گزارش اخیر بانک مرکزی پیرامون آمار چک های مبادله ای در مرداد ماه 96 نشان می دهد که چک های برگشتی چه به لحاظ تعداد و چه به لحاظ ارزشی نسبت به ماه قبل یعنی تیر ماه 96 افزایش یافته اند اما سهم چک های برگشتی به چک های مبادله شده چه به لحاظ ارزشی و چه به لحاظ تعدادی نسبت به ماه قبل اندکی کاهش یافته است. بررسی روند یک سال اخیر سهم چک های برگشتی به چک های مبادله شده نشان می دهد که تغییرات این روند نامحسوس بوده است.
به گزارش
تابناک اقتصادی، در مورخه 20 مهر ماه 1396 بانک مرکزی گزارش مربوط به آمار چک های مبادله شده در کشور را برای مرداد ماه 96 منتشر کرد. هر چند که با گسترش سامانه ها و تجهیزات پرداخت الکترونیکی، تراکنش های پردازش شده از طریق این ابزارها و سامانه ها رشد خوبی داشته اند اما چک به عنوان یکی از ابزارهای پرداخت سنتی به دلیل ویژگی های خاص خود همچنان از جایگاه ویژه ای در مبادلات برخوردار است و بررسی آمار پیرامون آن می تواند تا حدودی وضعیت اقتصاد کشور را به تصویر بکشد.
مطابق با همین گزارش در مرداد ماه 96، در کل کشور بالغ بر 9.8 میلیون فقره چک به مبلغی بالغ بر 628 هزار میلیارد ریال مبادله گردیده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 5.3 درصد و 9.5 درصد افزایش را نشان می دهد. به لحاظ تعداد، حدود 53 درصد از کل چک های مبادله شده تنها در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله گردیده و به لحاظ مبلغ نیز 70.5 درصد از مبالغ این چک ها باز هم در همین سه استان مبادله گردیده است.
در همین مدت در کل کشور، بالغ بر 1.5 میلیون فقره چک به ارزش 138 هزار میلیارد ریال برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 2.1 درصد و 5.9 درصد افزایش را نشان می دهد. البته بررسی این افزایش به خودی خود تحلیل درستی را ارائه نخواهد داد و برای اینکه تحلیل بهتری از وضعیت چک های برگشتی در کل کشور داشته باشیم نیاز است که به دو نکته رجوع کنیم: اول دلیل چک های برگشتی را مورد بررسی قرار دهیم و دوم، سهم این چک ها را در چک های مبادله شده ببینیم. در کل کشور به لحاظ تعداد، حدود 97.3 درصد و به لحاظ ارزشی حدود 96.7 درصد از کل چک های برگشت خورده به دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است. همچنین 15.8 درصد از کل تعداد چک های مبادله ای و 22 درصد از کل مبلغ چک های مبادله ای برگشت خورده است.
نمودار زیر روند تغییر سهم چک های برگشتی در چک های مبادله شده به لحاظ تعداد و ارزش را در یک سال اخیر (مرداد 95 تا مرداد 96) نشان می دهد. همان گونه که از نمودار پیداست سهم چک های برگشتی از چک های مبادله شده در یک سال اخیر چه به لحاظ تعدادی و چه به لحاظ ارزشی بالا بوده و روند دو نمودار نشان می دهد که تغییرات در این زمینه اندک و نامحسوس بوده است. اینکه چرا این تغییر در روند سهم چک های برگشتی در چک های مبادله شده در یک سال اخیر نامحسوس بوده، می تواند دو دلیل داشته باشد: اول اینکه این موضوع می تواند به رکود حاکم بر اقتصاد کشور باز گردد و از این فضا متاثر شده باشد و دوم اینکه این موضوع می تواند به دلیل عدم وجود سازوکارهای موثر اعتبارسنجی مشتریان در فرآیند صدور دسته چک باشد.
بیشتر کارشناسان معتقدند که رکود حاکم بر اقتصاد کشور سهم بیشتری در عدم تغییر این روند داشته است. به هر صورت با توجه به اینکه در ماه های اخیر سامانه صیاد به منظور سامان بخشیدن به اوضاع چک راه اندازی شده است می توان امیدوار بود که نقش دلیل دوم در افزایش حجم چک های برگشتی در آینده ای نزدیک کمرنگ تر شود و آن گاه می توان با پیگیری این روند به وضعیت رونق یا رکود اقتصادی در کشور پی برد.
