این روزها، به ویژه در ایران صحبت‌های زیادی مبنی بر افول
فیس بوک و کاهش ضریب نفوذ آن شنیده می‌شود. با رواج نرم‌افزارهای ارتباطی مانند
تلگرام و واتس‌آپ و فراگیر شدن استفاده از تلفن های هوشمند، بسیاری از کسانی که تا
پیش از این فیس بوک را به عنوان ابزار ارتباط خود با دوستان و اطرافیان خود انتخاب
کرده و ضمن صرف زمان زیاد برای گشت و گذار در آن، رویدادها، احساسات و اندیشه های
خود را از طریق آن با اطرافیان خود به اشتراک می‌گذاشتند، دیگر میل چندانی به
استفاده از این شبکۀ اجتماعی ندارند. در حقیقت، نرم افزارهای ارتباطی ضمن فراهم
کردن سهولت بیشتر در ایجاد ارتباط میان طرفین، ویژگی های جدید را عرضه می کد که
به اعتقادِ بسیاری چهرۀ جدیدی از تعامل میان افراد عرضه کرده و با زندگی روزمرۀ
سریع و پرتحرک این روزها مناسبت بیشتری دارد. علاوه بر آن، برخی مسائل امنیتی و
حفظ حریم خصوصی نیز باعث شده است که افراد میل بیشتری به استفاده از نرم‌افزارهایی
مانند تلگرام و واتس آپ داشته باشند.
به گزارش «آی تابناک» به عنوان مثال، اگر تلگرام را در نظر بگیرید، مقایسه میان
امکانات آن و شیوۀ تعامل در قالب این نرم افزار با شبکۀ اجتماعی فیس بوک، نشانه
هایی از دلیل این گرایش را نشان می دهد. در تلگرام، اولاً شما می‌توانید تقریباً
تمام کارکردهایی را که تا پیش از آن از طریق سرویس پیام کوتاه مخابرات در دسترس
داشتید، (و البته امکانات دیگری بسیار فراتر از آن) یعنی ارتباط متنی دو سویه، در
اختیار داشته باشید.
در حالی که اگر بر روی تلفن همراه خود از فیسبوک استفاده می‌کنید، نیاز دارید برای ارسال پیام
علاوه بر نرم‌افزار فیسبوک که امکان دسترسی شما به حساب کاربریتان را فراهم می
کند، نرم افزار پیام رسان آن را نیز به طور جداگانه نصب و برای ارسال پیام به دوست
یا خانوادۀ خود از آن استفاده نمایید. در مقابل، فیس بوک به عنوان یک شبکۀ اجتماعی
مبنای اصلی خود را بر تشکیل یک حلقه از آشنایان قرار داده است که در یک فضای مشترک
با یکدیگر در ارتباط هستند؛ امکانی که به شکلی ساده تر و خلاصه تر در گروه‌های
تلگرامی در دسترس است.
حالا فرض کنید که یک نویسنده، روزنامه نگار، طنزپرداز، شرکت
تجاری یا چیزی شبیه به آن هستید و قصد دارید در فضای وب با مخاطبان خود در ارتباط
باشید. طبیعی ست که فیسبوک بایستی انتخاب اول شما باشد. تا چندی پیش هم بود؛ اما
اخیراً تلگرام با اضافه کردن امکانِ ایجاد «کانال» در این نرم‌افزار بخش زیادی از
این کارکرد فیس بوک را هم پوشش داده است؛ البته آن هم به شیوه و با سَبک خود که
واسط کاربری ساده تر و سرعت انتقال بالاتر و دسترسی سریعتری دارد و البته زرق و
برق و امکانات یک «صفحۀ» فیس بوک را هم ندارد.
در هر حال، هرچند این دو شیوۀ ارتباطی بنیان‌های متفاوتی
داشته و فلسفه وجودی خاص خود را هم پیشنهاد می‌دهند، اما سادگی و سهولت استفاده از
یک نرم افزار ارتباطی مانند تلگرام و سازگاری بیشتر آن با شیوۀ زندگی امروز ما،
باعث شده است تا بسیاری از مردم نیازهای ارتباطی خود را بر مبنای صورت وضعیت نرم‌افزارها
بازتعریف کرده و احساس نیاز کمتری به شبکۀ اجتماعی فیسبوک بکنند. این که این
گرایش به لحاظ روانی و جامعه‌شناختی چه علت و ریشه‌ای دارد جای بحث است، اما
واقعیت این است که چند سالی است که چنین اتفاقی در ایران افتاده است.
اما این پایان مسئله نیست؛ این وضعیت دو سؤال مهم را پیش می‌کشد:
آیا در بقیۀ نقاط دنیا هم وضع به همین ترتیب است؟ و آیا شکل گیری این وضعیت در
ایران به معنای افول فیس بوک است؟ به نظر می‌رسد پاسخ هردوی این سؤال‌ها منفی است.
در حقیقت، گزارش‌هایی که به تازگی از وضعیت سهام و کاربران
این غول دنیای مجازی منتشر شده نه تنها مانع از تعمیم وضعیت فیسبوک در ایران به
بقیۀ دنیا می‌شود، بلکه حتی تردیدهایی جدی هم نسبت به این احساس عمومی که حکم بر
انزوای فیسبوک در داخل ایران می‌دهد پدید می‌آورد.
بنابر این گزارش ها
که درست در روزهایی منتشر شده که توئیتر به شدت درگیر مشکلات داخلی خود است و یکی
پس از دیگری مدیران ارشد خود را در حال استعفا و پیوستن به رقبا می بیند و همزمان، خبرهای خوبی
از میزان فروش شرکت اپل به گوش نمی‌رسد، شرکتی که همچنان روز به روز بهتر و قوی تر
می‌شود فیسبوک است.
گزارش شده است که در سه ماهۀ آخر سال گذشته، فیس بوک هم در
میزان درآمد و هم در تعداد کاربران از تخمین های پیشین بسیار فراتر رفته است. در
حقیقت، به گفتۀ وب سایت TechSpot با افزایش 12
درصدی ارزش سهام این شرکت، مدیر اجرایی فیس بوک، مارک زاکربرگ، به ششمین فرد
ثروتمند دنیا تبدیل شده است.
بیایید نگاهی دقیق تر به این آمار بیندازیم؛ در بازۀ زمانی
یاد شده، فیس بوک 5.841 میلیارد دلار درآمد و به ازای هر سهم، 79 سِنت سود کسب کرده است؛
در حالی که تخمین زده می‌شد 5.36 میلیارد دلار درآمد و به ازای هر
سهم، 68 سِنت سود نصیب این شرکت شود. واقعیت این است که این اعداد نسبت به بازۀ
زمانی مشابه در سال گذشته، افزایشی بیش از 52 درصد را نشان می دهد.
همچنین، میانگین درآمد فیس بوک به ازای هر کاربر نیز با
افزایشی 26 درصدی به 3.73 دلار رسیده است که خبر خوبی برای فیس بوک است؛ چرا که نشان می دهد
حتی با ثابت ماندن تعداد کاربران نیز می تواند درآمد بیشتری داشته باشند.
فیس بوک همچنین آمارهایی را نیز راجع به سال گذشته فاش کرده
است که نشان می‌دهد به طور میانگین 1.04 میلیارد نفر
در سراسر دنیا هر روز به حساب کاربری خود در فیس بوک سر میزنند که افزایشی 17
درصدی نسبت به سال قبل از آن را نشان می دهد و 934 میلیون نفر نیز از طریق دستگاه
تلفن خود روزانه به طور مرتب به صفحۀ فیسبوک خود دسترسی دارند. که آن هم نسبت به سال قبل 25 درصد افزایش داشته
است. همچنین، 1.59 میلیارد نفر هر ماه حساب کاربری خود سر میزنند (14 درصد افزایش)
که 1.44 میلیون نفر آن‌ها این کار را از طریق تلفن همراهشان انجام می‌دهند
(21 درصد افزایش).
این وضعیت باعث شده است که ارزش کلی فیسبوک که بر اساس
ارزش سهام آن مشخص می‌شود، فقط در سال گذشته 25 درصد افزایش داشته باشد که یک عدد
خیره کننده است. به این ترتیب، فیسبوک با ارزش کلیِ 46.2 میلیارد دلار، مارک زاگربرگ، مدیر
عامل 31 سالۀ خود را به ششمین فرد ثروتمند دنیا و چهارمین فرد ثروتمند ایالات
متحده تبدیل کرده است.
بنابراین، آن‌گونه که این اعداد به روشنی نشان می‌دهند،
فیسبوک، به عنوان یک شبکۀ اجتماعی، نه تنها رو به افول نیست بلکه تنها در یک سال
گذشته که دقیقاً زمانی است که صحبت از پایان کار فیسبوک به موضوع مسلط و مورد
اجماع منابع داخلی تبدیل شده بود، این شبکۀ اجتماعی رشد 25 درصدی را در ارزش سهام
و رشد نزدیک به 20 درصدی را در تعداد کاربران تجربه کرده است. به این ترتیب روشن
است که روندهای جهانی در ابزارهای ارتباطی با آنچه به نظر می‌رسد در داخل ایران
اتفاق می‌افتد (از این رو «به نظر می‌رسد» که هیچ آمار دقیقی در این مورد در دست نیست)
فاصلۀ زیادی دارد و فیسبوک به هیچ وجه یک ایدۀ رو به افول نیست.
تازه این در صورتی است که فیسبوک را تنها به عنوان یک شبکۀ
اجتماعی در نظر بگیریم. شرکت فیسبوک صرفاً مالک شبکۀ اجتماعی فیسبوک نیست و برخی
از مهم‌ترین نرم‌افزارهای ارتباطی که به نظر می‌رسد می توانند رقیب آن باشند در
مالکیت این غول ارتباطی است. مهم‌ترین مثال در این مورد نرم‌افزار واتس‌آپ
است که فیس بوک در سال 2014 آن را خرید. واتس‌آپ با نزدیک به یک
میلیارد کاربر در دنیا، گسترده‌ترین و پراستفاده‌ترین نرم‌افزار ارتباطی حال حاضر
است و پیشرفت و سود آن، در واقع پیشرفت و سودِ شرکتِ فیس بوک است.
حاصل اینکه شبکۀ اجتماعی فیسبوک بر خلاف آنچه ممکن است به
نظر برسد هنوز یکی از جذاب ترین ایده‌های دنیای مجازی بوده و روز به روز هم بر
محبوبیت و اقبال نسبت به آن افزوده می‌شود. به علاوه، با سیستم های مدیریتی و
ادارۀ پیشروی این شرکت، به طور مرتب امکانات جدیدی به آن افزوده و مانع از آن می‌شود
که فاصلۀ جدی میان نیازها و علائق کاربران با امکانات فیسبوک به وجود بیاید.
در کسب و کار، موفقیت هیچ شرکتی ابدی نیست، تجربۀ یاهو و
آلتاویستا و بسیاری دیگر از شرکت های حوزۀ فناوری اطلاعات، سرعت بالای اوج و افول
در این حوزه را به ما یادآوری می‌کند؛ اما هنوز آن روز برای فیسبوک فرانرسیده
است.
