روابط میان ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ از مدت ها پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به یکی از مجادلات و بحث های مهم در دل ایالات متحده و سایر کشورهای درگیر تبدیل شده بود. این روابط تقریبا هر روز جبهه های جدیدتری به خود می گیرد و تقریبا برای همه مسجل شده که شاید میان روسیه و ایالات متحده در آینده نزدیک، شاهد گرم ترین روابط تاریخی باشیم. پیشنهاد اخیر دونالد ترامپ به روسیه نیز در همین راستا قابل توجه است.
به گزارش «تابناک»؛ دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب ایالات متحده در گفت وگویی که با نشریه تایمز لندن داشته، به ولادیمیر پوتین همتای روسی خود پیشنهاد داده است که در قبال کاهش رقابت اتمی و تسلیحات هسته ای تحریم های وضع شده بر روی روسیه در رابطه با اشغال کریمه را لغو کند.
دونالد ترامپ در این مصاحبه که شب گذشته آنلاین منتشر شده، گفته است که می خواهد تا زرادخانه هسته ای دو قدرت بزرگ این حوزه (آمریکا و روسیه) به شکلی اساسی کاهش پیدا کند.
وی گفته است: تحریم هایی بر روسیه وضع شده و ما میخواهیم ببینیم که آیا می توان با روسیه یک توافق خوب داشت یا نه. در یک مورد من فکر می کنم که تسلیحات هسته ای باید به شکلی اساسی کاهش پیدا کند و این مسأله می تواند بخشی از توافق ما با روسیه باشد
.
این گفته های دونالد ترامپ در حالی است که در 22 دسامبر سال 2016 وی در یک پیام توییتری گفته بود که ایالات متحده باید توان و ظرفیت هسته ای خود تقویت کرده و توسعه دهد. چندی بعد از این پیام، ولادیمیر پوتین نیز در دستوری مشابه، خواستار تقویت توان استراتژیک هسته ای روسیه شده بود. این موضوع برای بسیاری از تحلیلگران به معنی آغاز یک رقابت تسلیحاتی در حوزه هسته ای بود.
به شکلی جالب توجه مشخص است که دونالد ترامپ در قبال برداشته شدن تحریم های روسیه ـ که از اهمیت بسیاری برای بلوک غرب و ناتو برخوردار است و می تواند قدرت مانور روسیه را به شدت افزایش دهد ـ پیشنهاد ساده ای را در برابر ولادیمیر پوتین قرار داده است.
نکته آنکه معاهده اولیه میان آمریکا و روسیه برای کاهش تعداد کلاهک های هسته ای برای اولین بار در معاهده START 1 در سال 1991 به امضا رسید که طی آن هر دو کشور، موظف به کاهش تسلیحات هسته ای خود تا 6 هزار کلاهک شدند. اين اولين موافقنامه‌ي عمده بين دو ابرقدرت پس از امضاي معاهدات استارت 1و 2 در سال‌هاي 1972 و 1979 بود كه بر اساس آنها قرار بود تعداد موشك‌هاي هسته اي دوربرد دو كشور تقليل يابد.
معاهده‌ي استارت بالاخره در دسامبر 1994 به مرحله‌ي اجرا درآمد؛ هر چند اهداف مطرح در آن تا سال 2001 حاصل نشد. در ژانويه‌ي 1993 معاهده‌ي استارت 2 به وسيله‌ي جورج. اچ. بوش و بوريس يلتسين، رئيس جمهور روسيه به امضا رسيد كه هدف اصلي آن ممنوع سازي استفاده از موشك‌هايي بود كه مي‌توانند، خودكار به اهداف مختلف اصابت كنند.
در سال 1997، بيل كلينتون رئيس جمهور آمريكا و بوريس يلتسين همتاي روسي او ضرب‌الاجل معاهده‌ي استارت 2 را تا 2007 تمديد كردند و قرار گذاشتند، پس از آن مذاكرات خود را براي تقليل هر چه بيشتر سلاح‌هاي استراتژيك در قالب معاهده‌ي استارت 3 ادامه دهند. بر اساس معاهده‌ي استارت 2 قرار بر اين بود كه تعداد كلاهك‌هاي هسته اي كه باقي خواهند ماند، به 3000 تا 3500 كلاهك هسته اي برسد. با توجه به عدم تصويب استارت 2 توسط دوماي روسيه و نامرتبط شدن مواد آن با شرايط زمان و منافع آمريكا كم كم اين معاهده كنار گذاشته شد.
اما بالاخره معاهدات استارت 1 و 2 رسما به وسيله‌ي معاهده‌ي تقليل سلاح‌هاي تهاجمي استراتژيك (Strategic Offensive Reductions Treaty - SORT) در 24 می 2002 كنار گذاشته شدند. مذاكرات اوليه‌ي اين معاهده در نوامبر 2001 بين جورج دبليو بوش، رئيس جمهور آمريكا و ولاديمير پوتين همتاي روسي او انجام شد. بر اساس معاهده‌ي SORT كه به معاهده‌ي مسكو معروف است، قرار است به ميزان 1700 تا 2200 كلاهك هسته اي دو طرف تا سال 2012 منهدم شوند، يعني حدود دو سوم سلاح‌هاي اتمي موجود در هر يك از اين دو كشور.
با این حال، مفاد این معاهده نیز به شکل کامل اجرایی نشد تا آن که در سال 2010 رئیس‌جمهور آمریکا و همتای روسی وی در پراگ پایتخت جمهوری چک با هم دیدار کرده و یک پیمان برای کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای خود امضا کردند. آمریکا و روسیه تحت این قرارداد جدید، اجازه دارند حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک را مستقر کنند؛ حدود ۳۰ درصد کمتر از محدودیت اعمال شده در سال ۲۰۰۲. این معاهده به پیمان استارت نو یا New Start معروف شد.
آنچه مشخص است، اینکه تلاش های هر دو کشور در راستای کاهش تعداد کلاهک های هسته ای و محدود کردن زرادخانه اتمی تلاشی با سابقه است که بخشی از استراتژی های کنترل تسلیحات و معاهدات مربوط به آن میباشد. مساله ای که بعد از جنگ سرد به شکل جدی دنبال شده و با پیگیری قوی به نتایجی نیز رسیده است.
اما اکنون دونالد ترامپ در پی آن است که با استفاده از مسأله کنترل تسلیحات هسته ای ـ که از مدتها پیش در جریان بوده است ـ پیشنهاد فوق العاده ای را در برابر ولادیمیر پوتین قرار دهد. پیشنهادی که به نظر، پوتین نمی تواند آن را رد کند! به عبارت دیگر، ترامپ دُر غلطان برداشته شدن تحریم ها را در قبال مسأله کنترل تسلیحات که هم روسیه و هم آمریکا در کلان استراتژی خود نگاهی جدی به آن دارند، به پوتین پیشنهاد کرده و می توان به خوبی درک کرد که رئیس جمهور جدید آمریکا، ناشیانه سعی کرده با مهم جلوه دادن موضوع رقابت تسلیحاتی در بعد هسته ای ـ که خود چندی پیش ظاهرا به دنبال آن بوده است ـ این گونه نشان دهد که تحریم های روسیه در قبال، یک مسأله بزرگ و مهم برداشته می شود!
این تحریم ها که در پی تجاوزهای روسیه به اوکراین و اشغال کریمه وضع شده برای ناتو از اهمیت اساسی برخوردار است، زیرا ضمن نامشروع کردن این تجاوزات، قدرت ناتو و اتحادیه اروپا برای ایجاد ساز و کارهای امنیتی غیر نظامی در برابر روسیه را افزایش می دهد. اما اکنون معامله ترامپ با روسیه را شاید بتوان اولین خنجر جدی ترامپ در پشت ناتو قلمداد کرد.
جالب آنکه در همین مصاحبه با نشریه انگلیسی تایمز لندن، ترامپ به ناتو نیز اشاراتی کرده و گفته است: ناتو سازمانی «کهنه» و پا به سن گذاشته است که فقط چند عضو آن هزینه ای را که موظف به پرداختش هستند، به شکل معقول و به اندازۀ کافی می پردازند ولی بسیاری از اعضا سهم خود را نمی پردازند». این سخنان به خوبی دیگاه های ترامپ در برخورد با ناتو را نشان می دهد و به همان اندازه بیان می کند که برداشته شدن تحریم ها از روی روسیه و تبعات آن برای ناتو در نظر ترامپ تا چه حد مهم است!
شاید دلیل اینکه آمریکا در لیبی و سوریه آنچنان که باید قوی عمل نکرد، عملکرد منفی اروپا بوده باشد. شاید آمریکا به این دلیل به سوریه حمله نکرد، که نمیخواست به خرج خودش به نفع اروپا عمل کند. کل بحران های سیاسی اخیر در جهان بوی مخالفت و عملگرایی امریکا با سیاست های اروپا را می دهد! خروج انگلستان از اروپا هم شاید به این دلیل بوده که انگلیسی ها درک کردند آمریکا در این چندسال با اکراه به روسیه میدان میدهد، ولی به اروپا نه. هنوز نوار مکالمات سفیر امریکا در رابطه با وضعیت اوکراین فراموش نشده؛ بدون تردید روس ها به همین دلیل انقدر شجاعانه به اوکراین و روسیه لشکرکشی کردند که از جانب آمریکا مخالفت جدی ندیدند.