چنانچه به رشد فنآوری و علوم در دو قرن گذشته بنگریم درخواهیم یافت که از آن زمان تا به حال بسیاری از شاخه های علوم و فنآوری به میزان باور نکردنی و در ابعاد وسیعی گسترش یافته اند. می توان با چند مثال ساده این موضوع را بخوبی نشان داد. بدین منظور تنها کافی است به پیشرفت های تکنولوژیکی در دستگاه تلویزیون، خودروهای امروزی، تلفن و ... با نوع مشابه آنها که در چند دهه قبل بکار برده شده است بنگریم. متأسفانه چنین حجم پیشرفتی، در بحث آموزش به هیچ عنوان قابل مشاهده نیست.
نحوه آموزش هنوز با پانصد سال گذشته آن تفاوت چندانی نداشته و عمدتاً به شکل سنتی در یک کلاس حضوری و یک استاد و تعدادی دانشجو خلاصه می گردد. این شکل آموزش به هیچ عنوان راهگشای مشکلات امروز بشر نیست چرا که اولاً به دلیل گسترده شدن علوم، روش های سنتی قبلی در انتقال مفاهیم به نسل بعدی دارای محدودیت بوده و دوم آنکه تغییرات در علم و تکنولوژی به قدری سریع صورت می گیرند که روش های سنتیِ آموزش، مجال به روزرسانی مطالب آموزشی را نمی یا بند. برخی از فنآوری ها عمری کمتر از شش ماه داشته و پس از طی یک دوره کوتاه، فنآوری های جدید جایگزین آنها می گردند.
تجربه نشان داده است سیستم آموزش سنتی، اینرسی یا به عبارتی لختی قابل توجهی نسبت به تغییرات دارد (چیزی در حدود بیش از سه سال). به عنوان مثال وقتی که یک فناوری جدید معرفی می شود، بیش از سه سال زمان لازم است تا این فناوری جدید در قالب کتب درسی و تشکیل کلاس های دانشگاهی، به مخاطب نهایی آموزش داده شود. این لختی به هیچ عنوان همخوانی و همزمانی لازم را با نیازهای امروز بشر فراهم نمی سازد.
یکی از راه حل های موثر برای معضل فوق، یادگیری الکترونیکی (eLearning) است. این روش یادگیری علاوه بر اینکه بسیار کارساز بوده و بازدهی بالایی دارد، فرآیند آموزش را نیز سریع تر خواهد کرد. در این روش تعامل چند جانبه بین دانشجو با دانشجو، دانشجو با استاد و بالعکس برقرار است و برخلاف آموزش های سنتی، در یادگیری الکترونیکی " کلاس" در رأس آموزش است، نه شخص استاد. به عبارت دیگر می توان گفت یادگیری الکترونیکی " کلاس محور" است این دقیقا عکس آموزش سنتی بوده که " استاد محور " طراحی گردیده است.
لازم به ذکر است بکارگیری لفظ مجازی برای مؤسسات آموزش عالی الکترونیکی اساساً نادرست است. چرا که کلمه " مجاز " در مقابل کلمه " واقعی " به کار می رود در حالی که در اینگونه مؤسسات تمام فرآیندهای یادگیری حقیقی و واقعی می باشند. اما به عنوان مثال در نام گذاری فناوری " واقعیت مجازی" لفظ مجازی درست بکار رفته است چرا که در این فناوری، شخص آنچه را که می بیند واقعی نبوده و مجاز است در صورتی که آموزش مجازی در عالم واقع اتفاق می افتد. در فرآیند آموزش مجازی یا صحیح تر بگوئیم یادگیری الکترونیکی، هم دانشجو و هم استاد واقعی هستند و تنها ارتباط این دو در بستر شبکه اینترنت محقق می گردد و این وضعیت، واقعی بودن این فرآیند را منتفی نمی سازد. بنابراین " دانشگاه الکترنیکی " عنوان بهتری برای اینگونه مؤسسات آموزش عالی محسوب می گردد. همانطور که گفته شد بهتر است به جای " آموزش مجازی " از "یادگیری الکترونیکی" استفاده نمود چرا که نتیجه فرآیند یادگیری -که یک فرآیند تعاملی است- آموزش بهتر و مؤثرتر خواهد بود.
در کشور ما مؤسسات آموزش عالی الکترونیکی مختلفی وجود دارند که مجری آنها دانشگاه های دولتی، دانشگاه آزاد و مؤسسات آموزش عالی غیر دولتی الکترونیکی می باشند. قدیمی ترین مؤسسه آموزش عالی " الکترونیکی" غیر دولتی در سال 1380 تحت نام ایرانیان تأسیس گردیده و از اولین دانشگاه های دولتی فعال در این زمینه می توان از مرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه شیراز و دانشگاه علم و صنعت ایران نام برد.
این دانشگاه ها معمولاً بر اساس دو سامانه مهم فرآیند یادگیری الکترونیکی خود را محقق می سازند: 1- سامانه مدیریت آموزش یا " TMS " ( Training Management System ) 2- سامانه یادگیری الکترونیکی یا " LMS " .( Learning Management System )
در سامانه مدیریت آموزش مؤسسات آموزش عالی الکترونیکی (که می توانید نمونه ای از آن را در وب سایت دانشگاه ایرانیان به آدرس "
Iranian.ac.ir " مشاهده نمایید) علاوه بر اینکه عملیات ثبت نام و انتخاب واحد الکترونیکی صورت می گیرد، کارنامه آموزشی، برنامه زمانبندی امتحانات و کارنامه مالی نیز در هر زمان قابل مشاهده هستند. سامانه یادگیری الکترونیکی همانطور که از اسم آن مشخص است وظیفه یادگیری دانشجویان را فراهم می سازد. این سامانه عمدتاً از سه زیر سیستم تشکیل شده است:
1- زیر سیستم تعاملی همزمان که اغلب به نام کلاس آنلاین ( کلاس برخط و یا کلاس مجازی ) شناخته می شود.
2- زیر سیستم تعاملی غیر همزمان که شباهت زیادی با فروم های متداول در فضای وب دارد و نقش ارتباط اجزاء کلاس ( دانشجو و استاد ) بصورت تعاملی و غیرهمزمان در هر درس را بر عهده دارد (یعنی دانشجو در یک زمان سوالی را مطرح می نماید و استاد یا دانشجوی دیگر در یک فرصت مناسب و در زمان دیگر پاسخ وی را می دهد).
3- محتوای الکترونیکی دروس که در واقع نقش کتاب ناطق را در یادگیری الکترونیکی ایفا می نماید.
نمونه ای از کلاس برخط و ( یا به اشتباه کلاس مجازی ) را می توانید از کانال تلگرامی مؤسسه آموزش عالی مجازی ایرانیان بیابید:
@Uniiranianپیش بینی می گردد در دو دهه آینده بیش از 60 درصد آموزش های رایج در کشورهای مختلف از طریق
یادگیری
الکترونیکی محقق گردد و به زودی این نوع آموزش ها در همه زمینه ها و در همه کشورها فراگیر خواهند شد. این همه بواسطه توسعه وسیع زیر ساخت شبکه اینترنتی است که استفاده و بهره گیری از این نوع آموزش ها را بیش از پیش در اولویت قرار می دهد.
در یک کلام دیری نخواهد پائید که سرعت، کیفیت، قیمت و مناسب بودن
آموزش
های الکترونیکی یا به اصطلاح غلط امروزی آموزش مجازی باعث خواهد شد اینگونه آموزش ها نقش مهمی در زندگی بشر ایفا نمایند. پس آماده تحولات شگرف در خصوص این پدیده نو ظهور باشید.
