بازار ارز این روزها در بخش نرخ‌های اعلامی
بانک مرکزی و همچنین بازار آزاد، نوسان‌های اندکی را تجربه می‌کند و همین شرایط فعالان
بازار را در شرایط انتظار برای تک نرخی شدن ارز نگه داشته است.
بدلیل تغییرات جزئی در این بازار از نظر
کارشناسان، حاکمیت وضعیت انتظاری در بین فعالان ارز است به‌طوری که بسیاری در انتظارند
تا ببینند سیاست تک‌نرخی شدن ارز چه زمان اجرایی می‌شود. علاوه بر این از نظر آنها
آغاز ماه مبارک رمضان و کاهش سفر هموطنان و همچنین رکود اقتصادی در کاهش تقاضای ارز
در بازار بی‌تاثیر نبوده است. طبق گفته کارشناسان زمانی به اهمیت تک‌نرخی شدن نرخ ارز
پی خواهیم برد که بدانیم بروز نوسان شدید ارزی و در نتیجه ایجاد تکانه‌های اقتصادی
ناشی از آن گریبانگیر اقتصاد ملی بوده و علاوه بر اینکه رشد تقاضا را با اخلال و تولید
را با رکود مواجه می‌سازد، محیط اقتصاد کشور را برای واردات و رانت‌خواری آماده می‌کند.
محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات:واقعی شدن نرخ ارز مهم تر است
بر اساس قانون برنامه چهارم و پنجم توسعه،
بانک مرکزی موظف به مدیریت شناور نرخ ارز است. به همین دلیل بانک مرکزی برای تک نرخی
کردن ارز لازم است دامنه نوسانات نرخ ارز را کنترل کند اما بانک مرکزی به دلیل تحریم‌ها
و کاهش درآمدهای دولت قادر به کنترل این نوسانات نبود به همین دلیل از نرخ ارز دولتی
فاصله گرفته و به سمت نرخ ارز مبادله‌ای رفتیم. پس از آن چون نتوانستیم نرخ ارز مبادله‌ای
را بر اساس متغیرهای اقتصادی تنظیم کنیم و پایین‌تر از نرخ تورم قرار دهیم، روند چند
نرخی بودن ارز ادامه پیدا کرد. بنابراین نخستین کار این است که دولت منابع کافی را
برای کنترل نوسانات نرخ ارز داشته باشد و از طرفی نرخ ارز باید براساس نرخ تورم داخلی
و نرخ تورم خارجی مشخص شود. موضوعی که از تک‌نرخی شدن ارز مهم‌تر است، واقعی شدن نرخ
ارز است. با توجه به اینکه در گذشته تورم 14 درصدی را تجربه کردیم و نرخ ارز تنها
5 درصد رشد کرد، واقعی شدن نرخ ارز به تاخیر افتاد. بر اساس آمارهای بانک مرکزی میانگین
رشد نرخ تورم در سال‌های گذشته حدود صد درصد بوده، حال آنکه رشد ارز 45 درصد بوده است
در صورتی که بر اساس قانون برنامه پنجم باید نرخ ارز متناسب با تورم افزایش پیدا کند.
همین مساله منجر به گرانی تولید و کاهش صادرات شد. بنابراین در حال حاضر واقعی کردن
نرخ ارز مهم‌تر از تثبیت آن است.
همچنین چند نرخی بودن ارز در نتیجه فاصله
نرخ ارز مبادله‌ای و نرخ ارز در بازار آزاد موجب ایجاد رانت و فساد می‌شود. علاوه بر
این روی درآمدهای نفتی نیز تاثیر گذاشته و هزینه درآمدهای نفتی را بالا می‌برد. به
نظر من ارز وارداتی باید از محل ارز صادرات یعنی ارز آزاد تامین شود و دولت هم فقط
ارزی را که از نفت به دست می‌آورد باید در جهت مدیریت بازار ارز کشور و تخصیص به کالای
اساسی پرداخت کند و ارز مبادله‌ای را از واردات جدا کند.
آلبرت بغزیان، استاد دانشگاه:در نوسان بودن سایر بازارها
نخستین کاربرد مهم و اساسی نرخ ارز ایجاد
ممنوعیت برای رانت و همچنین ایجاد اطمینان برای سرمایه‌گذاران است تا اینکه آنها در
محاسبات خود بدانند چه رقمی را برای توجیه فعالیت‌ها و پروژه‌های اقتصادی خود تعیین
سازند. این موضوع تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران را توجیه پذیر‌تر می‌سازد. البته اینکه
تک‌نرخی شدن ارز به سمت نرخ آزاد ارز باشد یا نرخ دولتی یا اینکه نرخ بینابینی باشد،
بستگی به تصمیم دولت دارد اما در هر صورت مهم‌ترین موضوع این است که تثبیت این نرخ
بتواند به خروج از نااطمینانی‌ها کمک کند. اینکه چرا ارز تاکنون تک نرخی نشده است،
دلایلی دارد که مهم‌ترین آن همین شرایط اقتصادی کشور است. برای نمونه وضعیت بازارهایی
چون بازار سهام، بازار پس انداز، طلا، مسکن و... هنوز تثبیت نشده است که بتواند روی
نرخ ارز تاثیری داشته باشد. بنابراین مادامی که وضعیت این بازارها در نوسان است و از
طرفی شرایط برای دلالی و واسطه‌گری مهیاست، حتی اگر ارز نیز تک نرخی شود باز جو حاکم
بر اقتصاد بسیاری را به سمت بازار آزاد برده یا اینکه فعالیت‌های دلالی ادامه پیدا
می‌کند. ارز باید در شرایطی تک‌نرخی شود که رغبت مردم برای رجوع به بازار ارز کم شود.
برای نمونه تک نرخی شدن ارز نباید به گونه‌ای باشد که دولت ارزی برای ارائه به مردم
نداشته باشد. بنابراین دولت باید به اندازه و به موقع ارز داشته باشد تا پاسخگوی متقاضیان
باشد. در غیر این صورت و در حالتی که ارز در کشور با محدودیت مواجه باشد، باز به اقتصاد
شوک وارد شده و رکود تورمی در اقتصاد جریان پیدا می‌کند.
محمد قلی یوسفی، استاد دانشگاه:نرخ ارز از کنترل دولت خارج شود
تک‌نرخی شدن ارز مستلزم پیش‌زمینه‌های زیادی
است که متاسفانه در کشور ما این پیش‌زمینه‌ها موجود نیست. در کشورهایی که اقتصاد آزاد
دارند و بخش خصوصی مهم‌ترین منبع عرضه و تقاضای ارز است، نرخ ارز در بازار و حول یک
محور معین و با نوسانات اندک تعیین می‌شود و دولت در این مورد تنها نظاره‌گر است و
کمتر مداخله می‌کند اما در اقتصاد کشور ما که دولت همواره مسئولیت عرضه و تقاضای ارز
را بر عهده دارد و هم عرضه ارز خارجی از طریق صادرات و هم ایجاد تقاضا برای ارز از
طریق واردات و به عبارتی مصارف ارزی را بر عهده دارد، تفکری واهی، خیالی و دور از عقل
است که گمان کنیم با این شرایط اقتصادی ارز تک نرخی شود. وضعیت خاص اقتصاد کشور ما
مانع از تک نرخی شدن ارز است. نکته دیگر این است که دولت از نرخ ارز به عنوان یک ابزار
برای سیاست گذاری‌های خود و برخی از ملاحظات استفاده می‌کند. نرخ ارز روی درآمد دولت
اثر می‌گذارد و به عنوان یک شاخص ارزیابی تورم یا نماد تورم در اقتصاد کشور تبدیل شده
است به‌طوری که با تغییرات نرخ ارز شاهد تغییرات تورم هستیم. بنابراین در مجموع این
عوامل که مهم‌ترین آن دولتی بودن اقتصاد کشور است، باعث شده نرخ ارز در بازار آزاد
به گونه‌ای باشد و در بازار دولت به گونه‌ای دیگر و تا زمانی که نرخ ارز از کنترل دولت
خارج نشود، نمی‌توان شاهد تک‌نرخی شدن ارز بود.
