مرثیه‌ای برای فرهنگ فاطمی

روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله امروز نوشت:

قضاوت درباره اینکه فرهنگ فاطمی چقدر در جامعه اسلامی و انقلابی ایران حاکمیت دارد، کار دشواری است. اگر خانواده‌های مذهبی را معیار قرار دهیم، باید بپذیریم آن بخش از فرهنگ فاطمی که به ظواهر مربوط می‌شود حاکم است و بخش محتوائی آن دچار مشکلاتی از قبیل عدم فهم صحیح، دخالت خرافات و سطحی‌نگری شده است. و اگر کل جامعه معیار باشد، قضاوت بسیار مشکل خواهد بود، زیرا از یکطرف بخش مربوط به ظواهر به سرعت درحال دگرگونی است و از طرف دیگر بخش محتوائی نیز در قشر غیرمذهبی یا متروک است و یا دستخوش تغییرات اساسی.

قبل از آنکه به جزئیات و مصادیق اشاره‌ای داشته باشیم،‌ بهتر است ویژگی‌های فرهنگ فاطمی را مرور کنیم تا امکان انطباق آنچه هست با آنچه باید باشد را داشته باشیم.
فرهنگ فاطمی، در بخش ظواهر با حجاب عجین است. حجاب را حتی اگر در چادر هم خلاصه نکنیم باید به حدود آن که پوشیده بودن بدن براساس ضوابط شرعی است ملتزم باشیم.

در بخش محتوائی، عفاف، پرهیز از معاشرت‌های حرام، تقید به دستورات دینی در خانه، تعهد نسبت به تربیت فرزندان براساس ضوابط دینی و پای‌بندی به اخلاق اسلامی در تعاملات عمومی، از جمله ویژگی‌های فرهنگ فاطمی هستند. التزام کامل به این ویژگی‌های ظاهری و محتوائی است که فرهنگ فاطمی را شکل می‌دهد.

اگر آنچه در جامعه امروز، اعم از تهران و شهرهای بزرگ تا شهرهای کوچک و بخش‌ها و حتی روستاها، به چشم می‌خورد را مورد دقت و بررسی قرار دهیم و بخواهیم آن را با فرهنگ فاطمی منطبق نمائیم، به نظر می‌رسد نمی‌توانیم به عملکرد خود در 37 سال عمر نظام جمهوری اسلامی افتخار کنیم. آنچه امروز در جامعه ما «بدحجابی» نام دارد، به سرتاسر کشور حتی روستاها نفوذ کرده و نشان می‌دهد که فرهنگ فاطمی در بخش ظاهری حاکمیتی در جامعه ما ندارد. قطعاً نمی‌توان این ظاهر نه چندان قابل قبول را معیار قضاوت درباره بخش محتوائی فرهنگ فاطمی قرار داد، ولی آنچه در عملکردها دیده می‌شود نشان دهنده نصاب قابل قبولی از انطباق بر ویژگی‌های محتوائی فرهنگ فاطمی نیست. معاشرت‌های حرام، عدم تقید به ضوابط دینی و پایبند نبودن به اخلاق اسلامی در تعاملات عمومی در جامعه ما رو به فزونی است. این افزایش بی‌مهار به تدریج درحال تبدیل شدن به یک فرهنگ مقبول است و درست همین نکته است که مایه نگرانی است.

اگر فاصله گرفتن از فرهنگ فاطمی با نوعی بدانگاری در جامعه همراه باشد، جای نگرانی چندانی ندارد، زیرا این امید وجود دارد که به تدریج توسط مردم طرد و ترک شود. ولی هنگامی که این فاصله گرفتن درحال نهادینه شدن باشد و به یک فرهنگ قابل قبول تبدیل شود یا لااقل با بدانگاری عمومی همراه نباشد، باید بشدت نگران بود. این وضعیت به معنای اینست که معروف جای خود را به منکر داده و منکر جای معروف را گرفته است. روشن است که در چنین وضعیتی باید زنگ‌های خطر به صدا در آیند.

این واقعیت را هم بپذیریم که با حرف زدن، شعار دادن و نصیحت کردن نمی‌توانیم فرهنگ فاطمی را نهادینه کنیم. نهادینه کردن یک فرهنگ، نیاز به پشتوانه عملی دارد. رسانه ملی، ارگان‌های دولتی و شرکت‌ها و موسسات و فروشگاه‌ها وقتی دوگانه و حتی چندگانه عمل می‌کنند و در عین حال از مردم انتظار دارند در چنبره این چندگانگی قرار نگیرند، انتظار درستی نیست. این مجموعه باید خود مظهر فرهنگ فاطمی باشند تا بتوانند آن را نهادینه کنند. متاسفانه هنوز چنین اراده‌ای در این مجموعه مشاهده نمی‌شود و اگر همین وضع ادامه یابد، فرهنگ فاطمی به غربتی بی‌سابقه دچار خواهد شد. برای اینکه چنین نشود، همین امروز باید به فکر علاج بود، فردا قطعاً دیر است.