موزه ملی علیه موزه های استانی/ چرا موزه های نهادهای غیرمرتبط در اولویت نیست؟

رئیس موزه ملی ایران در اظهارات خود به چالش‌های انتقال آثار تاریخی از استان‌ها به موزه ملی اشاره کرد و از مقاومت مقامات محلی در این زمینه انتقاد کرد.

به گزارش سرویس فرهنگی تابناک، جبرئیل نوکنده، رئیس کل موزه ملی ایران با اشاره به صفر شدن ورودی آثار به این موزه، تأکید کرد که نگهداری آثار در استان‌ها، جایگاه ملی این آثار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

روایتی از یک مشکل جدی

به نظر می‌رسد تمرکز موزه ملی بر انتقال آثار و اموال استانها به مرکز، بدون توجه به معضل موزه داریِ نهادهای غیرمرتبط با مدیریت موزه، روایتگر مشکلی اساسی تر در  موزه‌داری  است. در واقع احتمالا توان کافی برای گرفتن و تجمیع مدیریت این نوع موزه ها، در موزه ملی و وزارت میراث وجود ندارد.

در حالی که موزه ملی ایران ظاهرا به دنبال حفظ یکپارچگی میراث ملی است، اما حرفی از پراکندگی مدیریت موزه‌ها در نهادها و سازمان‌های مختلف، زده نمی شود. در تهران و برخی شهرهای بزرگ، تنوع موزه‌ها تحت مدیریت نهادهای دولتی و غیرمرتبط، وضعیت موزه‌داری را پیچیده‌تر کرده است. موزه‌هایی مانند موزه جواهرات ملی تحت تملک بانک مرکزی، موزه مجلس شورای اسلامی، موزه ملی قرآن، موزه آستان قدس رضوی در مشهد، موزه عبرت، و موزه هنرهای معاصر، تنها نمونه‌هایی از این پراکندگی هستند.

چرا چنین؟

سوال اساسی اینجاست که چرا نهادهایی مانند مجلس شورای اسلامی، بانک مرکزی، بنیاد مستضعفان و ... باید متولی موزه‌داری باشند؟ این نهادها، که به طور عمده ماموریت اصلی‌شان ارتباطی با موزه‌داری ندارد، به دلیل شرایط خاص تاریخی یا سیاسی، بخشی از میراث فرهنگی کشور را در اختیار گرفته‌اند. 

امروز، توجیهی برای ادامه این روند وجود ندارد. موزه‌ داری یک فعالیت تخصصی است که نیازمند دانش، امکانات، و پرسنل مجرب است و این امر در ساختار سازمانی نهادهای غیرمرتبط، جایگاهی ندارد.

به گفته کارشناسان عاقلانه‌ترین راه‌حل، تجمیع مدیریت موزه‌ها تحت نظر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. این سازمان به عنوان متولی اصلی میراث فرهنگی کشور، باید عهده‌دار تمامی موزه‌ها و امور مربوط به آنها شود. این اقدام نه‌ تنها از هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری موزه‌ها توسط نهادهای غیرمرتبط می‌کاهد، بلکه به یکپارچگی مدیریت و ارتقای کیفیت موزه‌داری در کشور کمک می‌کند.

هدر رفت در شکل های متعدد

متأسفانه، پراکندگی مدیریت موزه‌ها باعث شده است که سالانه هزینه‌های زیادی صرف نگهداری موزه‌هایی شود که حتی عواید اقتصادی نیز ندارند. از سوی دیگر، این موازی‌کاری‌ها ساختار سازمانی و پرسنلی نهادها را نیز دچار مشکل کرده است. موزه‌داری نیازمند تخصص و شرایط خاص است و نمی‌توان آن را به نهادهایی مانند مجلس، بانک مرکزی، یا بنیاد مستضعفان سپرد. این نهادها باید سبک‌سازی و چابک‌سازی ساختار خود را در اولویت قرار دهند و کار موزه‌داری را به متخصصان این حوزه بسپارند. موضوعی که در اظهارات رئیس موزه ملی، ردی از آن دیده نمی شود.

حداقل این که  ایجاد یک سامانه موزه‌ای مقتدر، یکپارچه و متمرکز ضرورت دارد  که بتواند تمامی موزه‌های کشور را تحت پوشش قرار دهد. این سامانه باید دسترسی آسان به اطلاعات آثار، هماهنگی بین موزه‌ها، و مدیریت بهینه منابع را ممکن سازد. متأسفانه، در همه سالهای گذشته، توجه لازم به این موضوع نشده و این غفلت باعث هدررفت امکانات، فرسودگی تجهیزات، و حتی خاک‌خوردگی برخی آثار شده است.

در نهایت، دولت و مجلس باید با همکاری یکدیگر، تصمیمات اساسی در این زمینه بگیرند. تجمیع موزه‌ها تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی، نه‌تنها به نجات میراث معنوی ایران از بحران فعلی کمک می‌کند، بلکه هویت ملی و حفظ تاریخ و تمدن ایران را نیز تضمین خواهد کرد. آن وقت نگرانی خاصی از بابت به صفر رسیدن ورودی به موزه ملی وجود نخواهد داشت که به بهانه آن، به استان ها دست اندازی شود. اتفاقا به نظر می رسد هر استانی باید آثاری در سطح ملی، برای خود و برای میهمانان و توریست هایش داشته باشد.