تمامی تحریم‌های یکجانبه مرتبط با هسته‌ای آمریکا، اتحادیه اروپا و همچنین ۶ قطعنامه تحریم شورای امنیت و ۱۲ قطعنامه شورای حکام علیه ایران بعد از اعلام آغاز اجرای برجام لغو و برداشته شد.
به گزارش فارس در آغازین دقایق امروز (یکشنبه) محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای مشترک و پس از بیانیه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تأیید انجام تعهدات ایران براساس برجام و اینکه ایران تمام گام‌های لازم برای اجرایی شدن برجام را برداشته، اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را رسما اعلام کردند.
پس از آن بود که اتحادیه اروپا اعلام کرد تحریم‌ها علیه ایران را رفع کرده و وزارت خارجه آمریکا نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که واشنگتن تعهدات تحریمی خود ذیل برجام را اجرایی کرده است. بعد از آن هم اعلام شد که باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا، فرمان اجرایی رفع تحریم‌ها علیه ایران را امضا کرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا، بامداد یکشنبه در دستورالعملی اعلام کرد نمایندگان برون‌مرزی شرکتهای آمریکایی می‌توانند مطابق تعهدات آمریکا ذیل برجام از این پس در ایران فعالیت کنند.
براساس برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در 23 تیر ماه سال جاری مورد توافق وزرای خارجه ایران و 6 کشور (آلمان، آمریکا، فرانسه، روسیه، چین و انگلیس) و فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قرار گرفت، تمامی تحریم‌های یکجانبه مرتبط با هسته‌ای آمریکا و اتحادیه اروپا و همچنین 6 قطعنامه تحریم شورای امنیت و 12 قطعنامه شورای حکام علیه ایران بعد از اعلام آغاز اجرای برجام یا روز اجرا Implementation Day لغو و برداشته می‌شوند.
براساس برجام این تحریم‌ها به این شرح هستند.
روز اجرا؛ تعلیق تحریم‌های مالی و بانکی و خروج اسامی از تحریم
اتحادیه اروپا
در مرحله اجرا، پس از آنکه آژانس انجام تعهدات ایران را تائید کرد، اتحادیه اروپا اولا «مفاد آیین‌نامه اجرایی شماره 2012/267 را لغو و مفاد متناظر در تصمیم شماره 413/2010 شورای اتحادیه اروپایی را تعلیق خواهد کرد، به نحو مصرح در بخش‌های 1.1.1 تا 1.1.3؛ 1.1.5 تا 1.1.8؛ 1.2.1 تا 1.2.5؛ 1.3.1 تا 1.3.2 پیوست شماره دو (تا جاییکه به مواد 16 و 17 تصمیم شماره 413/2010 مرتبط می‌شود) و به نحو مصرح در بخش‌های 1.3.3، 1.4.1 و 1.4.2 و 1.10.1.2 پیوست شماره دو (تا جاییکه به مواد 39، 43، (الف)43 آیین نامه اجرایی شماره 2012/267 مربوط می‌شود). دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی در صورت لزوم اقدام به خاتمه یا اصلاح قوانین ملی اجرا کننده تصمیم و آیین نامه اجرایی فوق الذکر خواهند نمود.»
بر این اساس، بندهایی از آئین‌نامه اجرایی سال 2012 لغو و مفاد مربوطه آنها در تصمیم سال 2010 اتحادیه اروپا در ارتباط با ایران، تعلیق می‌شوند. این اقدام منجر به رفع تحریم‌های زیر می‌شود:
- نظام ممنوعیت و اخذ مجوز حاکم بر نقل و انتقال مالی به یا از ایران: ممنوعیت و محدودیت‌های انتقال پول به/از بانک‌های فعال در ایران به خصوص بانک مرکزی و شعب خارجی آنها که در سال 2010 وضع و در سال 2012 تشدید شد.
- تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های بانکی: ممنوعیت افتتاح شعب بانک‌ها و موسسات اعتباری ایرانی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ممنوعیت همکاری با بانک‌ها و موسسات اعتباری ایران به خصوص بانک مرکزی و همچنین ممنوعیت افتتاح دفاتر نمایندگی موسسات مالی اروپایی در ایران.
- تحریم‌های مربوط به بیمه: ارائه خدمات بیمه‌ای به دولت ایران یا نهادها و اشخاص وابسته و همچنین به افراد و نهادها و شرکتهای فعال در حوزه سرزمینی ایران.
- تحریم‌های مربوط به حمایت مالی برای تجارت با ایران: ارائه حمایت مالی از جمله از طریق ارائه خط اعتباری صادرات، ضمانت‌نامه و بیمه‌نامه به افراد و موسساتی که قصد تجارت با ایران را دارند.
- تحریم‌های مربوط به کمک‌های بلاعوض، کمک‌های مالی و وام‌های ترجیحی
- تحریم‌های مربوط به انتشار اوراق قرضه تضمین‌شده توسط دولت ایران: همکاری یا ارائه کمک، خرید و فروش یا وساطت در انتشار اوراق قرضه توسط دولت، بانک مرکزی، بانک‌های مستقر در ایران یا بانک‌ها، اشخاص یا نهادهای تحت کنترل ایران.
- تحریم‌های مربوط به واردات نفت و گاز از ایران
- تحریم‌های مربوط به واردات فرآورده‌های پتروشیمی ایران
- تحریم‌های مربوط به صادرات تجهیزات کلیدی بخش های نفت، گاز و پتروشیمی
- تحریم‌های مربوط به سرمایه‌گذاری در بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی
- تحریم‌های مرتبط با کشتیرانی و کشتی سازی
- تحریم‌های مربوط به بخش حمل و نقل
- تحریم‌های مربوط به طلا، فلزات گرانبها و الماس، اسکناس و سکه
- تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق
اتحادیه اروپا همچنین «اقدام به اصلاح مفاد آیین‌نامه اجرایی شماره 2012/267 اتحادیه اروپایی و مفاد متناظر در تصمیم شماره 413/2010 شورای اتحادیه اروپایی که در بخش‌های 1.6.1 تا 1.7.2 پیوست شماره دو تصریح شده است را در رابطه با فعالیت‌های منطبق با این برجام خواهد کرد.»
بر این اساس تحریم‌های زیر «در رابطه با فعالیت‌های منطبق با برجام» رفع می‌شوند:
- تحریم‌های مربوط به نرم‌افزار
- تحریم‌های مربوط به فلزات
- تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق
اتحادیه اروپا علاوه بر این «اقدام به حذف نام افراد و موجودیت‌های مشخص شده در الحاقیه شماره 1 پیوست شماره دو این برجام از ضمیمه‌های شماره 8 و 9 آیین‌نامه اجرایی شماره 2012/267 اتحادیه اروپایی خواهد کرد. اقدام به تعلیق مفاد تصمیم شماره 413/2010 شورای اتحادیه اروپایی، به شرح مصرح در بخش 1.9.1 پیوست شماره دو در ارتباط با افراد و موجودیت‌های مندرج در الحاقیه شماره 1 پیوست شماره دو خواهد نمود.»
سوئیفت
بر اساس این بند است که وضعیت تحریم «سوئیفت» در توافق مشخص می‌شود. نگاهی به بندهای تحریم‌های تعلیق‌شده اتحادیه اروپا، نشان می‌دهد که مفاد مربوط به بند 1.1.4 در روز اجرا، نه لغو و نه تعلیق، می‌شوند. این بند همان بند مربوط به «تحریم‌های مربوط به خدمات پیام‌رسانی مالی»، از جمله سوئیفت است.
در واقع اروپا تحریم‌های مربوط به سوئیفت را حفظ کرده، اما افراد و نهادهایی را که ذیل این تحریم قرار گرفته بودند، از جمله بانک مرکزی، از شمول آن خارج کرده است. در واقع هرچند این بانک‌ها دیگر تحت تحریم سوئیفت نخواهند بود، اما قانون مربوط به آن تا هشت سال دیگر پابرجا می‌ماند تا اتحادیه اروپا امکان بازگشت فوری تحریم‌ها را برای خود حفظ کند و ضمنا محدودیت مربوطه همچنان بر افرادی که نام آنها تا «روز انتقال» به اتهام مشارکت در برنامه موشکی و فعالیت‌های اشاعه‌ای در لیست تحریم باقی مانده (الحاقیه دوم از پیوست دوم برجام)، اعمال شود.
بر اساس این بند، همچنین توقیف دارایی و ممنوعیت صدور روادید برای در الحاقیه اول پیوست دوم برجام آمده، برداشته می‌شود. این اسامی که تقریبا 300 مجموعه و فرد را شامل می‌شود، در صفحات 63 تا 70 دومین نسخه از ترجمه وزارت خارجه آمده است. (اینجا)
این افراد و مجموعه‌ها بر اساس الحاقیه اول، ذیل این دسته‌بندی‌ها هستند:
- بانک‌ها و موسسات مالی ایرانی فهرست شده شامل بانک مرکزی ایران؛
- اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای مرتبط با بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی؛
- اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای مرتبط با کشتیرانی، کشتی سازی و حمل و نقل؛
- سایر اشخاص حقیقی، حقوقی یا نهادهای غیرمرتبط با فعالیت‌های حساس اشاعه هسته‌ای، تسلیحات و موشک‌های بالستیک؛
آمریکا:
علاوه بر اتحادیه اروپا، آمریکا نیز در روز اجرا باید تعهداتی را انجام دهد. بر این اساس، واشنگتن پس از تائید اجرای تعهدات ایران از سوی آژانس، «اقدام به متوقف نمودن اعمال تحریم‌های اشاره شده در بخش‌های 4.1 تا 4.5 و 4.7 پیوست شماره دو، به استثنای بخش (الف) 211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه» می‌کند.
بر اساس این بند، اجرای تحریم‌های زیر، «متوقف می‌شود». توضیح آنکه، اسامی الحاقیه 3 پیوست دوم برجام که مربوط به حدود 450 فرد و مجموعه و همچنین بیش از 300 هواپیما و کشتی هستند، در صفحات 77 تا 93 ترجمه دوم وزارت خارجه، آمده است. اسامی الحاقیه 4 پیوست دوم هم که شامل 42 شخص حقیقی و حقوقی است، در صفحات 94 و 95 ترجمه دوم وزارت خارجه از برجام آمده است. (اینجا)
- تحریم‌های اعمالی بر افراد و اشخاص حقوقی مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام، شامل: بانک مرکزی ایران و سایر موسسات مالی ایرانی فهرست شده در این الحاقیه؛ شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو)، شرکت ملی نفت کش ایران، و سایر افراد و اشخاص حقوقی که توسط خزانه‌داری در این الحاقیه به عنوان دولت ایران شناسایی شده‌اند؛ و برخی افراد و اشخاص حقوقی مندرج در فهرست اتباع تحریم شده یا فهرست افرادی که اموال آنها مشمول توقیف است؛
- تحریم ریال ایران؛
- تحریم خرید و فروش اسکناس آمریکا به دولت ایران؛
- محدودیت‌های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران که در خارج از کشور است، شامل محدودیت‌های مربوط به نقل و انتقال درآمدها؛
- تحریم خرید، پذیره نویسی، یا تسهیل معاملات دیون حاکمیتی ایران، شامل اوراق قرضه دولتی؛
- تحریم خدمات‌پیام رسانی مالی به بانک مرکزی ایران و موسسات مالی ایرانی مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام؛
- تحریم ارائه خدمات بیمه‌ای، یا بیمه اتکایی که در رابطه با فعالیت‌های سازگار با برجام و با افراد و موجودیت‌های مندرج در الحاقیه 3 پیوست دوم برجام صورت می‌گیرد؛
- تلاش‌ها برای کاهش فروش نفت ایران شامل محدودیت‌ها بر مقدار فروش نفت خام ایران و کشورهایی که می‌توانند نفت خام ایران را بخرند؛
- تحریم سرمایه‌گذاری، شامل مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های مشترک، کالاها، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی؛
- تحریم خرید، تحصیل، فروش، حمل و نقل، یا بازاریابی نفت، فرآورده‌های پتروشیمی و گاز طبیعی از ایران؛
- تحریم صادرات، فروش یا عرضه فرآورده‌های نفتی تصفیه شده و فرآورده‌های پتروشیمی به ایران؛
- تحریم معامله با بخش انرژی ایران شامل معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو)، شرکت ملی نفتکش ایران؛
- تحریم معامله با بخش‌های کشتی‌سازی و کشتی‌سازی ایران و عاملان بنادر شامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتیرانی جنوب، و شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو)، و عاملان بندر عباس؛
- تحریم تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها توسط ایران؛
- خدمات تبعی مربوط به موارد فوق.
بر اساس استثنایی که در این بند در نظر گرفته شده، بخش اول از بند 211 قانون کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه، همچنان این اختیار را به رئیس‌جمهور آمریکا می‌دهد که اگر شخصی «به صورت آگاهانه اقدام به فروش، اجازه یا در اختیار قراردادن» کشتی یا بیمه‌نامه یا هرگونه خدمات حمل و نقلی به ایران کند که از آن برای «حمل اقلامی که ممکن است به فعالیت‌های دولت ایران در ارتباط با تسلیحات کشتار جمعی یا اقدامات تروریستی، کمک کند» استفاده شود، می‌تواند آن فرد را در لیست تحریم قرار دهد.
بر اساس بند بعدی توافق، آمریکا همچنین «اقدام به متوقف کردن اعمال تحریم‌های اشاره شده در بخش 4.6 پیوست شماره دو، در رابطه با فعالیت‌های منطبق با این برجام شامل معامله با افراد و موجودیت‌های مندرج در الحاقیه 3» پیوست دوم برجام می‌نماید. طبق این بند، اجرای تحریم‌های زیر بر اساس برجام متوقف می‌شود:
- تحریم تجارت با ایران در مورد گرافیت، فلزات خام یا نیمه ساخته از قبیل آلومینیوم و فولاد، زغال سنگ، و نرم افزارهای تنظیم فرآیندهای صنعتی، در رابطه با فعالیت‌های سازگار با این برجام و افراد و اشخاص حقوقی مذکور در الحاقیه شماره 3؛
- خدمات تبعی مرتبط با دسته فوق
آمریکا علاوه بر این متعهد شده است در روز اجرای توافق، «اقدام به حذف نام افراد و موجودیت‌های مشخص شده در الحاقیه شماره سه پیوست شماره دو از فهرست اتباع تعیین شده و لیست اشخاصی که دارایی آنها مشمول انسداد است» نماید. بدین معنی که نام تمامی افراد و موجودیت‌های الحاقیه شماره 3 پیوست دوم برجام از لیست بلوکه دارایی خارج می‌شود. با این حال، اتباع و شرکتهای آمریکایی همچنان از تجارت و همکاری با افراد و شخصیت‌های حقوقی که نام آنها در لیست ستاره‌دار است، منع می‌شوند.
واشنگتن همچنین با لغو 4 دستور اجرایی متفاوت و همچنین بخش‌های 5 تا 7 و 15 دستور اجرایی 13628 افراد و اشخاص حقوقی مندرج در الحاقیه‌های 3 و 4 ضمیمه دوم و همچنین «لیست افراد و نهادهای دور زننده تحریم‌ها و/یا لیست غیر SDN مربوط به قانون تحریم‌های ایران» را از لیست بلوکه دارایی و عدم صدور روادید خارج می‌کند.
علاوه بر این، واشنگتن مجوز موارد زیر را صادر می‌کند:
- اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از طریق اعطای امتیاز در موارد زیر داده خواهد شد: الف) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری انحصارا با کاربری غیر نظامی، ب) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال قطعات یدکی و قطعات عمده برای هوایپمای مسافربری تجاری به ایران، و ج) ارائه خدمات تبعی، از جمله ضمانت، نگهداری، و خدمات تعمیر و بازبینی‌های ایمنی برای کلیه موارد مذکور، مشروط به اینکه قطعات و خدمات مجوز داده شده انحصارا برای هوانوردی تجاری مسافری مورد استفاده قرار گیرند؛
- از طریق صدور مجوز، به اشخاص حقوقی غیرآمریکایی که در مالکیت یا کنترل اشخاص آمریکایی می‌باشند، اجازه خواهد داد منطبق با این برجام با ایران معامله کنند؛
- اعطای مجوز واردات فرش و مواد غذایی از جمله پسته و خاویار با منشاء ایرانی به ایالات متحده.
سازمان ملل:
لغو زیرساخت اصلی تحریم‌های بین‌المللی توسط شورای امنیت سازمان ملل انجام می‌شود. در اولین گام در این مسیر، اعضای این شورا یک هفته پس از جمع‌بندی مذاکرات در وین، قطعنامه‌ای را صادر کردند که ضمن تائید برنامه جامع اقدام مشترک و تعهدات طرفین، از روز اجرا به بعد، تمامی قطعنامه‌های پیشین این شورا در مورد ایران را به صورت مشروط، لغو می‌کند.
