افزايش احتمال تخريب ميان گذر درياچه اروميه در آينده اي نه چندان دور

پس از سال ها اقدام مخرب در حوضه آبريز درياچه اروميه و خسارات سنگيني كه در دهه هاي 70 و 80 به درياچه اروميه وارد شد و اين اكوسيستم حياتي را به مرز نابودي كشاند، اکنون دوباره صحبت از تخريب در اين درياچه است؛ تخريبي كه اين بار نه براي نابودي بلكه براي بخشيدن حيات دوباره به شمال غرب ايران دنبال مي شود و به احتمال زياد در آينده اي نه چندان دور عملياتي خواهد شد.

به گزارش «تابناك»، بررسي ها نشان مي دهد، در سال هاي 1373 تا 1392 و به مدت بیست سال تحت تأثير توسعه لجام گسيخته اي كه در شمال غرب ايران و حوضه آبريز درياچه اروميه انجام شد، سالانه چيزي حدود 40 سانتي متر از تراز آب اين درياچه كاسته و روند به گونه اي دنبال شد كه اگر اقدامي موثر براي نجات درياچه صورت نمي گرفت، اكنون جاي پهنه آبي شمال غرب ايران را كويري خانمان برانداز مي گرفت؛ كويري كه توفان هاي نمك، کمترین خسارتش براي چندين ميليون از مردم اين منطقه بود.

با آغاز دولت يازدهم و آغاز به كار ستاد احياي درياچه اروميه، تلاش هاي مؤثري براي نجات درياچه شكل گرفت و در اين سال ها، چيزي حدود 40 درصد از مصرف آب كشاورزي به گونه اي كه كمترين خسارت را به كشاورزان منطقه وارد كند، كاهش يافت و تلاش شد تا وزارت نيرو در پرداخت حقابه هاي درياچه از حدود 70 سدي كه در حوضه آبريز اروميه ساخته است، فرار نكند.

استفاده از آب هاي تصفيه شده صنايع اين حوضه آبريز و تلاش براي افزايش آگاهي مردم در مورد خسارات خانمان برانداز خشك شدن درياچه اروميه، از ديگر موضوعاتي بود كه در ستاد احيا پيگيري شد.

با وجود شروع خوب تلاش ها براي نجات درياچه اروميه، سال گذشته، مسعود تجريشي مدير تلفيق و برنامه ريزي ستاد احيا در گفت و گو با خبرنگار «تابناك»، از پرداخت نکردن  كمك هاي مالي از سوي دولت انتقاد كرد و مدعي شد: دولت با نپرداختن تعهدات مالي خود در موعد مقرر، باعث شد، نتايج بسياري از تلاش هايي كه در سال هاي گذشته انجام شده بود، در معرض آسيب جدي قرار بگيرد.

كاهش حمايت هاي دولتي در اواخر سال 95 از يك سو و كاهش شديد بارندگي در حوضه آبريز درياچه اروميه از سوي ديگر، دوباره شرايطي را پيش آورد كه سطح تراز درياچه اروميه در تابستان سال جاري كاهشي باشد و نسبت به شرايط مشابه سال قبل 22 سانتي متر كاهش را نشان دهد.

كاهش 22 سانتي متري تراز آب درياچه اروميه نسبت به سال گذشته كه به دو دليل عدم حمايت هاي مالي به موقع دولت در سال 95 و كاهش بارندگي ها پديد آمد، حالا مسئولان ستاد احياي درياچه اروميه را به فكر امتحان كردن راه هاي ديگري براي نجات كامل درياچه انداخته است؛ راه هايی همچون تخريب ميان گذر شهيد كلانتري كه همه مطالعات تخصصي نشان مي دهد، تأثيرات وحشتناكي بر حيات درياچه داشته است.

پيشتر مدير تلفيق و برنامه ريزي ستاد احيا در مورد آخرين وضعيت مطالعات انجام شده روي اين ميان گذر به خبرنگار «تابناك»، گفت: مطالعات تخصصي در مورد نقش ميان گذر اروميه بر روي خشك شدن آن توسط يك تيم تخصصي در دانشگاه تبريز انجام شد و آنها به اين نتيجه رسيدند كه بايد ميان گذر موجود تخريب شود، اما ما تلاش مي كنيم در اين زمينه، مطالعات بيشتري انجام دهيم و با اطمينان كامل موضوع را پيش ببريم.

درباره جزئيات تلاش هاي جديدي كه براي تعيين تكليف ميان گذر درياچه اروميه رخ داده و نيز نقش آن در خشك شدن اين درياچه، «مهندس ابوالفضل آبشت»، مدير تالاب هاي بين المللي ايران به خبرنگار «تابناك»، گفت: اين يك واقعيت است كه وجود ميان گذر اروميه چرخش اكولوژيك را در اين درياچه از بين برده است و اجازه نمي دهد، گردش آب در درياچه بين ضلع شمالي و جنوبي به خوبي انجام شود.

آبشت ادامه داد: بنا بر استانداردها، وقتي قرار است روي يك بستر آبي ميان گذر زده شود، بايد چيزي حدود 20 درصد آن پايه هاي داخل بستر آب و 80 درصد آن از بستر درياچه جدا باشد؛ اما در مورد ميان گذر درياچه اروميه شرايط كاملا برعكس است و تنها 10 درصد ميان گذر بالاي بستر درياچه و مابقي به شكل خاكريز داخل بستر درياچه و ضلع شمالي و جنوبي را از هم جدا كرده است.

وي در مورد خساراتي كه ميان گذر شهيد كلانتري به درياچه وارد كرده است، ادامه داد: بيشتر آوردهاي آبي درياچه از ضلع جنوبي است و چون با احداث ميان گذر در سال هاي گذشته، ارتباط شمال و جنوب درياچه قطع شده است، بيشترين رسوب گذاري ها در بخش جنوبي رخ داده است و اكنون هم مي بينيم كه بيشترين بخشي كه خشك شده است، در بخش جنوبي قرار دارد.

مدير تالاب هاي بين المللي ايران در مورد اينكه بالاخره چه زماني اين ميان گذر تخريب و يا اصلاح خواهد شد، گفت: اين موضوع، يكي از دستوركارهاي ستاد احياي درياچه اروميه است، ولی بايد دقت كنيد، جدا از مطالعات تخصصي، تخريب اين ميان گذر تبعات اقتصادي، سياسي و اجتماعي نيز دارد كه بدون توجه به آنها نمي توان چنين کاری کرد.

وي در بخش ديگري از سخنان خود و در مورد آخرين وضعيت درياچه به «تابناك»، گفت:‌ متأسفانه در سال جاري، تراز آبي درياچه اروميه نسبت به شرايط مشابه سال قبل، چيزی حدود 22 سانتي متر كاهش را نشان مي دهد كه البته اين موضوع به دليل كاهش شديد بارندگي ها در سال آبي گذشته رخ داده است.

آبشت بدون اشاره به تأخيرهاي پی در پی دولت يازدهم در پرداخت كمك هاي مالي به ستاد احيا و نقش آن در كاهش تراز كنوني درياچه ادامه داد: اگر بخواهيم شرايط سال جديد را با سال گذشته مقايسه كنيم، كاهش تراز درياچه به ميزان 22 سانتي متر صحيح و نگران كننده است؛ اما اگر اين شرايط را نسبت به دو یا سه سال قبل مقايسه كنيم، مي بينيم كه تراز درياچه روند افزايشي را داشته است.

وي ادامه داد: در سال هاي قبل از سال 92 و به مدت 20 سال، چيزي حدود 8 متر از سطح آب درياچه اروميه كاهش يافت و در اين بازه زماني، حتي سال هايي كه ترسالي بود نيز كاهش تراز درياچه اتفاق مي افتاد.

آبشت تأكيد كرد: من يقين دارم اگر روندي كه تا سال 92 وجود داشت، همچنان ادامه مي يافت، اكنون در درياچه اروميه ما با كويري وحشتناك رو به رو بوديم.

اين مقام مسئول در سازمان حفاظت از محيط زيست، در مورد رويكردهاي جديدي كه دولت و ستاد احياي درياچه اروميه براي نجات درياچه در پيش دارند، اضافه كرد: تلاش براي ايجاد معيشت جايگزين براي كشاورزان، حركت به سمت توسعه و كشاورزي پايدار و نيز بررسي تخريب ميان گذر از جمله اقداماتي است كه هم اكنون در دستور كار مسئولان براي نجات كامل درياچه قرار دارد.