به دنبال پیروزی حجت الاسلام حسن روحانی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و گمانه زنی ها مبنی بر حضور و عدم حضور برخی دولتمردان یازدهم در کابینه دوازدهم، سایت «تابناک» بر آن شد تا با بررسی برخی شاخص ها و معیارهایی که توسط برخی از تحلیلگران و کارشناسان عرصه سیاسی و مدیریتی ارائه شده بود، وضعیت حضور «محمد نهاوندیان» را در دولت آینده ارزیابی کند. این روند در مورد سایر اعضای کابینه و دولتمردان ادامه خواهد داشت و آنها نیز ارزیابی و تحلیل خواهند شد.
به گزارش «تابناک»؛ حسن روحانی، رئیس جمهور جدید ایران در نخستین حکم خود، محمد نهاوندیان را به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور منصوب کرد. رئیس دولت یازدهم که اقتصاد را در صدر شعارهای انتخاباتی خود قرار داده بود، تصمیم گرفت تا یک رئیس دفتر اقتصادی برای خود انتخاب کند.
فردی که در دوران رقابت های انتخاباتی خرداد 92، در اردوگاه علی اکبر ولایتی فعالیت می کرد و بعد از تنفیذ رئیس جمهور در دوازدهم مرداد ماه 92 با یک حکم عجیب از سوی حسن روحانی راهی پاستور شد و ریاست نهاد ریاست جمهوری را در دولت یازدهم تحویل گرفت. البته نهاوندیان و روحانی چندان با هم غریبه نیستند و سابقه آشنایی آنها به سال های حضور رئیس دولت یازدهم در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در خیابان نیاوران تهران بازمی گردد. اما با وجود این در نگاه اول، کسی توقع حضور نهاوندیان به عنوان رئیس دفتر روحانی را نداشت.
باید توضیح داد که جایگاه رئیس دفتر رئیس جمهور فراتر از تلقی عمومی نسبت به عنوان رئیس دفتر در دستگاه‌ها و وزارتخانه های دیگر است. کارشناسان بر این باورند که رؤسای دفاتر رئیس جمهور حتی از برخی وزرا هم تأثیرگذارترند و رؤسای دولت ها همواره توصیه های آنها را در موارد مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و .. مورد توجه قرار می دهند.
در دولت سازندگی عنوان رئیس دفتری رئیس جمهور به حسین مرعشی، عضو شاخص حزب کارگزاران سازندگی ـ که نسبت فامیلی با هاشمی رفسنجانی داشت ـ سپرده شد. در دولت نخست اصلاحات هم محمد علی ابطحی ریاست دفتر رئیس جمهور را بر عهده داشت. رئیس دولت اصلاحات در دولت دوم خود این عنوان را به برادرش علی خاتمی سپرد. رئیس دفتری محمود احمدی نژاد هم به فردی پرحاشیه، یعنی اسفندیار رحیم مشایی سپرده شد.
از سوابق اجرایی محمد نهاوندیان می توان به معاون وقت دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی ایران (در دوره فعالیت علی لاریجانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی)، عضو ستاد ویژه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی، رئیس مرکز بررسی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی در جمهوری اسلامی ومعاونت سابق وزارت بازرگانی اشاره کرد. او فارغ التحصیل مدرسه علوی و دارای تحصیلات حوزوی و همچنین دکترای اقتصاد از امریکاست.
محمد نهاوندیان، پسر حاج جعفر نهاوندیان، بنیانگذار حسینیه زنجانی‌ها در خیابان شیخ هادی تهران است. او که در دبستان شاگرد مدرسه جعفری در گذر وزیر دفتر بود، در آن زمان مدرسه شماره یک جامعه تعلیمات اسلامی محسوب می‌شد. سپس دبیرستان را از مدرسه علوی فارغ تحصیل شد و بعد از آن به سفارش پدرش به تحصیل حوزوی مشغول شد.
سال ۵۱ وارد رشته اقتصاد شد و لیسانس گرفت. اما فوق لیسانسش را هنگام اوج گیری انقلاب نیمه رها کرد و سال ۶۴ همراه همسر و فرزندانش به امریکا رفت تا برای فوق لیسانس دکترای رشته اقتصاد در دانشگاه جورج واشنگتن ادامه تحصیل دهد و سرانجام در سال ۷۲ به ایران برگشت. وقتی دانشگاه را نیمه کاره رها کرد، به جریانات انقلاب ۵۷ پیوست و در کنار نیروهای چپ مذهبی و در گروههای مسلح صف و القارعه (گروه های مسلحی که بعدها همگی در اتحاد با هم سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی را تشکیل دادند) مدتی به مبارزه مسلحانه مشغول شد.
*** نحوه آشنایی نهاوندیان با آیت الله مطهریاو از دروس حوزوی، مقدمات را نزد علمایی نظیر علامه نوری، مرتضی مطهری و شوشتری گذراند. «شرح ابن عقیل» را با شوشتری گذراند، علم الحدیث را نزد علامه نوری و برخی دروس فقه را با مطهری گذراند. در حوزه و بعدتر در دوران دانشجویی، به مطهری نزدیک شده بود و در جلسات «فلسفه تاریخ» وی شرکت می‌کرد. بعد به اقتصاد اسلامی علاقه‌مند شد و سرانجام او و چند نفر دیگر از بازاریان تهران شورای اقتصاد اسلامی را پایه گذاری کردند. اواخر سال ۵۳ به پیشنهاد مطهری با دکتر مشکات رئیس دانشکده اقتصاد تهران صحبت کرد تا جلسات «درس اقتصاد اسلامی» در دانشکده برگزار شود. در این جلسات نهاوندیان با سران آینده نظام جمهوری اسلامی نظیر بهشتی، باهنر، استاد جعفری، دکتر نمازی و صالح خو آشنا شد و حتی آشنایی اش به آیت‌الله مفتح و آیت الله خامنه‌ای نیز رسید.
***نهاوندیان چگونه وارد قوه مجریه شد؟بعد از بهمن ۵۷ مطهری از وی خواست جلسات اقتصاد اسلامی را باز هم ادامه دهد زیرا اکنون زمان نیاز به آن بود. نهاوندیان به صداوسیما رفت ولی با صادق قطب زاده رئیس سازمان صدا و سیما اختلاف پیدا کرد و خیلی زود آن را ترک کرد. سپس دکتر صدر که در دولت موقت وزیر بازرگانی بود او را مسئول روابط عمومی وزارتخانه خود کرد.
در ۲۶ سالگی اش، بعد از انفجار در دفتر حزب جمهوری اسلامی (هفتم تیر)، معاون هماهنگی وزارت بازرگانی شد و سپس معاون طرح و برنامه وزارت گردید. اما بعد آنجا را هم به خاطر اختلاف نظر با دیگران ترک کرد و برای ادامه تحصیلات اسلامی اش به قم رفت. و ۲ سال بعد (۱۳۶۱) رهسپار آمریکا شد.
*** مؤسس مرکز تحقیقات و اطلاعات اسلامی در آمریکادر آمریکا مؤسسه‌ای به نام تحقیقات و اطلاعات اسلامی در واشنگتن تأسیس کرد و با 40 مرکز اسلامی آمریکا برای همکاری بین آنها ارتباط برقرار کرد. در نتیجه شورایی تشکیل شد به نام شورای همکاری اسلامی که هر ماه در یک ایالت جلسه تشکیل می‌داد. او ۸ سال با خانواده اش در امریکا به سر برد و فوق لیسانس و دکترا گرفت.
در سال ۷۲ بعد از برگشت به ایران بلافاصله در وزارت بازرگانی به مدیریت یحیی آل اسحاق (عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی) استخدام و معاون او شد. در سال ۷۶ انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد و دولت عوض شد و محمد شریعتمداری وزیر بازرگانی شد. نهاوندیان تا سال ۸۰ در معاونت وزارت بازرگانی ماند و بعد از آن بیرون آمد. از سال ۸۰ تا ۸۴ مشاور اقتصادی سیدمحمد خاتمی، رئیس مرکز ملی جهانی شدن و رئیس شورای اقتصادی سازمان صدا و سیما شد.
در سال ۸۴ که دولت خاتمی تمام شد، در رقابت انتخابات ریاست جمهوری، مدیر اقتصادی برنامه‌های علی لاریجانی بود. هنگامی که دولت محمود احمدی نژاد تشکیل شد یک بار او برای ریاست سازمان بورس پیشنهاد شد ولی ترجیح داد به همکاری با علی لاریجانی ادامه بدهد. لاریجانی به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی انتخاب شده بود و نهاوندیان معاونت اقتصادی او را برعهده گرفت.
محمد نهاوندیان تحصیلکرده کشور آمریکاست و مجوز اقامت امریکا (گرین کارت) هم دارد.
*** سفری که برای نهاوندیان دردسرساز شدابتدا روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز سفر او را در سال ۸۵ به امریکا و دیدار و رایزنی وی را با مقامات و سناتورهای امریکایی اعلام کرد. سفر در شرایطی که در پرونده هسته‌ای ایران بحران وجود داشت و اعلام مذاکرات ایران و آمریکا بر سر عراق اهمیت زیادی داشت. برخی معتقد بودند که او برای لابی گری در مورد پرونده هسته‌ای ایران به آمریکا رفته و توانسته است ارتباطات خوبی نیز برقرار کند.
علی لاریجانی گفت: «از آنجایی که آمریکا به دیپلمات‌های ایرانی ویزا نمی‌دهد، ما از سفر محمد نهاوندیان به آمریکا استفاده کردیم تا مطالب مورد نظر خود را به محمدجواد ظریف نماینده ایران در سازمان ملل منتقل کنیم.»
وزارت خارجه ایران رسماً اعلام کرد که سفر نهاوندیان شخصی است و هیچ ارتباطی به مناسبات دو کشور ندارد.
***نشستن بر صندلی ریاست اتاق بازرگانیدر بهار سال ۸۶ با رای گیری برای انتخاب رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، نهاوندیان با ۱۶۵ رأی از نمایندگان شهرستانها و تشکل‌ها، رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، بزرگترین نهاد بخش خصوص کشور شد.
او خواهان تثبیت نهاد اتاق بازرگانی ایران در سیاستگذاری‌های اقتصادی است و نهادینه کردن این اتاق است و معتقد است «با این کار می‌توانیم هم به تقویت بخش خصوصی بپردازیم و هم آنکه حضور بخش خصوصی را در عرصه سیاستگذاری‌ها تقویت کنیم.»
نهاوندیان همچنین عضو ستاد ویژه اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و رئیس مرکز بررسی برای الحاق به سازمان تجارت جهانی در جمهوری اسلامی نیز هست.
***از فعالیت در ستاد ولایتی تا تبدیل شدن به «دست راست» روحانیانتخابات ریاست جمهوری یازدهم فصل جدیدی از نقش آفرینی این اقتصادان تحصیل کرده آمریکا در اقتصاد ایران بود. نهاوندیان ابتدا به ستاد انتخاباتی علی اکبر ولایتی رفت و برنامه های اقتصادی وزیر اسبق امور خارجه را برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم به رشته تحریر در آورد.
اما بعد از پیروزی روحانی در انتخابات همه چیز به یکباره تغییر کرد. نهاوندیان به جمع یاران وی پیوست، به طوری که در مراسم تنفیذ و تحلیف رئیس دولت یازدهم از همراهان اصلی وی به شمار می رفت. یک روز قبل از مراسم تنفیذ هم با شبکه تلویزیونی بی بی سی مصاحبه کرد و جالب اینجاست که در این مصاحبه این شبکه عنوان " دست راست" روحانی را برای وی برگزید.
رئیس دفتر رئیس جمهور در این گفت وگو به عنوان یکی از نخستین اظهار نظرهای رسمی نزدیکان حسن روحانی اعلام کرد که رابطه ایران و غرب در دوران ریاست جمهوری روحانی بهتر از قبل خواهد شد. در نهایت یک روز پس از تنفیذ رئیس جمهور، حسن روحانی در یکی از نخستین احکام، دوست قدیمی خود در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام را به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور و رئیس نهاد ریاست جمهوری برگزید.
نهاوندیان حالا با حضور در خیابان پاستور تهران به عنوان نخستین اقتصاددانی که رئیس دفتر یک رئیس جمهور شده، فصل جدیدی از نقش آفرینی خود در سیاست های اقتصادی کشور را آغاز کرده بود.
فصلی که در آن نهاوندیان با بیشترین میزان اثر گذاری بر شخص رئیس جمهور، سیاست های اقتصادی دولت را مشخص می کند.
همچنین نهاوندیان در نخستین سفر رئیس جمهور به نیویورک همراه او رفت و با توجه به این که همزمان ریاست اتاق بازرگانی ایران را هم به عهده داشت تلاش زیادی را برای تشکیل اتاق بازرگانی ایران و آمریکا در دوران جدید کرد.
همانطور که در این گزارش هم تأکید شده باید دید که نهاوندیان، فرد نزدیک به روحانی با وجود برخی فشارهای بیرونی به رئیس جمهور آیا همچنان به عنوان رئیس دفتر کار خود را ادامه می دهد یا قرار است در وزراتخانه دیگری که مرتبط با رشته تحصیلی خود است دولت جدید را همراهی کند؟ سؤالی که مرداد ماه جواب آن مشخص خواهد شد. گفته می شود با جداسازی وزارت صنعت و معدن از وزارت بازرگانی که امروز در قالب وزارت صنعت، معدن و تجارت کار خود را دنبال می کند، احتمال گماردن نهاوندیان به عنوان وزیر بازرگانی با توجه به سبقه اش در اتاق بازرگانی، چندان دور از ذهن نیست.
در همین راستا، «تابناک» به دنبال پیروزی حجت الاسلام روحانی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و گمانه زنی ها مبنی بر حضور و عدم حضور برخی از دولتمردان یازدهم در کابینه دوازدهم بر آن شد تا با بررسی شاخص ها و معیارهایی از جمله « نزدیکی و دوری به رئیس جمهور، محبوبیت در افکار عمومی یا عدم محبوبیت، اجماع در بین گروه های سیاسی و مجلس و ارتباط با نهادهای غیردولتی، سن و سال قابل قبول برای کارهای اجرایی، دستاورد درخشان قابل اتکا در دولت یازدهم، تعامل مطلوب با رسانه های گروهی و قدرت اقناع افکار عمومی، میزان همسویی با برنامه های دولت دوازدهم، تجربیات و سوابق مرتبط با حوزه تخصصی و نحوه ورود به کابینه، میزان استقلال رای وزیر نسبت به لابی های قدرتمند تحمیل تخصصی نیرو(عزل و نصب ها)، کارآمدی یا ناکارآمدی، حاشیه ها و دردسرهای وزیر برای دولت» که توسط برخی از تحلیلگران و کارشناسان عرصه سیاسی و مدیریتی ارائه شده بود، وضعیت حضور «محمد نهاوندیان» را در دولت آینده ارزیابی کند
.
با توجه به ارزیابی صورت گرفته در مورد نهاوندیان به نظر می رسد، او گزینه است که مطلوبیت بالایی برای گرفتن مسئولیت مجدد در دولت دوازدهم ندارد، زیرا از مجموع 11 آیتم بررسی شده در خصوص توانمندی هایش، وی موفق به اخذ نمرات بالایی نشده است و به نظر می آید دولت دوازدهم با توجه به وعده های انتخاباتی اش و همچنین تصمیم رئیس جمهور برای چابک کردن و جوانگرایی در جمع کابینه و دولتمردان بهتر است از گزینه هایی که مطلوبیت بیشتری دارند و نمرات بهتری کسب می کنند، بهره بگیرد.
حقوق که میگرفت 
