هنوز چند ساعت از حادثه مرگبار اتوبوس دانش‌آموزان هرمزگانی و سقوط اتوبوس مسافربری به دره جاجرود نگذشته بود که بررسی‌های اولیه خبر از مقصر شناخته شدن راننده اتوبوس می‌داد. در این حادثه، مشابه حوادث مرگبار جاده‌ای دیگر خواب آلودگی و شاید سهل‌انگاری راننده نخستین موضوعی بود که در فضای مجازی و رسانه‌ها دست به‌دست شد. هرچند در آن سوی ماجرا رانندگان معتقدند که چون وابسته به هیچ ارگان حمایتی نیستند انگشت اتهام اغلب به سمت آنها نشانه می‌رود.
در این میان خبرنگار «ایران» سری به پایانه مسافربری بیهقی زد تا علاوه بر واکاوی علل اصلی حوادث جاده‌ای از زبان راننده‌ها چند ساعتی را پای درد دل آنها بنشیند. شب‌و روز ندارند. هر زمان که باشد باید دل به جاده‌ها بسپارند و رهسپار راه‌های پرپیچ و خم شوند. راننده‌هایی که هر کدام هر روز با اشتیاق دل به جاده‌ها می‌زنند اما در آخر با دست‌های خالی به خانه‌هایشان باز می‌گردند. آنها مجبورند برای چرخاندن چرخ‌های زندگی‌شان و پرکردن جیب‌های صاحبان اتوبوس‌های یک میلیاردی روز‌ها و شب‌ها در دل شب بی‌امان برانند.
همه جاده‌ها امن نیست
مسافر‌هایی که تازه پایشان به میدان آرژانتین باز شده راه رسیدن به پایانه بیهقی را ناخواسته نشانمان می‌دهند. راهی که به اتوبوس‌های پارک شده‌ای می‌رسد که قرار است تا چند ساعت دیگر میزبان مسافران بی‌شماری باشد. راننده‌ها با وجود گرمی هوا از ماشین‌ها پیاده شده‌اند تا با فریادهای بلندشان پای مسافر‌های بیشتری به ماشین‌ها باز شود.
آقای «حسینی» 20 سالی می‌شود که سرنوشت‌اش را به جاده‌ها سپرده و رانندگی می‌کند. او خرابی جاده‌هایی مانند کاشان را عامل اصلی بروز تصادفات می‌داند و می‌گوید: «وقتی لاین‌های اتوبان‌ها پر از چاله و خرابی است راننده مجبور به عوض کردن لاین می‌شود که همین موضوع گاهی باعث تصادف‌های جاده‌ای می‌شود. من از مسئولان تقاضا می‌کنم ابتدا زیرساخت‌های جاده‌ای را اصلاح کنند و سپس اعمال قانون کنند. بعد از آن هر کاری که می‌خواهند با راننده‌های متخلف انجام دهند اما تا قبل از حل این مشکلات مقصر دانستن راننده بی‌عدالتی است. به طور مثال در تصادفی که چند روز پیش اتفاق افتاد اعلام کردند راننده با سرعت 50 کیلومتر در ساعت خواب بوده که این حرف منطقی نیست.»
گرفتاری و مشکلات مالی‌شان تمامی ندارد و حقوق‌های ناچیز‌شان هم دردی از مشکلات‌شان دوا نمی‌کند. اغلب آنها تنها راننده هستند و به صورت سرویسی حقوق دریافت می‌کنند. یکی از آنها می‌گوید با 15 سال سابقه کار از او مدرک سیکل می‌خواهند و او هم برای حل کردن موضوع مجبورشده با پرداخت 200 هزار تومان مدرک بگیرد:«سؤال من از مسئولان این است چطور راننده‌ای که از دوم راهنمایی پا به عرصه کار گذاشته می‌تواند مدرک داشته باشد؟ دستمزد‌های ما با مالیات‌ها و صورت‌حساب‌های ما همخوانی ندارند. هزینه زیادی باید برای بیمه پرداخت کنیم و هیچ سنوات و سختی کاری برایمان محسوب نمی‌شود. حادثه‌ای هم که به وجود می‌آید اغلب، بدون بررسی دقیق می‌گویند مشکل از راننده است. دلیلش هم مشخص است برایشان به صرفه‌تر است بگویند راننده خواب بود تا جاده خراب.»
حق بیمه‌مان را به تنهایی پرداخت می‌کنیم
چند سالی است که هزینه کامل بیمه‌هایشان را خودشان پرداخت می‌کنند. می‌گویند کارفرما حق بیمه‌شان را نمی‌دهد و مجبورند هزینه‌ها را به تنهایی پرداخت کنند. اگر یک روز هم هزینه را دیرتر از وقت موعد پرداخت کنند این سهل‌انگاری مساوی می‌شود با 300هزار تومان جریمه. راننده‌ها می‌گویند چرا با وجود سختی‌های مداوم و طولانی که تحمل می‌کنند باز هیچ سختی کاری برای آنها محسوب نمی‌شود:«ما انسان‌هایی هستیم که رها شده‌ایم. هیچ کسی از ما حمایت نمی‌کند هیچ بیمه‌ای هم نداریم. به هر دلیل هم که تصادف شود ما را مقصر می‌دانند. ما در این کار هیچ امنیت شغلی و آرامشی نداریم که بتوانیم با خیال راحت کار کنیم. خودتان بروید ببینید چه عزت و احترامی برای راننده‌های کشور‌های ترکیه و روسیه قائل هستند و با ما در اینجا چه می‌کنند.»
سؤال اغلب آنها از مسئولان این است که چرا با وجود دریافت هزینه‌های هنگفت عوارض جاده‌ها هنوز بسیاری از راه‌های کشور ایمن نیست. یکی از کمک‌راننده‌های جوانی که تازه هفت سالی می‌شود پا به این عرصه گذاشته ناایمن بودن جاده اصفهان و کاشان را تأیید می‌کند:«روشنایی اتوبان‌ها در شب زیر صفر است. هیچ کس هم به موضوع رسیدگی نمی‌کند. زمانی که به صاحب ماشین اعلام می‌کنیم ماشین نقص فنی دارد نیز با ما چانه می‌زند که این سرویس را هم برو بعداً فکری به حال خرابی ماشین می‌کنیم. در اینجا ما که تقصیر نداریم اگر راهی جاده نشویم بیرون‌مان می‌کنند.»
اجبار به ترک اعتیاد عامل خواب آلودگی
آقای «نجفی» راننده مسنی که 25سال است در خط تهران- اصفهان مشغول به کار است، می‌گوید: پلیس مسئول ترافیک جاده هاست چراکه در برخی از موارد راننده‌ها را بدون دلیل متوقف می‌کند: «باورتان می‌شود دیشب پلیس به ماشین فرمان ایست داد، وقتی که پیاده شدم از من درخواست آب خنک کرد. جاده کاشان تا قم و کاشان تا نطنز هم که پر است از خرابی. آنقدر راه پر از دست‌انداز است که هم راننده و مسافر عاصی می‌شوند.»
یکی دیگر از راننده‌های خط رشت- تهران نیز می‌گوید: علت خواب آلودگی برخی از راننده‌ها مجبور کردن آنها به ترک اعتیادشان است: «چندین سال است که تعدادی از راننده‌ها به تریاک یا شیره اعتیاد پیدا کردند اما چند سال است که پلیس در طول راه از راننده‌ها تست اعتیاد می‌گیرد و راننده را مجبور می‌کند که یک روزه اعتیادش را کنار بگذارد. این موضوع است که باعث خواب آلودگی تعدادی از راننده‌ها می‌شود. ما نمی‌گوییم راننده ترک نکند اما هر کاری اصول خودش را دارد.»
آقای «حیدری» راننده‌ای که سال‌هاست در خط تهران- رشت کار می‌کند نیز معتقد است جاده رشت با اینکه تازه تأسیس است اما مشکلات زیرساختی بسیاری دارد: «برخی مسئولان به ما وعده زیاد می‌دهند ولی هیچ امکاناتی در اختیارمان نمی گذارند. در طول جاده وضعیت مکان‌های استراحتگاه راننده‌ها محدود و نابسامان است. اینجا یک میلیون هم وام بخواهیم به ما نمی‌دهند. من 20 سال راننده‌ام اما هنوز مستأجرم اما صاحب این ماشین 20سال پیش دو ماشین داشت اما الان 10 تا ماشین دارد.»
تا حدود زیادی حق با راننده هاست.