معاون اقتصادی مرکز آمار ایران می‌گوید معمولا هر فرد تورم را بر اساس کالاها و خدمات مصرفی شخصی خود که تعداد محدودی است، تخمین می‌زند در حالی‌که مرکز آمار ایران تورم را بر اساس اطلاعات ۴۵۱ قلم کالا و خدمت (که پوشش کاملی از سبد خانوارهای ایرانی است) و در ۲۹۳ منطقه شهری (که به لحاظ جغرافیایی کل کشور را پوشش می دهد) محاسبه می‌کند.
جواد حسین زاده در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: گاهی بین تورم و احساس مردم در مورد آن شکافی وجود دارد و مردم گاها نرخ تورم را باور نمی‌کنند. من سعی می‌کنم به این سوال پاسخ دهم.
او توضیح داد: به این نکته توجه کنید که برای محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده شهری، اطلاعات مربوط به ۴۵۱ قلم از کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری جمع آوری می‌شود که ملاک انتخاب این کالاها و خدمات داشتن ضریب اهمیت قابل توجه در سبد خانوار و تداوم مصرف این اقلام توسط خانوارها بین دو سال پایه است که این تعداد اقلام پوشش کاملی از سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوار های کل کشور هستند.
معاون اقتصادی مرکز آمار ایران ادامه داد: معمولا سبد کالاها وخدمات مصرفی خانوارها در طول زمان دستخوش تغییر می‌شود و بعضی از اقلام از سبد خارج شده و اقلام جدید اضافه می‌شود همچنین وزن‌های اقلام تغییر می‌کند، برای لحاظ کردن این تغییرات هر چند سال یک بار سال پایه شاخص قیمت تغییر داده می‌شود تا اقلام سبد خانوار و همچنین ضرایب اهمیت آنها به هنگام شده و محاسبات به صورت دقیق‌تر انجام گیرد. به این فعالیت اصطلاحا تغییر سال پایه گفته می‌شود. به همین منظور مرکز آمار ایران سال پایه شاخص های قیمت خود را از سال ۱۳۹۰ به سال ۱۳۹۵ تغییر می‌دهد.
حسین زاده درباره اینکه هر ماه به چه تعداد منطقه جغرافیایی مراجعه می‌شود و چند مظنه قیمت جمع‌آوری و پردازش می‌شود نیز بیان کرد: تعداد مناطق شهری نمونه، ۲۹۳ منطقه است که کل کشور را پوشش می‌دهد و هر ماهه حدود ۲۳۰۰۰۰ مظنه قیمت از ۵۵۰۰۰ منبع اطلاع جمع‌آوری می‌شود.
وی همچنین درباره اینکه ضریب اهمیت یا وزن کالاهای مختلف در سبد مصرفی خانوار چقدر است نیز بیان کرد: تعداد گروههای اصلی کالاها و خدمات مصرفی خانوار های شهری بر اساس طبقه بندی COICOP، ۱۲ گروه است که ضرایب اهمیت آنها بر اساس جدول زیر است. ضریب اهمیت گروه اصلی «خوراکی ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» ۲۵.۵ درصد است و ضریب اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات نیز ۷۴.۵ درصد است. در بین گروه های فرعی «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، با ۳۵.۶ درصد بیشترین وزن در محاسبه شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای شهری را دارد. هر کدام از کالاها و خدمات به نسبت وزن آن در سبد خانوار، در محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده مورد استفاده قرار گرفته و نتایج را تحت تاثیر قرار می دهد.
گروه | ضریب اهمیت (درصد) |
شاخص کل | ۱۰۰۰.۰ |
گروههای اصلی و فرعی | - |
خوراکیها، آشامیدنی‌ها و دخانیات | ۲۵.۵ |
۱- خوراکیها و آشامیدنی‌ها | ۲۵.۱ |
خوراکیها | ۲۴.۱ |
نان و غلات | ۶.۴ |
گوشت قرمز و سفید و فرآورده هائ آنها | ۶.۳ |
گوشت قرمز و گوشت ماکیان | ۵.۵ |
ماهی ها و صدف داران | ۰.۸ |
شیر، پنیر و تخم مرغ | ۲.۵ |
روغنها و چربیها | ۱.۲ |
میوه و خشکبار | ۳.۱ |
سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) | ۲.۶ |
شکر، مربا، عسل، شکلات و شیرینی(قند و شکر و شیرینی‌ها) | ۱.۲ |
محصولات خوراکی طبقه بندی نشده در جای دیگر | ۰.۸ |
چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب میوه (نوشابه های غیر الکلی) | ۱.۰ |
۲- دخانیات | ۰.۵ |
کالاهای غیر خوراکی و خدمات | ۷۴.۵ |
۳- پوشاک و کفش | ۴.۵ |
۴- مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها | ۳۵.۶ |
مسکن | ۳۰.۵ |
اجاره | ۳۰.۱ |
خدمات نگهداری و تعمیر واحد مسکونی (خدمت) | ۰.۵ |
آب، برق و سوخت | ۵.۱ |
۵- مبلمان و لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها | ۴.۲ |
۶- بهداشت و درمان | ۶.۷ |
۷- حمل ونقل | ۹.۸ |
۸- ارتباطات | ۳.۷ |
۹- تفریح و فرهنگ | ۲.۲ |
۱۰- آموزش | ۲.۳ |
۱۱- هتل و رستوران | ۱.۴ |
۱۲- کالاها و خدمات متفرقه | ۴.۱ |
گروه های اختصاصی: | - |
کالاها | ۵۰.۷ |
خدمات | ۴۹.۳ |
شاخص کل* (بدون اجاره) | ۶۹.۹ |
حسین زاده همچنین درباره دلایلی که می‌تواند باعث شود تا تورم ذهنی جامعه متفاوت از تورم انتشاراتی مرکز آمار ایران متفاوت باشد، چنین گفت: معمولا هر فرد تورم را بر اساس کالاها و خدمات مصرفی شخصی خود که تعداد محدودی است، تخمین می زند در حالی‌که مرکز آمار ایران تورم را بر اساس اطلاعات ۴۵۱ قلم کالا و خدمت (که پوشش کاملی از سبد خانوارهای ایرانی است) و در ۲۹۳ منطقه شهری (که به لحاظ جغرافیایی کل کشور را پوشش می دهد) محاسبه می کند.
معاون اقتصادی مرکز آمار ایران ادامه داد: معمولا افراد در تخمین تورم ذهنی خود وزن و ضریب اهمیت کالاها و خدمات را مدنظر قرار نمی‌دهند ولی مرکز آمار ایران کالاها و خدمات را بر اساس وزنشان در محاسبات وارد می‌کند به عنوان مثال وزن مسکن ۳۰.۵ درصد و وزن گوشت قرمز ۳.۲ درصد است که باعث می‌شود هر کدام تأثیر متفاوتی بر نرخ تورم داشته باشد.
وی ادامه داد: معمولا افراد هر نوع گرانی و افزایش قیمت را به معنی افزایش نرخ تورم در نظر می‌گیرند در حالی‌که معنای نرخ تورم نرخ رشد قیمت‌هاست یعنی هر افزایش قیمتی به معنای افزایش نرخ تورم نیست بلکه اگر سرعت رشد قیمت ها افزایش یابد نرخ تورم افزایش می‌یابد. به عنوان مثال اتومبیلی را در نظر بگیرید که با سرعت ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت در حال حرکت است بعد از مدتی راننده پای خود را روی ترمز می‌گذارد و سرعت به ۹۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. در این مثال ما با کاهش سرعت مواجه شدیم ولی کماکان اتومبیل در حال رفتن به جلو است. به عبارتی هنوز هم سرعت داریم ولی در قیاس با قبل کمتر شده است به طور مشابه هنگامی که تورم کاهش پیدا می کند سرعت رشد قیمت ها کمتر شده ولی قیمت ها همچنان افزایش می‌یابد.
حسین زاده ادامه داد: در محاسبات نرخ تورم در مرکز آمار ایران تغییرات قیمت که ناشی از تغییر مشخصات کالاست (مانند تغییر کیفیت، وزن، مارک و...) به عنوان افزایش قیمت در نظر گرفته نمی شود و سعی می شود در هر مظنه قیمت، مشخصات خاص قلم تعریف شود و در هردوره از قلمی با همان مشخصات ثابت قیمت گیری شود تا افزایش واقعی قیمتها نشان داده شود ولی در ذهن افراد جامعه معمولا این نوع تغییرات قیمت (به دلیل تغییر مشخصات) بهعنوان تورم در نظر گرفته می شود.
معاون اقتصادی مرکز آمار ایران ادامه داد: شاخص قیمت و نرخ تورم، یک نماگر میانگین است و سنجه ای برای قیمت سبد مصرفی متوسط خانوارهاست به عبارت دیگر، چون دهک های مختلف درامدی، سبدهای مصرفی متفاوتی دارند و ضریب اهمیت متفاوتی هم به کالاها و خدمات می دهند لذا تورم برای خانوارهای در دهک های درامدی متفاوت، متفاوت خواهد بود لذا بهتر است تورم را به تفکیک دهک ها ارایه کرد تا درک بهتری از آن ایجاد شود.
