شرق در گزارشی نوشت:
می‌گوید بیشتر مشتری‌ها اهداف اقتصادی دارند و دنبال جذب بیشتر مخاطب برای فروش بیشتر هستند اما مشتری‌های خاص و هنرمند و معروف که تقاضاهای قابل‌توجه دارند هم داریم اما از توضیح بیشتر معذوریم چون ما مثل دکترها محرم اسرار مشتری هستیم. شوخی نمی‌کند و از اینجای مکالمه به‌بعد جواب نمی‌دهد و مجبور می‌شوم سراغ یک سایت دیگر بروم.
این سایت‌ها معمولا ارتباط یک‌طرفه دارند و کمتر مجموعه‌ای را پیدا می‌کنید که تلفنی را به‌عنوان راه ارتباطی قرار داده باشد. به‌همین‌دلیل از چند مجموعه‌ای که این راه ارتباطی را باز گذاشته بودند استفاده کردیم و اتفاقا آنها هم دست ما را خواندند اما همکاری هم کردند. تصور اولیه بر این بود که این سایت‌ها کار غیرقانونی انجام می‌دهند و به‌همین‌دلیل از صحبت پیرامون کار خود امتناع می‌کنند اما وقتی متوجه شدیم که اقدام آنها قانونی است و حتی منشور حقوقی را برای تعامل با مشتریان خود در نظر گرفته و روی سایت قرار داده‌اند، شرایط تغییر کرد.
یکی از این سایت‌ها که درباره روند کارشان همکاری بیشتری داشت، مشتریان دولتی و خصوصی و حقیقی و حقوقی را تفکیک کرد و گفت: هر مدل مؤسسه دولتی و خصوصی‌ای که فکر کنید، برای این لایک و فالو اقدام می‌کنند. بر اساس این آمار، تعداد مشتری‌های چپ بیشتر است؛ اما مشتری‌های با گرایش راست هم فعالیت زیادی دارند اما برای این هدفشان معمولا از مسیرها و کانال‌های دیگری استفاده می‌کنند. بیشتر مشتری‌ها که حدود ٨٠درصدشان هستند، اهداف و برنامه‌های اقتصادی و تجاری دارند و بقیه هم بیشتر شامل هنرمندان و سوپراستارها می‌شوند.
بر اساس همین آمار با توجه به جامعه هدفی که معمولا از اینستاگرام استفاده می‌کنند، جامعه هدف و مشتری‌های like و follow هم جوانان هستند. بیشتر صفحات تجاری برای افزایش مشتری این کار را انجام می‌دهند و بازیگران و ورزشکاران و چهره‌های معروف هم به‌دنبال نشان‌دادن محبوبیت خودشان بین مردم هستند و افزایش تعداد فالوکننده‌ها و لایک‌ها روی این محبوبیت و معروفیت تأثیر زیادی دارد. البته هیچ‌کدام از این مشتری‌ها در مورد این درخواست و خرید دوست ندارند حرفی بزنند و تأکید دارند که این فالوها و لایک‌ها واقعی باشد اما خب همیشه این‌طور نیست و خیلی از سایت‌ها در این مورد تقلب دارند.
از آنجایی که رقم درخواست روزانه این مجموعه‌ها برای فروش like و follow متفاوت بود، ما هم این رقم را به شکل میانگین گرفتیم و به‌این‌ترتیب می‌توان گفت این سایت‌ها روزانه با حدود ١٠٠ تا ١٢٠ (k) (هر k شامل ١٠٠٠ می‌شود) درخواست روبه‌رو هستند که این رقم در مواقع مختلف ازجمله همین انتخابات اخیر یا ایام نوروز می‌تواند افزایش بیشتری داشته باشد.
در میان این سایت‌ها اما موارد مشتری‌های خاص، هنرمندان و ورزشکاران و افراد خاص هم زیاد بود که البته بنا بر همان قانون داخلی خودشان و حفظ اسرار مشتری، جزئیات بیشتری از آن را ندادند و تنها به اعلام رقم پرداختند. به‌عنوان نمونه یک هنرمند معروف که نامی از آن برده نشد، اخیرا یک میلیون فالو خرید کرده و میزانش همین اندازه بوده چون گویا بیشتر از این در یک نوبت امکانش نیست. البته گویا این مسئله بین هنرمندان رایج و معمول است و متصدی این سایت خیلی عادی در مورد این روند صحبت می‌کند. متصدیان این سایت‌ها می‌گویند درخواست برای like و follow بین خانم‌ها و آقایان یکسان است و این روند را نمی‌توان بیشتر به یک گروه نسبت داد.
اما ماجرای این فالوها و لایک‌هایی که یک‌باره برای مشتری اضافه می‌شود چیست؟ متصدیان این سایت‌ها صحبت‌های متفاوتی در این مورد داشتند و هرکدام روند و مسیری جدا از هم را توضیح می‌دادند. اما آنچه که ما متوجه شدیم این‌طور است که این افراد با استفاده از صفحه‌های غیرفعالی که در اینستاگرام وجود دارد بخشی از این فالوها و لایک‌ها را ایجاد و بخشی دیگر را هم با ساخت اکانت‌های مجازی به‌عنوان کاربر فعال معرفی می‌کنند، بخش زیادی از این افزایش هم در فاصله چندروز در صفحه آشکار و غیرمحسوس از صفحه مشتری کسر می‌شود. البته از آنجایی که این درخواست چندان معمول نیست، مشتری‌ها دسترسی‌ای برای اعتراض ندارند و کمتر سایتی وجود دارد که این تخلفات را پاسخ دهد یا پیگیری اشکال کند. البته در این مورد هم شرایط همه سایت‌ها در برخورد و ارائه اطلاعات به مشتریان یکسان نیست و تنها برخی از سایت‌ها به مشتری، غیرواقعی‌بودن این تعداد like و follow خریداری‌شده را اعلام می‌کنند. فارغ از این موارد سایت رسمی اینستاگرام بارها اقدام به حذف صفحه‌های غیرفعال یا غیرمجاز که در مورد آنها گزارش تخلف شده است، می‌کند. به عبارتی بسیاری از صفحه‌هایی که برای این کاربران مشتاق ساخته و برایشان لایک و فالو پوشالی ایجاد می‌شود، پوشالی هستند و عمر طولانی ندارند.
افرادی هم که در این سایت‌ها اقدام به خریدوفروش like و follow می‌کنند گروه سنی پایینی دارند و عموما افرادی مسلط به نرم‌افزارها و فضاهای مجازی هستند. این افراد یا حداقل آن تعدادی که در این گزارش با آنها صحبت کردیم به‌دنبال کسب درآمد هستند و درست به دلیل حساسیت و احتمال خطرات و تخلفاتی که در این عرصه وجود دارد، عموما تلاش می‌کنند اسرارشان فاش نشود. این شغل برای بسیاری از این افراد عموما جوان زمان قابل‌توجهی را نمی‌گیرد و عموما افراد در هر نقطه‌ای از شهر کارشان را می‌توانند انجام دهند و جز فضای مجازی سایت خود مکان مشخصی ندارند. درباره درآمد این افراد هم روایت‌ها مختلف است. دانشجویی می‌گفت من تنهایی کار می‌کنم و عموما هم فضای کاری‌ام در دانشگاه خودمان است و حتی بسیاری از بچه‌ها من را می‌شناسند. درآمدم در ماه خیلی بیشتر از دو، سه میلیون‌تومان است و بستگی به شرایط جامعه و اتفاقات آن دارد اما من معمولا درآمد را هفتگی حساب می‌کنم. یکی دیگر از مسئولان این سایت‌ها که درآمد دو میلیون را رقم کمی می‌دانست تأکید می‌کرد که برای بیش از هشت ساعت کاری که در نتیجه فروش روزانه صد k صورت می‌گیرد درآمد باید خیلی بیشتر از این دو میلیون باشد.
یکی از همین جوانان که در چت فعال صفحه خود اجازه سؤال و جواب را به من داد، می‌گفت: «ما از مشتری نمی‌پرسیم برای چه کار و دلیلی دنبال این افزایش تعداد فالو و لایک هستند اما به‌جز شرکت‌ها و مؤسسه‌های تجاری که دنبال پول هستند، بیشتر مشتری‌های دختر و پسر می‌خواهند خودشان را ثابت کنند. من خودم جوونم و می‌دونم چطور با همین تعداد لایک و فالو طرف مخ‌زنی می‌کنه». می‌گفت: «یه عده دغدغه پول ندارن و فقط دنبال جذابیت و شلوغ‌بودن دوروبرشونن، یه عده هم فوبیای لایک و فالو دارند و اگر تعداد لایک و فالو روزانشون به چند k نرسه اصلا مریض میشن و فک می‌کنند دنیا به آخر رسیده».
در این گزارش که به شکلی کارآگاهانه پیش رفت، دنبال مچ‌گیری نبودیم تا سر از بسیاری از اماواگرها و احتمال‌های مشکوک و غیراخلاقی و خاص این سایت‌ها و مشتریانشان درآوریم؛ چراکه دست‌گذاشتن روی یک نقطه از یک چرخه پر‌اشکال نمی‌تواند دردی را دوا کند. آن جوانی که مشتری لایک و فالو است، جوانی که لایک و فالو را می‌فروشد و همه آنهایی که به این تعداد در صفحه‌های مجازی اهمیت می‌دهند، جوانانی از همین جامعه هستند و باید یک‌بار دیگر برگردیم و ببینیم چرا این موضوعات اهمیت پیدا کرده است؟ کمبودی که با این لایک‌ها و فالوها جبران می‌شود چیست و چطور می‌توان آن را جایگزین کرد؟ در نهایت هم اینکه از چند دهه قبل که جوانان و خانواده‌ها در معرض چالش ویدئو و نوار ویدئو و ماهواره و ... بودند تا امروز که هرروز یک فضای مجازی جدید شکل می‌گیرد، در مورد جوانان و اینکه چه رفتاری دارند، نگرانی وجود داشته است و همیشه جماعتی بوده‌اند که از این فناوری‌ها نه‌تنها درست استفاده نکرده‌اند بلکه باعث بدنامی و تخریب آن هم شده‌اند. به‌عبارتی نمی‌توان همیشه اشکال را در فناوری‌ها دید؛ بلکه بهتر است اشکال را در خودمان بازیابی کنیم.
