر براي ايران انجام شد و اطلاعات مربوط به اين شبکه‌ها توسط اتحاديه بين‌المللي مخابرات (آي.تي.يو، ارگان رسمي ثبت نقاط مداري) در هفته‌نامه‌هاي مربوطه منتشر شد و قرار بر اين بود که در سال ۱۹۸۲ با استقرار ماهواره‌هاي زهره در اين موقعيت‌هاي مداري، شبکه‌هاي ماهوارهاي سرويس عملياتي باکاربردهای رادیوتلویزیونی و مخابراتی-ارتباطاتی داشته و نيز در آي.تي.يو ثبت شوند.
توقف پروژه پس از انقلاب
با پيروزي انقلاب اسلامي، پروژه ماهواره زهره به دليل شرايط خاص کشور متوقف شد و با اين توقف، کليه مهلت‌هاي مقرراتي براي راه‌اندازي شبکه‌هاي ماهوارهاي زهره در سال ۱۹۸۵ پايان يافت. با پايان يافتن مهلت قانوني، اتحاديه بين المللي مخابرات اعلام کرد در صورت عدم استفاده از موقعيت‌هاي مداري ياد شده، ايران امتياز بهره‌برداري از آنها را از دست خواهد داد.
تصميم تمديد تا 9 سال ديگر
پس از هشدارهاي دريافتي باتوجه به اين که مراحل چندگانه انتشار اطلاعات مقدماتي، هماهنگي فرکانس و ثبت به پايان رسيده بود و ثبت موقعيت‌هاي جديد نيز به دليل تراکم ماهواره‌ها در باند مورد نظر ايران و هماهنگي با شبکه‌هاي ماهوارهاي ثبت شده توسط کشورهاي ديگر نياز به زمان طولاني داشت و از طرفي موقعيت‌هاي ۲۶، ۳۴ و ۴۷ درجه شرقي با توجه به بررسي‌هاي کارشناسي، مناسب‌ترين موقعيت‌ها جهت تامين پوشش مخابراتي کشور به حساب مي‌آمدند و در صورت از دست دادن موقعيت‌های مذکور با توجه به تراکم ماهواره‌ها در ناحيه اقيانوس هند امکان به دست آوردن چنين مکان‌هايي بسيار کم بود، با تلاش‌هاي وسيع بین‌المللی و ارايه دلايلي نظير جنگ تحميلي و محاصره اقتصادي، اطلاعات مربوط به اين شبكه‌ها مجددا درسال ۱۹۸۶ (۱۳۶۵ شمسی) براي اتحاديه بين المللي مخابرات ارسال شد و تمديد مهلت مقرر براي استفاده ازموقعيت‌هاي مداري مورد نظر به مدت ۹ سال ديگر يعني تا سال ۱۹۹۵ (۱۳۷۴) کسب شد.
اقدامات عملياتي
پس از تمديد امتياز، در سال ۱۹۹۵ (۱۳۷۴/ دولت آیت‌اله هاشمی رفسنجانی) ايران با اتخاذ براي عملياتي کردن وضعيت قانوني خود پروژه ماهواره زهره را فعال کرد و با اين اقدام عملياتي امتياز ايران دوباره تمديد شد. در آن زمان ايران با ثبت سه شبكه ماهوارهاي ملي در اتحاديه بين‌المللي مخابرات به نام‌هاي زهره۱ (در ۳۴ درجه شرقي) زهره۲ (در ۲۶ درجه شرقي) و زهره۳ (در ۴۷ درجه شرقي)، پوشش ملي ماهواره زهره را تکميل کرد. پس از آن شرکت مخابرات ايران نيز اين پروژه را در مناقصات بين‌المللي و با مشارکت شرکت‌هايي از فرانسه، چين، هند، روسيه و چند کشور اروپايي ديگر، مراحل ساخت، پرتاب و استقرار اين ماهواره را آغاز کرد. متاسفانه با وجود اقدامات انجام شده، قرادادها اجرايي نشدند.
تدبیر براي حفظ
ماهواره‌هاي مخابراتي ايران ساخته نشده بودند و هر روز خطر از دست رفتن نقاط مداري بيشتر مي‌شد. اهميت حفظ موقعيت مداري باعث شد چندين بار ماهواره‌هايي از کشورهاي ديگر با توافق‌هاي بين‌المللي در پايان عمرکاري خود طبق برنامه به اين موقعيت‌هاي مداري منتقل شوند و چندگاهي سرويس مخابرات فضايي برقرار کنند. در این زمان (دولت هاشمی رفسنجانی) به‌دلیل متوقف ماندن مناقصه ماهواره زهره و عدم پرتاب ماهواره فوق، به‌دلیل جلوگیری از حذف این نقاط استراتژیک، با مصوبه شورای عالی امنیت ملی وقت (به دبیری حسن روحانی رییس جمهور کنونی)، تصمیمی مبنی‌بر اجاره سه ماهواره مستعمل با بودجه‌ای بالغ بر ۲۰ میلیون دلار اتخاذ شد. به این ترتیب به کمک ماهواره‌های استیجاری موقعيت‌هاي مداري مداري ايران در چند سال داراي ماهواره شدند.
از دست رفتن دونقطه
با توجه به فعالیت‌های حقوقی صورت گرفته درخصوص حفظ نقاط مداری و عدم عملیاتی شدن ماهواره‌های مورد نظر برای این نقاط، اتحادیه بین‌المللی مخابرات و دیگر اعضای کارگروه تنظیم آن، در سال ۲۰۰۹/۱۳۸۷ (دولت نهم/ دکتراحمدی نژاد)، اقدام به حذف امتیاز نقطه مداری زهره۳ کردند و بدین ترتیب یکی از سه نقطه استراتژیک کشور از دست رفت. با توجه به شرایط ذکر شده، برنامه‌ریزی‌ها بر حفظ نقطه زهره 1 متمرکز شد و مدتی با استفاده از ماهواره بدر۵، نقطه مذکور عملیاتی شد؛ اما از آنجا که ماهواره مذکور متعلق به نقطه زهره۲ بوده و برای عملیاتی کردن آن استفاده می‌شود، مجددا نقطه زهره۱ را ترک و به نقطه زهره۲ بازگشت. بنابراین بار دیگر نقطه زهره۱ نیز خالی از ماهواره شد و در نهایت در نوامبر سال 2012 میلادی(دولت دهم/دکتر احمدی نژاد)، نقطه استراتژیک زهره1 نیز از دست رفت و تنها نقطه باقیمانده درحال حاضر، زهره۲ است که کماکان با مشارکت عرب‌ست (کنسرسیومی با حضور ۲۱ کشور)، قطر و فرانسه درحال بهره‌برداری است. ولی عملا نیمی از تخصیصات فرکانسی این موقعیت با توجه به نزدیکی به ماهواره مشترک قطر و فرانسه در ۲۵.۵ درجه شرقی مورد تعارض قرار گرفته است.
تهدید برای نقطه باقیمانده
در چند سال گذشته موقعیت مداری زهره۲ (۲۶ درجه شرقی) و نقاط مجاور آن که یکی از بهترین موقعیت‌های مداری برای پوشش ماهواره‌ای منطقه خاورمیانه و اروپا به‌شمار می‌آید نیز مورد تهدید قرار گرفته است. اهمیت راهبردی نقطه‌مداری ۲۶ درجه شرقی در پوشش منطقه و به‌خصوص میزبانی جام‌جهانی فوتبال توسط قطر سبب شده است تا اخیرا کنسرسیومی مرکب از شرکت مخابرات قطر و شرکت یوتل‌ست فرانسه اقدام به بهره‌برداری از یک ماهواره مخابراتی در کنار نقطه مداری متعلق به ایران با استفاده از امتیاز فرانسه در موقعیت مداری ۲۵.۵ درجه شرقی (به فاصله تنها ۰.۵ درجه از موقعیت نقطه مداری کشورمان) کنند. نزدیکی این ماهواره که سهیل نام دارد، در نزدیکی ماهواره استیجاری کشورمان، قطعا باعث تداخل امواج باند کی.یو می‌شود که از لحاظ ارتباطاتی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای است. همکاری ایران با عرب‌ست برای بهره‌برداری مشترک از نقطه مداری زهره2 باعث شکایت فرانسه از ایران شد. در این شکایت فرانسه مدعی شده است که ایران حق نداشته است برای بهره‌برداری از این نقطه با عرب‌ست همکاری کند. نهایتا در نشست سال ۲۰۱۱ کارگروهی از آی.تی.یو، تصمیم بر این شد که فرکانس‌های پخش ماهواره‌ای به دو بخش مساوی تقسیم شود که نیمی از آن به ایران ـ عربستان (عرب‌ست) و نیمی دیگر به فرانسه (یوتل‌ست) اختصاص یابد تا چالش‌ها بر سر این موضوع پایان یابد، اما با عنایت به توافقات صورت گرفته، کماکان چالش بین ایران با دو کشور فرانسه و عربستان درخصوص تصاحب نقطه زهره۲ همچنان ادامه دارد.
رزرو ۱۳ نقطه جدید و رقابت رقیبان
اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که بخش عظیمی از مهم‌ترین سرمایه‌های مداری و فضایی ایران از دست رفته و تنها افسوس آن بر دل‌ها باقی مانده است. با این وجود سازمان فضایی که برای از دست دادن نقاط مورد انتقاد شدید بود برای برای جبران این خسارت جبران‌ناپذیر، اقدام به درخواست ثبت فایل برای ۱۳ موقعیت مداری تحت عنوان ایران‌ست کرد. اینجاست که اتحادیه بین‌المللی مخابرات از راه دور (آی.تی.یو) با بررسی اثر این درخواست روی شبکه‌های ماهواره‌ای مجاور، تعیین می‌کند که ثبت این موقعیت‌ها منوط به هماهنگی و اخذ رضایت از کدام شبکه‌ها یا کشورهاست. در نهایت در صورتی‌که ایران بتواند این مراحل هماهنگی را با موفقیت تمام کند، موقعیت‌ها بصورت موقت به ایران واگذار می‌شود و اگر ظرف هفت سال از تاریخ درخواست ماهواره عملیاتی مستقر گردد، این موقعیت‌ها مشابه زهره به نام ایران ثبت می‌شود. کارشناسان می‌گویند طی خوش‌بینانه‌ترین پیش‌بینی‌ها ممکن است تا حدود ۵ سال دیگر دست‌کم دو یا سه نقطه از این نقاط رزرو شده به ایران واگذار شود. البته در صورتی که سازمان فضایی حضورش را در مجامع بین‌المللی جدی‌تر پیگیری کرده و روابط خوبی با بقیه کشورها برقرار کند. البته همه این موارد به شرط اختصاص سرمایه لازم برای طراحی و ساخت و اشغال مدار قبل از هفت سال است که هزینه‌ای بالغ بر یک میلیارد دلار برای شروع می‌طلبد.
البته این همه در حالی است که، کشورهای منطقه نیز بیکار ننشسته‌اند و به‌عنوان مثال امارات متحده عربی، بیش از ۱۲۰ نقطه، ترکیه بیش از ۷۰ نقطه، رژیم صهیونیستی بیش از ۵۰ نقطه، مصر ۱۸، پاکستان ۱۵ و قطر نیز همانند کشورمان اقدام به رزرو ۱۳ نقطه جدید کرده‌‌اند و در نوبت واگذاری قرار دارند.
منبع: کیهان نورد
ازاین خبرهای تاراحت کننده نذارین.