سرانجام مجلس شورای اسلامی امروز (یکشنبه) پس از هشت جلسه علنی کار بررسی رأی اعتماد به کابینه دوازدهم را به پایان رساند و به جز وزیر پیشنهاد نیرو، تمامی وزرای پیشنهادی دیگر از مجلس شورای اسلامی رأی اعتماد را به دست آوردند.
به گزارش «تابناک»، در این میان محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت یازدهم و وزیر پیشنهادی دولت دوازدهم نیز با ۲۳۶ رأی موافق و ۲۶ رأی مخالف و ۲۶ رأی ممتنع از مجموع ۲۸۸ رأی ماخوذه نمایندگان، موفق به کسب رأی اعتماد مجلس برای تصدی وزارت امور خارجه شد.
لازم به یادآوری است که در مجلس نهم با اکثریت اصولگرا نیز محمد جواد ظریف توانست با کسب ۲۳۲ رأی از ۲۸۱ رأی ماخوذه (۸۲٫۵ درصد) تصدی وزارت امور خارجه دولت یازدهم را به دست بیاورد. در این میان، ترکیب جناحی مجلس، عملکرد و کارنامه وزیر، خاستگاه سیاسی وزیر، تعاملات بیرونی غیرشفاف و ماهیت وزارتخانه از جمله عوامل تاثیرگذار در رأی آوری هر وزیر قلمداد می شوند.
ترکیب سیاسی و جناحی مجلس
با نگاهی با آرای موافق، مخالف و ممتنع ظریف در روز یکشنبه نیز می توان نقش و جهت گیری های جناحی را در این آرا به خوبی دید.
به این ترتیب، ترکیب مجلس دهم که دارای 121 منتخب اصلاح طلب، 84 منتخب اصولگرا، 76 منتخب مستقل، به علاوه 6 نامزد اقلیت مذهبی و 3 نماینده مشترک میان لیست ها و مجموعه 290 کرسی است، آرای موافق، مخالف و ممتنع خود را به صندوق آراء انداختند و به ظریف به عنوان وزیر خارجه دولت دوازدهم رای اعتماد دادند.
اصلاح طلبان؛ بدون شک در رأی اعتماد مجدد به محمد جواد ظریف آرای قاطع فراکسیون امید و اصلاح طلبان اهمیت ویژه ای داشته و می توان گفت که قریب به اتفاق نمایندگان متعلق به این جناح به وزیر پیشنهادی وزارت امور خارجه رأی مثبت و اعتماد داده اند.
اصول گرایان؛ بر خلاف رأی اصلاح طلبان، رأی اصولگرایان به محمد جواد ظریف یکدست نبوده و بر همین اساس آرای این جناح را می توان به سه دسته مشخص تقسیم کرد؛
اصولگرایان موافق ظریف و برجام؛ این طیف از اصولگرایان را که طیف منتسب به رئیس مجلس محسوب می شوند، می توان موافقان و رأی دهندگان به وزیر پیشنهادی امور خارجه قلمداد کرد. این طیف را می توان با نفوذترین گروه اصولگرایان مجلس تلقی کرد که اکثریت آرای اصولگرایی را در بهارستان از آن خود کرده اند و به همین جهت نیز می توان گفت بیشترین رأی ظریف در جناح اصولگرایی از این طیف حاصل شد.
اصولگرایان مخالف و منتقد ظریف و برجام؛ این طیف که حدود 20 تن از آرای اصولگرایی را به خود اختصاص می دهند را می توان اقلیت مخالفی دانست که با رویکرد سیاست خارجی دولت یازدهم و همچنین برنامه های پیشنهادی دولت دوازدهم مخالف هستند و لذا عمده ترین آرای مخالف وزیر خارجه نیز از این طیف سیاسی اصولگرا به دست آمد.
اصولگرایان مخالفِ مصلحت اندیش؛ این طیف نیز به رغم اینکه ممکن است با وزیر امور خارجه بنا به دلایل سیاسی و جناحی مخالف باشند، بنا به مصالح سیاسی و برخی توصیه ها، ضمن اینکه رأی مثبت به وزیر پیشنهادی خارجه ندادند، از دادن رأی منفی نیز امتناع کردند و لذا می توان گفت رأی ممتنع را برای محمد جواد ظریف مناسب دانستند. با این حال، تعداد این نمایندگان در جریان اصولگرا چندان زیاد به نظر نمی رسد.
نکته مهم اینکه محمد جواد ظریف توانست در مجلس کنونی آرای بیشتری از رأی اعتماد قبلی خود در مجلس نهم به دست آورد؛ با این حال، باید به این نکته توجه کرد که اصولگرایانی که اکنون شدیدا مخالف یا منتقد ظریف هستند، در آن موقع به دلیل نبود مسأله ای به نام برجام چنین مخالفت هایی نداشتند.
مستقل ها؛ در این میان، تحلیل آرای مستقل ها ممکن است کمی گمراه کننده تر و پیچیده تر باشد. با این حال، هرچند تکلیف گرایش سیاسی 76 منتخب مستقل این مجلس مشخص نیست، باید به این نکته توجه داشت که لیست امید در مرحله دوم انتخابات سال 94، از بسیاری از مستقلین راه یافته به دور دوم حمایت کرد و به این ترتیب بر شمار کرسی های منتسب به خود در این مرحله، افزود و لذا می توان گفت محمد جواد ظریف نیز توانست آرای قابل توجهی از این جناح برای رأی اعتماد به دست آورد.
گروهی دیگر از مستقل ها نیز وابسته به طیف رئیس مجلس هستند که به نظر می رسد رأی عمده آن ها به وزیر خارجه مثبت بوده است. با این حال، تعداد دیگری از آن ها که حدود 10 تا 15 نفر تخمین زده می شوند نیز رأی ممتنع را برای وزیر پیشنهادی امور خارجه مناسب دیدند.
اقلیت ها؛ با توجه به اینکه در انتخابات ریاست جمهوری 96 گرایش اکثریت گروه های اقلیت به دولت یازدهم مثبت بود، به همین جهت می توان نتیجه گرفت که آرای آنها در جهت رأی اعتماد به وزیر پیشنهاد امور خارجه سوق پیدا کرده است.
بدون شک محمد جواد ظریف را از نظر سیاسی و جناحی نه می توان اصولگرا دانست و نه اصلاح طلب. وی بیش از هر چیز سیاست مداری مستقل است. مهم‌ترین فعالیت محمدجواد ظریف که او را به حسن روحانی و دولت یازدهم برای تصدی پست وزیر خارجه در سال 92 نزدیک کرد نیز نقشی است که در مذاکرات هسته‌ای سال‌های 82 تا 84 ایفا نمود.
لذا می توان گفت ظریف با اینکه مخالفان جدی و ثابت قدمی را در طیف خاصی از جناح اصول دارد، اما از درگیری ها جناحی و سیاسی همواره به دور بوده و لذا می توان گفت یکی از عوامل رای اعتماد نمایندگان مجلس به وزیر امور خارجه همین مستقل بودن، فراجناحی بودن و ملی اندیشیدن وی بوده است.
به هر حال،ماهیت وزارتخانه به معنای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و یا امنیتی بودن هر وزارتخانه و تاثیر آن بر جلب آراء برای رای اعتماد است. به طور مثال، وزرای دفاع و اطلاعات با توجه با کارویژه های امنیتی و اطلاعاتی خود و به جهت دخیل نبودن ملاحظات سیاسی و اجماع بر سر آن، آرای زیادی را از نمایندگان مجلس برای رای اعتماد به دست آوردند. یا وزارت خانه های بهداشت، اقتصاد، صنعت و معدن که حواشی سیاسی کمتری را اطراف خود داشته اند و حساسیت جناحی چندانی بر روی آن وجود ندارد. با این حال، وزارت خانه ای مانند وزارت علوم گرفتار بیشترین ملاحظات سیاسی بوده و به همین جهت معرفی وزیر برای این وزارت خانه عقیم ماند.
در این میان وزارت خارجه نیز ماهیت سیاسی داشته و به همین جهت نیز حساسیت های زیادی در مورد آن در میان جریانات سیاسی وجود دارد. با این حال، ماهیت سیاسی این وزارت خانه نتوانست مانع جلب اعتماد نمایندگان به ظریف شود و می توان گفت وزن سیاسی و شخصی محمد جواد ظریف بر ماهیت سیاسی وزارتخانه متبوع وی غلبه یافت. از سوی دیگر، جناح سیاسی اکثریت کسانی که در مجلس به وزیر پیشنهادی امور خارجه رای اعتماد دادند کسانی بودند که ملاحظات سیاسی شان در راستای ابقای ظریف در وزارت خارجه قرار داشت.
دکتر ظریف شاخص تصدی گری پست وزارت در ایران است. کاندیداهای پست وزارت را باید با ویژگیهای دکتر ظریف سنجید. 