حمله رژیم صدام حسین به کویت و اشغال این کشور در سال های 1990 و 1991، به قطریها اثبات کرد که شورای همکاری خلیج فارس تضمینی ناکافی برای امنیت این کشور است. یکی از برداشتهای قطریها از این جنگ این بود که برای تضمین امنیت خود، باید دنبال ائتلاف با یک قدرت بزرگ خارجی برود. درگیری اخیر قطر با عربستان و کشورهای حامی آن و مواضع رئیسجمهور آمریکا سبب شده است که گزینههای جدیدی برای تضمین امنیت قطر مطرح شود.
به گزارش «تابناک»؛ لوبلاگ با توجه به آخرین تحولات در روابط قطر و عربستان در مطلبی در خصوص آینده حفظ امنیت قطر نوشته است: مشارکت قطر در تهاجم ایالات متحده به عراق در سال 2003، باعث تقویت همکاری دو طرف شد و در دوره ریاستجمهوری جورج بوش، واشنگتن و دوحه، موافقتنامهای برای همکاری دفاعی امضا کردند که ایالات متحده را به تضمینکننده امنیت این امیرنشین حاشیه خلیج فارس تبدیل کرد.
با امضای این موافقتنامه و انتقال مقر فرماندهی مرکزی آمریکا از عربستان سعودی به پایگاه العدید در قطر در سال 2003، پنج هزار نظامی آمریکایی در قطر مستقر شدند و این انتقال باعث پایان همکاریهای نظامی و امنیتی آمریکا و عربستان سعودی نشد، بلکه ناشی از فشار علمای مذهبی عربستان بود که برای خروج نیروهای آمریکا از عربستان سعودی به دولت این کشور فشار میآوردند.
طی چند ماهی که از بحران اخیر در روابط قطر با چهار کشور عربی میگذرد، تصور شده است که ده هزار نیروی آمریکایی مستقر در قطر، تضمینی برای امنیت این کشور هستند و مانع اقدام نظامی عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی و مصر علیه قطر شدهاند. علیرغم فشار گروهها، مقامات سیاسی و اندیشکدههای غربی حامی عربستان برای تعطیلی حضور آمریکا در قطر، وزارت دفاع و خارجه آمریکا همچنان حامی ماندن نیروهای آمریکایی در قطر و حتی تقویت همکاریها هستند. آمریکا از این فرصت برای فروش هواپیماهای جنگنده جدید و همچنین امضای یک یادداشت تفاهم مبارزه با تروریسم با قطر نیز استفاده کرده است.
صرف نظر از میزان اطمینانی که قطریها میتوانند به آینده روابط با واشنگتن داشته باشند، این کشور برنامهای برای تنوعبخشی به همکاریهای نظامی خود در دستور کار قرار داده است. قطر تنها عضو شورای همکاری نبوده که این روند را در پیش گرفته است. به ویژه در سایه عدم حمایت دولت باراک اوباما از حسنی مبارک در مصر، دیگر دولتهای عربی حاشیه خلیج فارس نیز رویکرد مشابهی در پیش گرفته اند.
قطریها از سال 2014 گفت وگو با دولت ترکیه برای استقرار سربازان ترکیه در پایگاهی به نام طارق بن زیاد در قطر را آغاز کردند. اتکای قطر به ترکیه برای این بود که تصور میکردند ممکن است عربستان تهدیدهای خود در سال 2014 در خصوص محاصره قطر را عملی کرده و نیروهای نظامی خود را به سراغ این کشور بفرستد. انتخاب ترکیه چندین دلیل مهم داشت؛ ترکیه ارتشی مجهز و کارآزموده دارد، عضو ناتو است، در بسیاری از مسائل منطقه با قطر اشتراک نظر دارد و به عنوان یک کشور مسلمان اهل سنت، کمک گرفتن از آن تبعات کمتری دارد.
تا شروع بحران اخیر و محاصره قطر، ترکیه تنها یکصد سرباز را در پایگاه طارق بن زیاد مستقر کرده بود ولی با شروع بحران، کار استقرار نیروهای ترکیه در قطر به سرعت عملیاتی شد و این کشور از استقرار سه هزار سرباز در قطر سخن گفت.
اگر روزی آمریکاییها تصمیم بگیرند که مقر فرماندهی مرکزی آمریکا را از قطر به گزینه اصلی مطرح یعنی امارات متحده عربی و یا به عربستان منتقل کنند، ترکیه محتملترین گزینهای است که قطر به آن متکی خواهد شد، ولی اتکای به ترکیه نیز مخاطرات خود را دارد. به علت درگیریهای مختلفی که نیروهای مسلح ترکیه در مرزهای این کشور با آن مواجه هستند، امکانات ترکیه برای حمایت از قطر کمتر شده است. همچنین کودتای اخیر در ترکیه مشکلات زیادی برای ارتش این کشور ایجاد کرده است و تشدید حمایت نظامی از قطر، روابط ترکیه با کشور محاصرهکننده قطر را با مخاطرات بیشتری مواجه خواهد کرد.
با توجه به این شرایط، قطر ممکن است به سراغ کشورهای اروپایی برود تا اتحادهای نظامی خود را متنوعتر کند؛ هرچند بعید است یک کشور اروپایی به تنهایی اقدام به تأسیس پایگاه نظامی در قطر بنماید، شاید همان گونه که چند کشور اروپایی پایگاه مشترکی را در بحرین تأسیس کردهاند، کشورهای مانند بریتانیا، فرانسه، المان و یا ایتالیا اقدام مشابهی را در قطر انجام دهند.
نگاه به شرق و تجربه کمک ایرانبا بروز بحران قطر، این کشور به سراغ روسیه رفت تا نه تنها از این کشور به عنوان یک میانجی با گروه کشورهای حامی عربستان استفاده کند بلکه روابط نزدیکتری با کشوری ایجاد کند که به شکل روزافزونی در حال توسعه حضور خود در خاورمیانه است. تاکنون روسیه با احتیاط سعی کرده است در موضوع اختلافات کشورهای عربی موضعی بیطرف اتخاذ کند، ولی خروج آمریکاییها از العدید میتواند به حضور احتمالی روسیه در قطر منجر شود. با وجود این، روسیه در روابط با قطر باید ملاحظه روابط با چهار کشور مخالف قطر را نیز در نظر بگیرد.
ایران نیز نقش قابل توجهی در دوام آوردن قطر در برابر محاصره عربستان و کشورهای حامی آن داشته و به قطریها به ویژه در خصوص تجارت، هوانوردی و امنیت غذایی کمک کرده است. با این حال، یک منبع قطری مدعی است که ایران نیروی دریایی خود را در آبهای خود و نزدیکی قطر به کار گرفته تا مانع هر گونه تحرک نیروی دریایی امارات نسبت به قطر شود؛ این بدان معناست که در صورت بروز درگیری نظامی با قطر، ایران بیتفاوت نخواهد ماند. با وجود مسیر جدید روابط ایران و قطر که تحت تأثیر داشتن دشمن مشترکی به نام عربستان است، بسیار بعید است تا زمانی که نیروهای نظامی آمریکا در قطر مستقر هستند، ایران به دنبال ایجاد پایگاه رسمی نظامی در قطر باشد.
در دهههای گذشته، قطر به عنوان کشوری کوچک و دارای قوای نظامی محدود، همواره تلاش کرده است از کمک خارجی برای دفاع از حاکمیت ملی خود استفاده کند. بر خلاف بحرین، قطریها در دو دهه گذشته کوشیدهاند از زیر سایه عربستان سعودی فرار کنند و اهرمهایی برای استقلال سیاست خارجی خود از عربستان در اختیار داشته باشند. با توجه به بحران اخیر و سرنوشت نامعلوم شورای همکاری، به ویژه با در نظر داشتن حملات توئیتری ترامپ به قطر، دوحه این مسیر را با سرعت بیشتری خواهد پیمود، ولی روشن نیست که آیا قدرتی دیگر توانایی و اراده بر عهده گرفتن امنیت قطر را خواهد داشت یا خیر.