يكي از موضوعات مهم و باارزش كه روايات و آيات زيادي به آن سفارش كرده اند و اين موضوع درسرنوشت انسان بسيار نقش دارد و انسان را به سرحد كمال ميرساند بحث نصيحت است.
اگر انسان گوش جان بسپارد به اين اندرزها و نصايحي كه از قلب و جان برمخيزد و هدفي جز خيرخواهي و هدايت درآن نباشد لاجرم برجان مينشيند و انسان را از گمراهي نجات بخشيده اورا به سر حد كمال ميرساند و زندگي براي او معنا دار ميشود و احساس پوچي نميكند و شادابي ونشاط درزندگي اوآشكار ميگردد و تنها خود بلكه ديگران نيزازاو لذت ميبرند و بهره ميگيرند .(ر)بهترين افراد نزد خداوند متعال كسي است كه درراه خيرخواهي براي خلق اوبيش از ديگران قدم بردارد.
اينقدر اين مسئله نصيحت كردن با اهميت است كه از حقوق مسلم مومنين شمرده شده است و وظيفه دارد كه برادر مؤمن خودش را نصيحت كند .نصيحت كردن يكي از اخلاقهاي نيكوي بزرگواران است مخصوصا زماني اين حق الزامي ميشود كه طرف مقابل خودش تشنه اين باشد كه تو او را نصيحت كني (سجا) كسي كه ازتو نصيحت ميخواهد بايد اورا با مهرباني و ملايمت نصيحت كني ودر نصيحت كردن خيرخواه اوباشي .
يك نصيحت
مردي با اصرار زياد از رسول اكرم درخواست يك نصيحت نمود .حضرت به او فرمود اگر بگويم به آن عمل مي كني گفت بلي براي بار دوم فرمود عمل ميكني . عرضه داشت آري .حضرت براي بار سوم سوال فرمود كه اگر بگويم عمل ميكني گفت بلي بعد بار سوم حضرت بعد از اينكه سه بار از او قول گرفت و اورا متوجه به اهميت مطلبي كه خواست به بگويد نمود به او فرمود : هرگاه تصميم به كاري گرفتي ، اول به عاقبت و نتيجه آن كار فكر كن و بينديش اگر ديدي نتيجه و عاقبت خوبي دارد آن را دنبال كن والا اگر عاقبتش گمراهي و تباهي است ازآن صرف نظر كن.
آثار نصيحت كردن(ع)نصيحت كردن محبت و دوستي را زياد ميكند با پذيزش نصيحت انسان از رسوايي نجات پيدا ميكند وزشتي هاي اوپوشيده ميشود . خداوندنصيحت را دوست دارد .اهلبيت دوستار نصيحت كننده هستند .با نصيحت كردن انسان به خداوند متعال تقرب پيدا ميكند.بهشت براي خيرخواه و نصيحت كننده تضميني است.
علامت نصيحت كننده
اين منصب ساده نيست و هركسي نميتواند ناصح باشد انسان فرومايه نميتواند كسي را نصيحت كند مگر از رو طمع يا ترس و هرگاه طمع و ترس او ازبين برود به ماهيت خودش برميگردد . كسي كه حسود است محال است بتواند درست نصيحت كند . افراد بي اطلاع ار نصيحت نميتوانند نصيحت كنند چون در نصيحت خود دغلكاري و خيانت ميكنند . كسي ميتواند نصيحت كند كه بحق قضاوت كند و خيرخواه باشد و در خيرخواهي همين بس كه آنچه را كه براي خود نمي پسندد براي ديگري نپسندد و نهي كند.
قبول نصيحت خيلي سفارش شده كه از نصيحت هاي ارزنده پند بگيريد و استفاده كنيد. (ع)ازموعظه هاي خداوند پند بگيريد و آنها را بپذيريد و بدانيد كه قرآن نصيحت كننده اي است كه به شما خيانت نميكند دربرابر نفس هاينان از آن راهنمايي بخواهيد و از افكاري كه داريد و مطابق با قرآن نيست وبرخلاف قرآن هست آن را متهم سازيد و آن را بر قران مقدم نسازيدو آن افكار و خواهشها كه مخالف قرآن است را خيانتكاربدانيد. كسي كه به شما نصيحت را هديه ميكند آن را با جان دل بشنويد . دلسوزترين فرد نسبت به تو كسي است كه درراه اصلاح نفست به تو بيشتر ياري ميرساند و بيشتر تورا نصيحت ميكند. خوشا بحال كسي كه قبول نصيحت ميكند و خود را با اين قبولي از گمراهي نجات ميدهد.
چالشهاي نصيحت در زندگي
يكي از نكات بسيار مهم در بحث نصيحت اين است حال كه اهميت و تاثير نصيحت را در زندگي خود را از كلام كتاب مقدس الهي و كلام نوراني انوار قدسي اهل بيت عصمت و طهارت دانستيم بايد در هنگام نصيحت كردن مخاطب خود را كاملا شناسايي كنيم و بدانيم جه كسي را ميخواهيم نصيحت كنيم وآداب و شرايط و نحوه برخورد با طرف مقابل را خوب بدانيم بايد بدانيم طرف مقابل ما پذيرش نصيحت ما را دارد يا نه بايد بدانيم طرف مقابل ما عموم هست يا فرد خاص بايد بدانيم طرف مقابل زن هست يا مرد و بدانيم كوچك است يا بزرگ كه هر كدام ازاين افراد روش خاصي در نصيحت كردن آنها مطرح است .اگر طرف مقابل زن است بايد ازراه عاطفه و مهرباني وارد شويم اگر مرد است از راه روشنگري و از خرد سال از راه وعده ووعيد و از نوجوان است از راه روشنگري و اميد بخشيدن وارد شويم بايد بدانيم كه کودکان زیر 5 سال ، کمتر در مقابل پند و اندرزهای کلامی معلمين و والدین مقاومت نشان می دهند ؛ بهتر است برای نصیحت کودکان ، از موقعیت های عاطفی استفاده کنیم . در موقعیت ها یی که فرزند به والدین خود اظهار محبت می کند يا شاگرد به معلمش اظهار محبت ميكند، مقاومتش در برابر پندها بسیار کم خواهد شد .ولی هنگامی که فرزندتان وارد مرحله ی نوجوانی می شود ، به جهت حس استقلالی که دارد ، به شدت در مقابل نصیحت های والدین - به ویژه مادر - و نيز شاگرد در مقابل معلم مقاومت نشان می دهد ؛ زیرا این پند و اندرزها به طور غیر مستقیم به او پیام می دهد که هنوز بچه است ؛ در حالی که او خود را بزرگ می پندارد . بنابراین بکوشید ، از روش القای غیر مستقیم استفاده کنید .اگر هم مجبور شدید از اندرزهای کلامی بهره ببرید ، بکوشید به کمترین مقدار بسنده کنید و شرایط آن را از نظر دور ندارید.
نصيحت تكراري
در اين شكي نيست كه يكي از چالشهاي نصيحت تكرار كردن درنصيحت است كه ملالت مي آورد باید بدانیم که زیاده روی درنصیحت در هر سنی ، اثرش را از دست می دهد .به جای تذکرهای پی در پی و گفت كلامات دل سرد كننده مثل اينكه بگوييم انگار با دیوار صحبت می‌کنم و اورا بخواهيم مكرر سرزنش كنيم هيچ اثري در نصيحت ما نخواهد بود وکوچک‌ترین عکس‌العملی نشان نمی‌دهد. از این گوش می‌گیرد از آن گوش درمی‌دهد. دانستن اين مطلب براي همه ما لازم است كه بدانيم در مورد بعضی از بچه‌ها صحبت کردن باعث تغییر رفتار آنها نمی‌شود. ولی بعضی دیگر با گفت‌وگو تغییر رفتار می‌دهند. بچه‌های مسئولیت‌پذیر در برابر گفت‌وگو و توضیحات، رفتارهای مناسبی از خود بروز می‌دهند ولی برای برخی دیگر صحبت و نصیحت و توضیح از یک گوش شنیدن و از آن یکی در کردن است و باعث تغییر رفتار آنها نمی‌شود. این بچه‌ها نیاز دارند تا عواقب کار خود را تجربه كند والدین و معلمين و ناصحين می‌بایستی از برخوردهای منفی و شدید و کوچک جلوه‌دادن احساسات نوجوان و یا گفتن حرفهاي دل سرد كنند پرهیز کرده و درعوضدرکمالآرامشبااوبرخورد کنند و قبل از آنکه شروع به صحبت و نصيحت كنند اندکی فکر کنند. بايد به خواسته هاي جوانان توجه شود نبايد سریع به او جواب منفی دهيم ، ایده خوبی است که به نوجوان خود بگویید، شرایط را بررسی خواهید کرد و یا اینکه بگویید «بگذار کمی فکر کنم بعداً به تو پاسخ خواهم داد.» همچنین می‌توانید بگویید که باید این مسئله را با شخص ديگري درمیان بگذارم و بعداً جواب ميدهم . به خاطر داشته باشید که پس از مدتی حتماً باید به او جواب دهید. روش‌های دیگر نیز می‌تواند به شما کمک کند تا از تکنیک «فکر کردن قبل از حرف زدن» یاری جویید.
بايد دانست سؤالات پیچ در پیچ، نصیحت‌هاي تكراري ، تکرار سؤالات ، باعث عصبانیت، رنجش، نافرمانی، مخالفت و فرار نوجوان میشود. به‌خاطر داشته باشید نوجوانان با این سؤلات آزرده می‌شوند. هرچقدر ارتباط کلامی شما منفی‌تر باشد، عصبانیت و رنجش و دیگر احساسات منفی بیشتری را درنوجوان ایجاد می‌کند. اگر 3 باردرروزبانوجوانخودصحبت کنید و هر 3بار آنها منفی باشد به‌مراتب بدتر از آن میشود که تصورش را می‌توانید بکنید. در کل یک قانون خوب را در ذهنتان حک کنید، هنگامی که حاضر می‌شوید تا به رختخواب بروید به‌خاطر بیاورید که چگونه روزتان را با نوجوانتان سپری کرده‌اید؟
آنچه در نصيحت صحيح بايد دانست :
1-گفتن نقاط قوت ونقاط منفي
براي اينكه طرف مقابل مثلا فرزند شما خيال نكند شما يك آدم منفي بافي هستيد و خوبي ها را نميبينيد فقظ سرزنش ميكنيد بايد در هنگام نصيحت كردن نكات مثبت و نقاط قوت طرف را ياد آور شويد كه بداند شما به خوبي ها او توجه داريد بعد از ياد آوري كردن او را نصيحت كنيد كه اين نصيحت به دلش مينشيند شما خود را محك بزنيد كه آيا در هنگام نصيحت كردن اوقات ویژگی‌های مثبت او را تقویت کرده‌اید یا اعمال منفی اورا.
2 –عبرت آموزي
براي اينكه در هنگام نصيحت كار خوب را نشان او دهيد از الگوگيري استفاده كنيد و يعني يك كسي كه هم رديف او بوده و او موفق بوده در ترك كاري كه شما فرزند خود را سرزنش ميكند يا موفق بوده در انجام كاري كه شما فرزند خودرا به او امر ميكند به او معرفي كنيد تا اين مسنله برايش ملموس شود و حتما و بهتر اينكه آن الگو همرديف او از نظر سني و شخصيتي باشد كه دست يافتن به نصايح شما دست يافتني باشد لذا وقتی فرزندان خود را برای اصلاح بد رفتاری شان پند می دهید ، از همسالانی بگویید که به جهت رفتار مشابه ، دچار مشکل شده اند ؛ عاقبت بد آنان عبر ت آموز است .
3 - ياد آوري نعمات الهي
قبل از اينكه شروع به نصيحت كنيد اول نعمت های خدای بزرگ ( پدر ، مادر، سلامت ، امکانات و ...) را یاد آوری کنید . کودک یا نوجوانی که متوجه نعمت های الهي باشد ، کمتر به سمت خلاف می رود . این شیوه ای قرآنی است ؛ که خدای متعالی خطاب به رسول گرامی اش می فرماید :آیا خداوند ، تو را یتیمی نیافت و در پناه خود جای داد ، و تو را ره گم کرده نیافت و راهنمایی کرد ، و تو را فقیر نیافت و توانگر ساخت ؟
4 –پرهيز از تكرار
در نصيحت كردن به مقدار ضرورت بسنده کنید . نصیحت پی درپی ، سبب لجاجت فرزندان می شود و رفتار ناشایست را در آنان تثبیت می کند . توجه داشته باشید که حتی بزرگسالان نیز پند را به سختی می پذیرند .به قول معروف نصیحت مانند روغن کرچک است که دادنش راحت ، ولی خوردنش بسیار ناخوشایند است .
5 –خود به نصايح عمل كنيم
كسي كه نصيحت ميكند نبايد خودش مرتكب خلاف آن شود والا تاثيري نخواهد داشت امير المومنين علي عليه السلام و خواست فردي را كه براي درمان به خدمت اوآورده بودند درمان كند و متوجه شد كه خرما نخوردن داروي اوست چون خود حضرت درحال خوردن خرما بود به او فرمود برو فردا بيا تا درمانت كنم وقتي فردا آمد به او فرمود درمان تو اينكه خرما نخوري عرضه داشت آقا جان خوب ديروز همين را ميفرموديد حضرت فرمود ديروز خودم درحال خوردن خرما بودم نخواستم به چيزي كه در آن لحظه خود عمل نميكردم به ديگري نصيحت كنم بنابر اين خودتان به موعظه ها یتان عمل کنید .
6 –ارتباط قلبي برقرار كردن
براي اينكه نصيحت شما تاثیر داشته باشد ، باید بین خود و فرزندانتان رابطه ای قلبی و عاطفی برقرار سازید . دلي آماده پذيرش است که با آنان انس داشته باشد .موانع رابطه قلبی ، مانند زنگارهای روی آهن است که جلوی جذب آهن ربا را می گیرد .
7 –با خوش خلقي نصيحت كنيد
خوش روي و خوش خلقي تاثير زيادي در پذيرش نصيحت دارد اذا هنگام پند دادن ، خوشرو باشید . چرا كه ترشرویی ، تاثیر پند را می گیرد .
8 –از زباني نرم و لين استفاده كنيد
در نصيحت كردن نبايد صداي خود را بلند كنيد و عصباني شويد بلكه از لحنی نرم استفاده کنید و به آرامی تذکر دهید . همان طور که وقتی خداوند بزرگ ، موسی و هارون (ع) را به سوی فرعون فرستاد ، بدانان فرمود که با او به نرمی سخن بگویند .
9 - پنهاني نه آشكارا
نصيحتي تاثير گذار خواهد بود كه پنهاني باشد نزد ديگري نباشد كه او تحقير شود و احساس شرمندگي كند به ویژه برای نوجوان ، باید پنهانی باشد . نوجوانان از نصیحت شنیدن در جمع خوششان نمی آید .
10 - منفعت طرف مقابل لحاظ شود
در نصيحت و پند و اندرزها ، به منفعت و مصلحت فرزند توجه کنید و مصالح خود را در نظر نگیرید . اگر فرزند شما احساس کند نصیحت های شما برای منافع خودتان است ، چندان اثری نخواهند داشت.
11 –بهترين روش تغافل است
بايد دانست بسيار سفارش شده درهنگام ديدن خطاهاي فرزندانتان بهترين روش نصيحت تغافل است يعني ناديده گرفتن و توجه نگرده و برو نياوردن است بکوشید به جای انتقاد ، بیشتر از تربیت خاموش ، یعنی سکوت و نگاه استفاده کنید . سکوت شما در برابر بدرفتاری او ، نشان دهنده کرامت شما است . اینگونه است که رفتارتان سبب سازندگی نوجوانتان خواهد شد .
12 –گفتن غير مستقيم
يكي از شيوه هايي كه براي نصيحت كردن بكار رفته و خوب جواب داده اينه شما خواسته خود را مستقيم به طرف ابراز نكنيد بلكه به فرد غايبي كه فرضي هست را نصيحت كنيد به اين صورت كه ، از شیوه « به در بگو ، دیوار بشنود » ، استفاده کنید تا از مقاومت روانی او کاسته شود . و اگر گاهی مجبور می شوید به طور مستقیم اشکالات او را بگویید ، نکات ذیل را رعایت کنید :پیش از انتقاد ، از او اجازه بگیرید . در صورتی که اجازه دهد ، مقاومت روانی اش از بین خواهد رفت و سخن شما را می پذیرد و اگر اجازه ندهد ، خود درباره رفتارهایش تفکر می کند و متوجه اشتباهش خواهد شد .وابتدا نقاط مثبت او را بگویید .واورا سرزنش نكنيد بلكه كاررا سرزنش كنيد يعني بگويد اينكار كار زشتي است كه شان آدم باشخصيت نيست كه آن را انجام دهد نگوئييد تو آدم بي شخصيتي هستي و نيز بگوييد من از اين كارها خوشم نمياد كه اين روش تاثير خوبي خواهدداشت.
توی یک نصیحت اخر خط دوم نوشته شده که بله