جبرائیل علیه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهیم می آموخت، چون به عرفه رسید به او گفت: «عرفت؟» و او پاسخ داد: «آری»، لذا به این نام خوانده شد. نهم ذی‌الحجه، یک روز پیش از عید بزرگ بندگی مسلمانان سراسر دنیا روز بزرگ عرفه است؛ روزی که مناسک حج برای حاجیان به لحظات پایانی‌اش نزدیک می‌شود و انسان در آستانه رستگاری بزرگ قرار می‌گیرد.
به گزارش «تابناک»، نهم ذی‌الحجه برای مسلمانان کم از دهم نیست. هرچند این روز، عید خوانده نشده، میان مسلمانان چنان گرامی داشته می‌شود که کم از عید نیست. روزی که جبرائیل مناسک حج را به ابراهیم آموخت و کار به پایان رسید. عرفات نام جايگاهي است كه حاجيان در روز عرفه (نهم ذي الحجه) در آنجا توقف مي كنند و به دعا و نيايش مي پردازند و پس از برگزاري نماز ظهر و عصر به مكه مکرمه باز مي گردند و وجه تسميه آن را چنين گفته اند كه جبرائيل عليه السلام هنگامي كه مناسك را به ابراهيم مي آموخت، چون به عرفه رسيد به او گفت: عرفت؟ و او پاسخ داد: آري، لذا به اين نام خوانده شد و نيز گفته اند، سبب آن اين است كه مردم از اين جايگاه به گناه خود اعتراف مي كنند و بعضي آن را جهت تحمل صبر و رنجي مي‌دانند كه براي رسيدن به آن بايد متحمل شد، زیرا يكي از معاني «عرف» صبر و شكيبايي و تحمل است.
فَتَلَقي آدَمُ مِنْ رَبِّه كَلماتًُ فتابَ عَليهِ اِنَّه هو التَّوابُ الرّحيمْ
آدم از پروردگارش كلماتي دريافت داشت و با آن به سوي خدا بازگشت و خداوند، توبه او را پذيرفت، چه او توبه پذير مهربان است.
اما عرفه برای شیعیان معنای علاوه بر آنچه گفت شد دارد. روز عرفه روزی است که امام عاشقان، حسین علیه السلام، مناسک حج را نیمه‌کاره گذاشت و به سوی کربلا شتافت. روزی که امام در پای کوه عرفات نشست و با خدای خود مناجات کرد تا یکی از زیباترین مناجات‌ها در تاریخ شیعه ثبت شود. بهره کامل و کافی از روز عرفه وقتی نصیب ما می شود که در عصر روز عرفه، دعای امام حسین علیه السلام، در روز عرفه را هم صدا و همنوا با ایشان زمزمه کنیم؛ دعایی که فراز به فراز آن مرتبه ای عالی از عرفان و معنویت است، امام حسین علیه السلام هنگام این دعا در صحرای عرفات با چشمانی اشکبار و در نهایت خضوع و خشوع بوده اند.
امام حسین در بخشی از مناجات روز عرفه می‌گوید:
الهی اَنْتَ کَهْفى حینَ تُعْیینِى الْمَذاهِبُ فى سَعَتِها وَتَضیقُ بِىَ الاَْرْضُ بِرُحْبِها وَلَوْلا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَاَنْتَ مُقیلُ عَثْرَتى وَلَوْلا سَتْرُکَ اِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ وَاَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْدآئى وَلَوْلا نَصْرُکَ اِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَغْلُوبینَ یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالسُّمُوِّ وَالرِّفْعَهِ فَاَوْلِیآئُهُ بِعِزِّهِ یَعْتَزُّونَ یا مَنْ جَعَلَتْ لَهُ الْمُلوُکُ نیرَ الْمَذَلَّهِ عَلى اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خائِفُونَ یَعْلَمُ خائِنَهَ الاَْعْیُنِ وَما تُخْفِى الصُّدُورُ وَ غَیْبَ ما تَاْتى بِهِ الاَْزْمِنَهُ وَالدُّهُورُ ...
خدایا، تویى پناه من هنگامى که درمانده‌ام کنند راهها با همه وسعتى که دارند و زمین بر من تنگ گیرد با همه پهناوریش و اگر نبود رحمت تو بـطور حتم من هلاک شده بودم. و تویى نادیده گیر لغزشم و اگر پرده پوشى تو نبود مسلما مـن از رسـواشـدگـان بودم و تویى که به یارى خود مرا بر دشمنانم یارى دهى و اگر نبود یارى تو من مغلوب شده بودم. اى که مخصوص کرده خود را به بلندى و برترى و دوستانش بوسیله عزت او عزت یابند. اى که پادشاهان در برابرش طوق خوارى بـه گردن گذارند و آنها از سَطَوَتَش ترسانند. مى‌داند حرکت (یا خیانت ) چشمها و آنچه را سینه ها پنهان کنند و حوادثى که در کمون زمانها و روزگارهاست... .
دعای عرفه با صدای شیخ حسین انصاریان
