پس از وقوع کودتا در ترکیه و شکست آن، هم اکنون نیز گمانه زنی هایی مبنی بر احتمال وقوع کودتا در همسایه جنوبی ترکیه و همسایه غربی ایران یعنی عراق به گوش می رسد. کودتایی که با هدف بازگرداندن عراق به شرایطی مشابه دوران صدام و سپردن سرنوشت عراق به دیکتاتوری دیگر است.
به گزارش «تابناک»؛ در همین زمینه، موسسه آمریکایی« امریکن اینترپرایز»، به سابقه وقوع کودتای نظامی در عراق همانند ترکیه اشاره می کند و با مقایسه وضعیت عراق و ترکیه، هرچند احتمال وقوع کودتا در عراق را خیلی زیاد نمی داند اما معتقد است می توان همانند ترکیه شاهد وقوع کودتایی در عراق باشیم.
حال سوال اینجاست که چرا باید وقوع کودتا درعراق را محتمل دانست؟هدف کودتا چه خواهد بود؟ و بازیگران کودتا چه کسانی خواهند بود؟
کافی است کمی به گذشته برگردیم. زمانی که آمریکایی ها به عراق هجوم بردند و دیکتاتور عراق-صدام- را سرنگون کردند. پس از سقوط صدام، آمریکایی ها انتظار داشتند عراق جدید مطابق با خواسته ها و اهدافشان شکل بگیرد و قدرت و حکومت در عراق در اختیار نیروهای مورد حمایت خود قرار گیرد.
اما دیری نپایید که برخلاف تمامی تصورات و برنامه ریزی های آمریکا، ایران با توجه به اشتراکات فرهنگی و مذهبی با عراق، نفوذ گسترده ای در این کشور پیدا کرد و ایران به موثرترین بازیگر در عراق تبدیل شد. پس از کنار رفتن نوری المالکی از قدرت نیز تصور بازیگرانی همچون آمریکا و عربستان این بود که نفوذ ایران به صورت فزاینده ای کاهش خواهد یافت؛ اما وقتی داعش مرزهای عراق را درنوردید و برخی از مهم ترین استان ها و شهرهای این کشور را به تصرف خود درآورد و ارتش عراق نیز توان مقابله با داعش و پس گرفتن اراضی از دست رفته را نداشت، به کمک های ایران چشم دوخت و ایران نیز با پیشنهاد تشکیل نیروهای بسیج مردمی(حشدالشعبی) و آموزش آن ها، زمینه های پس گرفتن مناطق از دست رفته و افزایش نفوذ خود را فراهم آورد.
علی رغم مخالفت شدید آمریکایی ها با حضور نیروهای بسیج مردمی در آزادسازی مناطق مختلف عراق، بازپسگیری فلوجه آخرین نقطه ای بود که نیروهای بسیج مردمی با حمایت های مستشاری ایران توانستند به ثمر برسانند.
در همین زمینه، روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز در زمان بازپسگیری فلوجه نوشت: «آمریکا هزاران پرسنل نظامی در عراق را به مدت دو سال برای آموزش ارتش این کشور به کار گرفته است، اما تا حد زیادی در نبرد برای بازپسگیری فلوجه در حاشیه مانده است و این نیروهای شیعه تحت حمایت ایران هستند که نقش اصلی در نبرد فلوجه برای مبارزه با داعش را دارند. نقش اصلی ایران در نبرد فلوجه باعث محدود شدن و به حاشیه رانده شدن نقش آمریکا در این نبرد شده و ایران قدرتمندترین بازیگر خارجی در وضعیت کنونی عراق است».
هم اکنون نیز برای بازپسگیری مهم ترین سنگر داعش در عراق یعنی شهر موصل، آمریکایی ها و برخی بازیگران منطقه ای همچون عربستان و حتی ترکیه معتقدند که نیروهای بسیج مردمی نباید در ازادسازی موصل مشارکت داشته باشند.
بدون شک، مخالفت آمریکایی ها با مشارکت نیروهای بسیج مردمی در آزادسازی مناطق مختلف عراق و هم اکنون موصل بیش از هر چیز ناشی از ترس نفوذ بیش از پیش ایران در عراق است. آمریکایی ها بر این باورند حضور نیروهای طرفدار و تحت حمایت ایران در این عملیات باعث خواهد شد محدوده نفوذ ایران به کل عراق تسری پیدا کند.
پاسخ به اینکه چرا کودتا در عراق محتمل است را باید در تصورات بازیگران خارجی از نقش فزاینده ایران در عراق و نیروهای بسیج مردمی در این کشور جستجو کرد. آمریکا، عربستان و ترکیه به این نتیجه رسیده اند که نمی توانند نقش و نفوذ در حال رشد شیعیان در عراق را با سازوکارهای سیاسی و یا برنامه ریزی های میدانی محدود کنند؛ به همین دلیل ممکن است دنبال طرحی باشند که عراق را به سمت وضعیتی همانند وضعیت عراق دوران صدام سوق دهند. شاید اگر آمریکایی ها می دانستند قدرت در عراق پس از صدام قرار است در اختیار شیعیان قرار گیرد و نفوذ ایران در این کشور تا این حد گسترش یابد، دست به اقدام نظامی علیه صدام نمی زدند و صدام را به وضعیت کنونی ترجیح می دادند.
زمانی که آمریکا نیروهای خود را در سال 2011 از عراق خارج کردند، «ریل کلیر پالیتیک» نوشت:« اکنون مشکل امریکایی‌ها یک چیز است: زمانی که ما از عراق برویم، ایران در جامه اصلی‌ترین قدرت منطقه وارد بازی می‌شود. ایران و عراق همواره دو بازوی متعادل کننده قدرت در منطقه بوده‌اند. حمله ایالات متحده ارتش عراق را نابود کرد و نیروهای شیعه طرفدار ایران در حال نفوذ در ساختارهای ارتش هستند».
به نظر می رسد، اکنون که نیروهای بسیج مردمی و شیعیان در حال نفوذ به بدنه ارتش عراق هستند، نگرانی آمریکایی ها و بازیگرانی همچون عربستان به شدت افزایش یافته است. بدون شک تغییر ماهیت و ساختار ارتش عراقی که تا چندی پیش تقریبا به صورت کامل متشکل از بعثی ها و ناسیونالیست ها عراقی بود نمی تواند اتفاق خوشایندی برای بازیگران رقیب ایران در منطقه و آمریکا باشد.
چند روز پیش حیدرالعبادی نخست وزیر عراق دستوری را صادر کرد که براساس آن نیروهای حشد شعبی به عنوان یک نیروی رسمی وابسته به نخست‌وزیری فعالیت خواهند کرد. مسئله ای که می تواند به معنای به رسمیت شناختن عملی نیروهای بسیج مردمی در ساختارهای نظامی عراق تلقی شود.
به همین دلیل برخی منابع غربی معتقدند که امکان کودتا در عراق در راستای کاهش نفوذ ایران و شیعیان در عراق وجود دارد. در واقع، کودتا و سپردن حکومت به دست نظامیان بعثی و ناسیونالیست عراقی، تنها راه حل باقی مانده برای به حاشیه راندن نیروهای نظامی نوظهور شیعه در عراق است.
در همین زمینه، موسسه اینترپرایز ضمن بررسی احتمال وقوع کودتا در عراق، به تاثیرات کودتای ترکیه بر عراق و سیاست های جدید اردوغان در عراق نیز اشاره می کند و بر این باور است که پس شکست کودتای ترکیه و متعاقبا قدرتمندتر شدن اردوغان، باید شاهد رویکردهای تهاجی تر ترکیه در عراق و به ویژه در مقابل شیعیان و ایران باشیم.
این موسسه آمریکایی می نویسد، اردوغان که به شدت نگاه فرقه گرایانه و ضد شیعی دارد، تلاش خواهد کرد با استفاده از دولت اقلیم کردستان و برخی گروه های سنی، یک جنگ نیابتی را با ایران در عراق راه اندازی کند و نفوذ ایران و شیعیان را در عراق محدود کند.
از سوی دیگر، باید به تحرکات اخیر عربستان در عراق اشاره کرد که به شدت از نفوذ شیعیان در این کشور احساس تهدید کرده است. سعودی ها علاوه بر تجهیز مخفیانه برخی از گروه های سنی برای مقابله با شیعیان و دولت مرکزی عراق، با برقراری ارتباط با مقامات دولت اقلیم و گروهای کردی در مرز ایران و عراق، سعی در پیگیری اهداف فرقه گرایانه خود در عراق و جلب توجه ایران به مرزهای غربی اش است.
در این رابطه، «رزاق الحیدری» عضو کمیته روابط خارجی پارلمان عراق در این باره گفت: «تکاپوی سعودی در قبال اقلیم کردستان بخشی از نقشه آمریکایی است که ریاض یک طرف اصلی آن به شمار می آید و عراق نیز مهم ترین محور این نقشه است».
وی تصریح کرد: «عربستان در تلاش برای مقابله با چیزی است که از آن تحت عنوان «امتداد شیعه» یاد می کند و آمریکا نیز آن را امتداد ایرانی می داند و به این ترتیب آمریکا و عربستان به شیوه های مختلف و با راهکاری متعدد بر سر این نقشه به توافق رسیده اند.»
در نهایت، علاوه بر بازیگران خارجی، بازیگران داخلی کودتای احتمالی در عراق که نشانه ها و دلایل آن نیز وجود دارد، را باید شامل نیروهای بعثی باقی مانده در ارتش عراق، برخی از نیروهای سنی وابسته به آمریکا و عربستان و همچنین اقلیم کردستان عراق بدانیم.
در کشوری مانند عراق که عشایر و طوایف همگی مسلح میباشند احتمال وقوع کودتا چقدر میتواند باشد؟.در این قسمت با ترکیه فرق بسیار است.ارتش در چنین حالتی فقط میتواند از طریق نیروی هوایی اعمال قدرت کند،اما مسئله ای که هست تفاوت نیروی هوایی الان عراق با زمان صدام مثلا در کشتارشعبانیه هست. 