رضا رحیمی / در نیمه مرداد سال جاری خبری در مورد تالاب هامون مخابره شد که در آن آمد، این تالاب بر اثر سهل-انگاری برخی چوپانان اسیر آتش شده است و در ادامه نیز بر اثر این حریق نزدیک به 40 هکتار از پوشش گیاهی آن در آتش سوخت.
این خبر شاید در نگاه اول یک رویداد معمولی باشد که در میان همه خبرهای روزمره می‌توان به راحتی از کنار آن گذشت. اما توجه ویژه در ابعاد مختلف این تالاب و تالاب های مشابه آنجا ضروری میشود که سئوال ها و ابهام هایی نظیر موارد زیر به ذهن خطور کند.
تالاب هامون چرا طعمه حریق شد؟
آیا در این تالاب آب به اندازه ای که آتش گسترش نیابد وجود ندارد؟
آیا پوشش گیاهی این تالاب سبز نیست؟
آیا این تالاب منطقه حفاظت شده نیست؟
در همین رابطه «تابناک» در گفت و گو با یک متخصص مسائل زیست محیطی و استاد دانشگاه زابل چرایی آتش سوزی تالاب هامون را بررسی کرد. در این گفت و گو به مشکلاتی نظیر نظارت ضعیف، بی توجهی مسئولین و نبود عزم جدی برای حل مشکلات تالاب اشاره شد.
دکتر غلام علی خمر استاد دانشگاه زابل در رابطه با بحران تالاب زابل به شدت از بی توجهی مسئولین گلایه کرد و معتقد است، حتی یک درصد توجهی که به سایر تالاب ها و به ویژه به دریاچه ارومیه می شود، در رابطه با تالاب هامون وجود ندارد.
به همین بهانه در ادامه گزارشی نسبتاً جامع در مورد تالاب با تأکید بر تالابهای ایران می‌آید و امید بر آن است تا این گزارش بتواند، هر چند ناچیز افکار عمومی جامعه و مسئولین را نسبت به این زیستگاههای حیاتی کشور حساس کند.
در ابتدا اینکه تالاب بستری از فضای جغرافیایی کره زمین است که حالتی میانی بین خشکی و آب دارد. آنچه تالابها را از سایر فضاهای طبیعی جدا میکند، اکوسیستم منحصربفرد و چرخه حیات ویژه آن است. بر خلاف ذهنیت عامه مردم تالاب لزوماً نباید آب داشته باشد.
تالابها در برهه‌هایی از زمان می‌توانند فاقد آب و در خشکی کامل قرار گیرند و یا اینکه بنا به دلایلی نظیر بارندگی خوب و یا جزر و مد در دیا برای مدتی طولانی پر از آب باشند. با این حال وضعیت عادی تالابها حالتی فی ما بین خشکی و آب است و آب آنها نیز می‌تواند شیرین و یا شور باشد.
نکته قابل ذکر در مورد تالابها آنکه در گذشته کشور ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای بیشترین تالاب در جهان همواره از پیشگامان حمایت از تالابها بوده است. میزبانی از اجلاس بین المللی کنوانسیون رامسر که در سال 1971 و با هدف تلاش جهانی برای حفظ و نگهداری از تالاب ها برگزار شد، گواهی بر این مدعی است.
بر اساس تعریفی که در همین کنوانسیون برای تالاب آمده است، تالاب را به شرح زیر تعریف می کنند:
«تالاب به مناطق مردابی، آب مانند؛ نم زارهای سیاه و باتلاقی، برکههای مصنوعی یا طبیعی که به طور دایم و یا موقت دارای آب ساکن یا روان، شیرین، شور یا نیمه شور هستند و یا مناطقی از سواحل دریا که در هنگام جذر ارتفاع آب در آنها بیش از 6 متر نباشد، گفته میشود.»
مشکل بی توجهی و در خطر نابودی قرار داشتن یکی از دغدغه‌های مهم جهانی است که در مسیر توسعه و صنعتی شدن کشورها این اکوسیستم های منحصر بفرد را در معرض خطر قرار داده است. در مجموع تالاب-ها را از نظر نوع و کیفیت می توان به باتلاقی، ماندابی، خلاشی، خارستانی، نیزاری و آب بندانی تقسیم کرد.
وضعیت تالابهای ایران
در جهان نزدیک به 1220 تالاب وجود دارد که در این میان 26 تالاب در کشور ایران قرار دارد. 26 تالاب ایران که در پهنه جغرافیایی کشور توزیع شده‌اند، همیشه مورد توجه دوستداران محیط زیست و گردشگران داخلی و خارجی بوده است. یکی از حقایق تلخ جهانی در رابطه با تالابها این است که قریب 75 درصد از 1220 تالاب جهان یا دیگر وجود خارجی ندارند و یا در معرض نابودی کامل قرار دارند. بر همین مبنا و به تبعیت وضعیت جهانی تالابها، در ایران نیز غالب این آثار طبیعی خارق العاده حال و روز خوبی ندارند. در ادامه به مهم ترین شرایط حال حاضر آنها اشاره می شود.
جانداران تالاب ها
یکی از ویژگیهای مهم هر تالابی حیات گونه‌های متنوع جانوری در آن است. در همین باره تالابهای ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. پرندگان، دوزیستان، خزندگان و پستانداران از جمله جاندارانی هستند که در درون و حاشیه تالابهای ایران زیست میکنند. پرندگان مهاجری و غیر مهاجری مانند كشيم كوچك، باكلان بزرگ، كشيم بزرگ، اگرت بزرگ، باكلان كوچك، فلامينگوي بزرگ، بوتيمار كوچك، حواصيل زرد، خوتكا، آبچليك پا سرخ، چوب پا ، چنگر نوك سرخ، كاكايي سرسياه، زرده پره تالابي، پرستودريايي نوککاکايي، اردك بلوطي، پليکان، پرستو ها، مرغابی و... و دیگر جانورانی مانند مار، مرغابی، خرگوش، لاک پشت، حواصیل، گرگ، شغال، سگ آبی، گراز، شغال و...از جمله حیات وحش تالاب های ایران است.
نکته قابل ذکر در رابطه با حیات وحش تالاب ها اینکه در بسیاری مناطق و تحت تأثیر عملکرد انسانی و عوامل طبیعی حیات این گونه های جانوری به مخاطره افتاده است و با توجه به نقش مهم هر کدام از جانداران در تنظیم چرخه اکوسیستم ها توجه به نیازهای حیاتی آنها ضروری است.
پوشش گیاهی در تالابها
یکی از ویژگیهای ناگسستنی تالابها همانطور که در تعریف تالاب به آن اشاره شد، تلاقی آب و خشکی و پوشش گیاهی آنها است. پوشش گیاهی هر تالاب جدا از نقش ویژه در تنظیم چرخه اکوسیستم هر منطقه همچنین در افزایش جذابیت هر تالاب، جلوگیری از طوفان و گرد و غبار و آلودگی هوا موثر است. جدا از فواید زیست محیطی گیاهان تالابی این گیاهان به دلیل تنوع خیره کننده منابع علوفه مناسبی را برای دام‌های اهلی و تولید گیاهان دارویی فراهم کرده است.
گردشگری و تالابها
تالابهای متفاوت هر کدام جذابیت های منحصر بفرد خود دارند که جمعیت انسانی علاقمند را به سمت خود می‌کشانند. برخی تالابها به ویژه تالابهای ساحلی فرصت مناسبی برای قایق سواری و اسکی روی آب را فراهم کرده‌اند و برخی دیگر در مناطق کوهستانی به دلیل هوای خنک در تابستان پذیرای علاقمندان هستند. گونه‌های جانوری و گیاهی منحصر بفرد و نیز مناظر طبیعی چشم نواز در این تالابها نیز دلیل دیگری برای جذب گردشگر است.
در ایران برخی تالابها تحت مدیریت صحیح و اصولی فرصت مناسبی برای گردشگری فراهم کرده‌اند و برخی دیگر نیز تحت تأثیر بی توجهی و یا تهدیدات انسانی و طبیعی در معرض خطر جدی هستند و نتوانسته‌اند در زمینه جذب گردشگر موفق باشند.
مهم ترین مشکلات تالاب ها
تعداد قابل توجهی از تالابهای ایران که به نوعی سرمایه‌های طبیعی کشور هستند، بنا به دلایل مختلف از جمله خشکسالی، کاهش بارندگی، صید بی رویه، شکار غیرقانونی، چرای بی رویه، چرای غیرقانونی، گردشگری غیر اصولی، ساخت و ساز انسانی، احداث سد، اجرای طرح انتقال آب، جاده کشی، آلودگی های سوختی و... در خطر نابودی قرار دارند.
این موضوع به قدری مهم و خطرناک است که برخی کارشناسان با اشاره به این مشکلات معتقدند نابودی آنها می تواند به دلیل آثار تخریبی که بر محیط زیست می‌گذارد، حیات میلیون‌ها ایرانی را به مخاطره بیندازد.
بحرانی ترین تالابها
بررسی ها نشان میدهد با وجود افزایش تهدیدات انسانی و طبیعی که متوجه تالابهای ایران است، همه این تالابها از شرایط یک سانی برخوردار نیستند. برخی تحت تأثیر مدیریت خوب انسانی و شرایط مناسب اقلیمی همچنان پویا و زنده به حیات خود ادامه می‌دهند و برخی نیز شرایط عکس آن را تجربه میکنند.
تالابهای تنگلی در استان گلستان، کیاکلایه در استان گيلان، لپو و پلنگان در استان مازندران، ساهون در استان مازندران و قوری گؤل در استان آذربایجان شرقی از جمله تالاب هایی هستند که شرایط مناسبی دارند.
تالابهای آلاگل در استان گلستان، انزلی در استان گیلان، بیشه دالان در استان لرستان، زردابه در استان لرستان، سولقان در استان چهار محال و بختیاری، گندمان در استان چهار محاو بختیاری، پریشان در استان فارس، هامون در استان سیستان و بلوچستان، هورالعظیم در استان خوزستان و گاوخونی در استان اصفهان از جمله بحرانی ترین تالابهای کشور هستند.
اهمیت توجه به تالابها
یکی از نیازهای حیاتی تالابهای ایران افزایش حساسیت و توجه مسئولین نسبت به حفاظت از آنها است. حقیقت این است که بدون توجه آنها هیچ اقدامی در این رابطه پیش نمی رود. در گذشته اگر نگاه به تالاب به عنوان یک اکوسیستم طبیعی بود اما امروزه باید پذیرفت که تالاب به دلیل کارکردهای خدماتی، گردشگری و... وارد زندگی انسان‌ها شده است و بی‌توجهی به آنها در واقع بی‌توجهی به حیات انسان‌ها است.
بدون شک اثراتی نظیر تعدیل اقلیم، جذب آلاینده ها، پاکسازی هوا، کنترل سیلاب و خسکسالی، تنوع زیستی، ارزش های فرهنگی، ذخیره کربن، تأمین آب، جنبه تفرج و گردشگری و ممانعت از افزایش طوفان و پدیده ریزگردها از جمله کارکردهای مهم تالاب ها است که باید مورد توجه جدی مسئولین باشد.
به عبارتی تالاب ها از جمله مولدترین محیط های جهان هستند و برای مثال، برنج یکی از محصولات رایج تالابی، غذای نیمی از جمعیت جهان را تأمین می کند. این اکوسیستم ها گهواره های تنوع زیستی دنیا هستند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه نقش مهمی در بقای گونه های بیشماری از گیاهان و جانوران وابسته به خود ایفا میکنند.
اقتصاددانان و دانشمندان به طور روزافزون در زمینه ارزیابی و مطالعه ارزشها و خدمات اکوسیستمی محیطهای طبیعی از جمله تالاب ها مشغول به کار هستند. این وظیفه دشوار با تقریب ها و تردیدهای فراوانی همراه است.
از میان ارزش‌های اقتصادی متعدد تالابها، می‌توان به حفظ ذخایر ژنی گیاهی و جانوری، تأمین آب (کیفی و کمی)، آبزی پروری (بیش از دوسوم از برداشت محصول ماهی جهان به سلامت مناطق تالابی بستگی دارد)، تولید محصولات کشاورزی (از طریق تأمین آب و عناصر غذایی)، تولید چوب، تأمین انرژی، تولید مواد لجنی و گیاهی، حمل و نقل و کاربردهای تفریحی و گردشگری (توریست) اشاره کرد.
علاوه بر این تالابها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی بشر اهمیت ویژه ای دارند. با باورهای جهان شناسی و مذهبی رابطه داشته، منشاء تعالی زیبایی شناختی می شوند، پناهگاه هایی برای حیات وحش ایجاد نموده و شالوده سنن مهم بومی را شکل می‌دهند.
گفت و گو با مدیر ملی حفاظت از تالاب های کشور
برای اطلاع از آخرین وضعیت تالاب های کشور نیاز بود تا نظر کارشناسی و مسئولانه یکی از مدیران مسئول را در این باره جویا شد. «محسن سلیمانی روزبهانی» مدیر ملی طرح بین المللی حفاظت از تالاب های ایران یکی از کارشناسان و مسئولان ارشد سازمان حفاظت محیط زیست کشور است که حیطه کاری و وظایف وی دقیقاً منطبق با موضوع گزارش حاضر است.
سلیمانی در مورد اهمیت تالاب ها و نقش آنها در حیات انسانی گفت: «موضوع تالاب ها را باید از منظر کارکردها و خدماتی که به انسان می دهند مورد بررسی قرار داد. در گذشته ما متوجه جنس خدمات تالاب ها نبودیم و به آن توجه نمی کردیم. برای مثال تالاب هامون زمانی که آب داشت، حدوداً 70 هزار شغل برای مردم منطقه ایجاد کرده بود و مانند کولر آبی نقش خنک کنندگی منطقه را بازی می کرد. امروزه تالاب ها با کارکردهای خدماتی خود به زندگی انسان ها وارد شده اند ولی همچنان نگاه ما در بسیاری مواقع به این اکوسیستم های طبیعی سنتی است.
وضعیت حال حاضر تالاب ها به شدت تحت تأثیر توسعه ناپایدار کشور در معرض خطر است. سدها و الگوهای کشاورزی ناصحیح و نحوه مدیریت ناهماهنگ کنونی از جمله اقدامات انسانی است که در حال اثر گذاری منفی بر تالاب ها است.
هرنوع اقدام توسعه بدون برنامه در بالادست تالاب ها و در سرچشمه ها نقش منفی بر تالاب ها خواهد داشت. چرا که تالاب ها در انتهایی ترین بخش هر حوضه آبریز قرار دارند. بر خلاف گذشته که تالاب ها کارکردهای مثبتی در زندگی انسان ها داشتند به دلیل نقش مخرب انسانی در حال حاضر شاهد اثر گذاری منفی تالاب ها بر زندی انسان ها هستیم که برای مثال آتش سوزی در تالاب هامون و موضوع تشدید ریزگردها از این ناحیه که بسیاری از خانه های روستایی را زیر مقدار قابل توجهی خاک دفن کرد، نمونه ای از این مورد است.
در کشوری ایران 41 نوع از 49 نوع تالاب دنیا وجود دارد و در گذشته تنوع زیستی ویژه ای که در تالاب های ایرانی وجود داشته که خود بهانه ای برای شکل گیری تمدن ها ی انسانی در نقاط مختلف کشور بودند ولی در حال حاضر تخریب تالاب ها به واسطه توسعه ناپایدار انسانی عملاً باعث شده است که هم تالاب ها تالاب ها از بین بروند و هم نقش مثبت کارکردی و خدماتی آنها در زندگی انسان به نقش منفی تبدیل شود.»
مدیر ملی طرح بین المللی حفاظت از تالاب های ایران در مورد نقش نظارتی و مقابله ای سازمان حفاظت محیط زیست در افزایش تنش و بحران در تالاب های کشور ادامه داد: «موضوع برخورد با یک بحرانی مانند مشکلات زیست محیطی تالاب ها را نباید مسئله و مشکل سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی دید. وقتی بحران شکل بگیرد همه سازمان ها باید کمک کنند. واقعیت این است که توسعه لجام گسیخته در کشور و به ویژه در مناطق بالادست حوضه های آبریز باعث شکنندگی تالاب ها شده است و اکنون همه مسئولین باید در برابر این بحران متحد باشند چرا که عملکرد هر کدام به نوعی در شکل گیری بحران موثر بوده است.
بنده معتقدم اکنون که در شرایط بحران هستیم، همه سازمان های مرتبط باید درگیرد مسئله شوند. توجه کنید، اگر سازمان محیط زیست آنقدر پول داشته باشد که در همه نقاط حفاظت شده محیط بان بگذارد ولی در بالادست حوضه آبریزها، سازمان های دیگر به اقدامات توسعه ای خود ادامه دهند، ما عملاً نمی توانیم در پایین دست اقدام موثری انجام دهیم. بزرگ ترین مشکل ما در این زمینه داشتن نگاه بخشی و جزیره ای است و نمی توان در حالی که هر ارگان اقدام توسعه لجام گسیخته خود را انجام می دهد، در مناطق حفاظت شده اقدام قابل توجهی انجام داد.»
محسن سلیمانی در مورد یکی از انتقادات کارشناسان در مورد چرایی توجه ویژه دستگاه های دولتی به دریاچه ارومیه و غفلت از توجه برابر به سایر اکوسیستم های در بحران نظیر تالاب هامون افزود: « در سراسر کشور حدود 250 تالاب وجود دارد که 84 مورد از این تالاب ها دارای اهمیت بین الملی هستند و 24 مورد نیز تالاب رامسر سایت هستند که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده اند. آنچیزی که به محیط زیست بیشتر از همه ضربه می زند موضوع نگاه سیاسی است. ما به جای اینکه بگوییم چرا دولت به دریاچه ارومیه به اینقدر توجه می کند، باید بگویم همین توجه به تالاب هامون و سایر مناطق حفاظت شده هم بشود.
در مورد تالاب هامون یک برنامه جامعه احیا داریم که در شورای عالی استان قرار دارد و دوستان در استان کمی کم لطفی می کنند و باید کمک کنند تا سریع تر این مسئله پیش برود. در گذشته توجه به تالاب ها اصلا مطرح نبود ولی الان یکی از اولویت های کشور شده است. باید به شدت دقت کرد که این موضوع نباید سیاسی و بخشی نشود. باید در این راستا دستگاه ها با یکدیگر هم دل و متحد عمل کنند.»
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست همچنین در مورد آخرین وضعیت تالاب چغاخور در استان چهار محال بختیاری و خطرات متوجه آن بر اثر طرح های انتقال آب اضافه کرد:« تالاب چغاخور جز طرح های پایلوت مدیریت جامع حفاظت از تالاب ها بوده است که در سال های اخیر مدیریت جامع تالاب با کمک جوامع محلی طرح ریزی شده است و در آن وظایف و منافع دستگاه های مختلف بررسی شده است.
ما با هرگونه انتقال آب بین حوضه ای مخالف هستیم. ما باید یاد بگیریم هر حوضه آبریز را بر اساس توانمندی های خودش رشد دهیم. انتتقا ل آب بین حوضه ای قطعا آخرین گزینه است که تنها در شرایطی مجاز خواهد بود که ما همه راه ها از جمله صرفه جویی مدیریت منابع را رفته باشیم و اگر هیچ کدام جواب نداد و مردم در حوضه مقصد به آب شرب نیاز داشتند و به عبارتی از تشنگی در حالت مرگ قرار داشتند، آن موضع می توان برای تأمین آب شرب این انتقال را انجام داد. این موضوع یعنی انتقال آب ناید گزینه اولین مسئولین برای حل مشکل آب باشد.»
سلیمانی در پایان و در پاسخ به سوالی مبنی بر چرایی ورود دام های سرمایه داران استان سیستان و بلوچستان به مناطق حفاظت شده تالاب هامون و چرای غیرقانونی در این منطقه گفت: « نکته اصلی این است که وقتی یک تالاب با بحران مواجه شود، میزان شکنندگی آن و فقر درمناطق مسکونی حاشیه آن تالاب افزایش می یابد. در مورد تالاب هامون که 500 هزار هکتار مساحت دارد و مردم زندگی شان به کارکردهای آن وابسته است، این اتفاق افتاده است و تخلفاتی که شما مطرح می کنید، اجتناب ناپذیر است.»
معرفی مهم ترین تالابهای ایران
تالابهای ایران را در پهنه جغرافیایی شور از توزیع نسبتاً خوبی برخور دار هستند و فارغ از مناطق ساحلی کشور در مناطق مرکزی نیز تالاب وجود دارد. این تالابها از جمله سرمایه‌های ارزشمند ملی کشور هستند که در ادامه به ذکر نام و جزئیاتی از تمامی تالابها و نیز معرفی مختصر مهمترین آنها پرداخته میشود.
تالاب بیشه دالان
تالاب بیشه دالان در 15 کیلومتری جنوب شرقی بروجرد و در دشت سیلاخور، در استان لرستان واقع شده است. این تالاب يكي از زیستگاههای اصلي پرندگان و جانوران بومي و مهاجر بوده كه طي سالهای گذشته بخشهایی از آن به تصرف كشاورزان در آمده است در سالهای اخير به دلايل مختلف از جمله تغيير کاربري اراضي، استفاده بي رويه از منابع آبي اين تالاب و نيز ورود فاضلاب روستاهاي مجاور به درون آن، تالاب بيشه دالان مورد تهديد جدي قرار گرفته و مساحت آن به ميزان چشمگيري کاهش یافته است.
تالاب آقگل
تالاب آق گل در بین استانهای مرکزی و همدان قرار دارد. پوشش گياهي دلانگیز آن منظره زيبايي را به ويژه در اواخر زمستان و اوايل بهار که فصل مهاجرت پرندگان از نقاط دور دست و بسیار سرد روسيه و قفقاز و کشورهاي اسکانديناوي به آنجا است، ایجاد میکند.
اين تالاب که از لحاظ وجود مواد غذايي مناسب براي پرندگان، يکي از غنیترین آبگيرهاي منطقه غرب ايران محسوب میشود. انبوه عظيمي از پرندگان مهاجر نقاط دوردست را در خود پناه میدهد.
تالاب آلاگل
تالاب آلا گل در شرق جاده آق قلا به اینچه برون واقع است. این تالاب همانند تالابهای آجی گل و آلماگل از رودخانه مرزی اترک و زهکشهای طبیعی تأمین میشود. این تالاب به دلیل قابلیت و اهمیت بینالمللی که دارد از لحاظ اکوسیستم طبیعی و اکوسیستم آبی قابل استفاده برای گردشگران و علاقهمندان ورزشهای آبی – ماهی گیری و ... است. شکار قانوني و غير قانوني مانند تالابهای ديگر کشور از مخاطرات جدی اين تالاب است. جاده کشی از ديگر معضلات جدی گریبانگیر این تالاب است.
مجموعه تالابهای آققلا و اترك
اين مجموعه در قسمت جنوبي رودخانه اترك واقع شده و مشتمل بر تالابها و مردابهاي اينچه، آلماگل، آلاگل، اينجه برون، بيبي شيروان، آجيگل، نمك و دانشمند است. آب اين تالابها از رودخانه اترك تأمين ميشود. تالابهاي ياد شده محل زيست پرندگان مهاجر متنوعي است كه از جمله آنها ميتوان به فلامينگوها ، قوها، غازها، حواصيل و... اشاره كرد.
تالاب آلماگل
تالاب آلماگل در حدود 55 کیلومتری شمال شهرستان گنبد كاووس و در ضلع شمالی جاده گرگان به اينچه برون واقع شده است. مساحت آن بالغ بر 200 هكتار هست و عمق آن از 1 تا 3 متر در نقاط مختلف، متغير است.
تالاب استیل
تالاب استیل در 7 كيلومتري شهر آستارا در حاشيه جاده لوندويل به آستارا قرار دارد. اهميت اكو توريستي اين تالاب از جهت نزديكي به جاده، تنوع چشم اندازهاي طبيعي همچون كوهستان، جنگل و مزارع و كشتزارهاي اطراف است. از ویژگیهای مهم این تالاب وجود ماهیان مشهوری مانند كپور و اردك ماهی است.
تالاب انزلی
مجموعه تالاب انزلی در جنوب غربی سواحل دریای خزر واقع شده است. این تالاب از شرق به روستای پیر بازار، از غرب به کپورچال و آبکنار، از جنوب به صومعه سرا و قسمتی از شهرستان رشت محدود میشود. مجموعه تالاب انزلی شامل بخشهای شرقی ، غربی ، مرکزی ، سلکه و سیاه کشیم است.
شکار و صید غیر مجاز و تردد بیش از ۲۸۰۰ قایق موتوری با انواع آلودگیهای سوختی و صوتی در تالاب انزلی همواره از معضلات تالاب و تهدید کننده اکوسیستم آن محسوب میشود.
تالاب چغاخور
تالاب چغاخور در استان چهار محال و بختیاری واقع است. تالاب بين المللي و زيباي چغاخور با مساحتي حدود 2300 هكتار در دامنه ارتفاعات برآفتاب شهر بلداجي واقع گرديده و يكي از زيباترين و بزرگترین تالابهای استان چهار محال و بختیاری است.
تالاب زردابه
این تالاب در جنوب شهر پلدختر واقع گردیده است که به دلیل تغییرات جوی رو به خشک شدن و نیازمند توجه جدی مسئولین در سازمان محیط زیست است.
تالاب سولقان
تالاب سولقان در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.این تالاب در 70 کیلومتری شهرکرد در مسیر شهرکرد به ایذه قرار گرفته و دارای اکوسیستمهای زیبایی است. حضور عشایر و مهاجرت و زیست پرندگان مهاجر و رویش گلهای رنگارنگ در برخی فصول سال از ویژگیهای این تالاب است.
تالاب شادگان
تالاب شادگان در جنوب غربی ایران و در جنوب شهر شادگان در استان خوزستان قرار دارد. این تالاب یک اکوسیستم زیست محیطی وسیع متشکل از تالابهای شیرین و شور به انضمام بخشی از سواحل خلیج فارس است.
تالاب کمجان
تالاب بینالمللی کمجان در فاصله 120کیلومتری شمال شرق شیراز در روستای کمجان از توابع بخش کربال شهرستان خرامه واقع است. این تالاب در حال حاضر عملاً خشک شده است و مردم محل در سال 88 بدون درخواست کمکی از هیچ نهادی خودشان اقدام به انجام کارهایی برای احیای تالاب کردند.
تالاب کانی برازان
تالاب کاني برازان مهاباد از جمله تالابهای مهم آذربايجان غربي است که طرح احياي در آن انجام شد و یکی از پناهگاههای حیات وحش ایران است
تالاب گاوخونی
تالاب گاوخونی در بین استانهای اصفهان و یزد واقع است. تالاب گاوخوني يكي از بكرترين چشماندازهاي طبيعي استان اصفهان محسوب ميشود كه به علت موقعيت جغرافيايي و مشكلات دسترسي به آن- به ويژه در گذشته- چهره طبيعياش كمتر با اقدامات سودجويانه بشر دستخوش تغيير شد با این حال این تالاب هم اینک به دلیل مشکلات آبی در فلات مرکزی کشور در معرض نابودی کامل است.
تالاب گندمان
تالاب گندمان به عنوان یكی از آبگیرهای حوزه آبریز آق بلاغ با فاصلهای نهچندان دور از تالاب چغاخور قرار دارد. به طوری كه بخشی از خروجی تالاب چغاخور به این تالاب سرآزیر میشود. این تالاب در شمار زیباترین تالابهای کشور و مهمترین کانونهای گردشگری چهارمحال بختیاری قرار داشته و زیستگاهی منحصربهفرد برای زمستان گذرانی و تخمگذاری پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی محسوب میشود.
تالاب لیپار
تالاب لیپار بعد از روستاي رمين در 15 كيلومتري چابهار، در مسير جاده ساحلي چابهار ـ گواتر، تنگهاي صخرهاي مشرف به درهاي سرسبز و زيبا قرار دارد. این تالاب افزون بر اينكه محيطي مطلوب براي زيست پرندگان آبزي و كنارآبزي است، يكي از سایتهای مهم گردشگري شهرستان چابهار و بزرگترین تالاب آب شيرين منطقه ساحلي استان سيستان و بلوچستان به شمار ميرود.
تالاب میقان
تالاب ميغان در استان مرکزی آخرين حلقه اکولوژيک حوزه آبريز دشت اراک است که آبهاى سطحى مسيلهاى فصلى را جذب مىکند. تالاب ميقان با ويژگيهاي اكولوژيك منحصر به فرد و به عنوان يكي از بزرگترين زيستگاههاي پرندگان مهاجر،يك اكوسيستم ارزشمند و مطرح در سطح جهان است.
دریاچه هامون
تالاب بين المللي هامون يكي از تالابهای مهم دنيا و بزرگترین درياچه آب شيرين در سراسر فلات ايران است که بعد از دریاچه ارومیه دومین دریاچه بزرگ داخلی کشور نیز هست. این تالاب تحت تأثیر عوامل انسانی و عدم پرداخت حق آبه از سوی کشور افغانستان و نیز خشکسالی های اخیر با مشکلات عدیدهای رو به رو است.
تالاب مانداب عینک
تالاب عینک در استان گیلان و در حاشیه پارک دانشجو، در غرب شهرستان رشت قرار دارد. شرایط تالاب عینک نسبت به تالابهای دیگر استان گیلان از آن لحاظ که این تالاب در داخل شهر قرار گرفته و از طرفی در این سالها شاهد افزایش بی سابقه جمعیت در شهر رشت و دستاندازی انسانی به فضای طبیعی آن بوده است، کمی خاص است.
تالاب هورالعظیم
تالاب هورالعظیم در استان خوزستان قرار دارد و تنها باقيمانده تالابهای بسيار بزرگ بينالنهرين است. به لحاظ تنوعزيستي فوق العاده غني است و عمده منابع آبي تالاب از طريق رودخانههاي کرخه، نيسان، سابله و نهرهاي انشعابي تأمین ميشود.
در پایان و در جمع‌بندی ذکر این نکته ضروری است که تالابهای 26 گانه ایرانی یقیناً سرمایه‌های ارزشمندی هستند که کارکردهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست محیطی و گردشگری فراوانی دارند. این تالابها با پراکندگی مثال زدنی خود در پهنه جغرافیایی کشور همچون نگین‌هایی درخشان هستند که توجه ویژه به آنها، کمک برای جلوگیری از نابودی و نیز توسعه امکانات و زمینه‌های حیات آنها می‌تواند در ادامه ضمن بازتاب‌های مثبت محیط زیستی همچنین با توفیقات قابل توجهی در زمینه‌هایی نظیر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و گردشگری همراه باشد.
