توسعه نظام مالیاتی به عنوان یکی از محورهای اساسی توسعه اقتصادی کشور شناخته میشود . در این راستا جایگزینی درآمدهای مالیاتی به جای درآمدهای ناپایدار نفتی همواره از مهمترین محور برنامه های توسعه اقتصادی واجتماعی کشور بوده واین مهم با عنایت به الزام قانون برنامه پنجم توسعه بر قطع وابستگی کامل هزینه های جاری دولت به درآمدهای نفت وگاز تاکید شده است.
دربند 16 سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ گردیده است به اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی اشاره شده است. وهمچنین در برنامه وخط مشی دولت دوازدهم اشاره شده است به اینکه با افزایش درآمدهای مالیاتی سهم این درآمدها از تولید ناخالص داخلی به نه درصد برسد.
بدین صورت لازمه افزایش درآمدهای مالیاتی اجرای اصلاحات زیاد در سیاست های مالیاتی است . در صورت تحقق نظام مالیاتی اصلاح شده می توان به توزیع بهتردرآمدی دست یافت. بنابراین توجه جدی به اصلاح نظام مالیاتی در ایران مورد توجه قرار گرفت ودولتمردان اقتصادی کشور محورهای اصلی طرح تحول نظام مالیاتی ایران را شامل ، اجرای طرح جامع مالیاتی ، اجرای مالیات بر ارزش افزوده واصلاح قانون مربوطه و اصلاح وبازنگری قانون مالیاتهای مستقیم مطرح نمودند.تمهیدات اندیشیده شده در قانون برنامه پنجم ، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و همچنین برنامه های دولتها چه مقدار در تحول نظام مالیاتی مفید بوده است؟
طرح جامع مالیاتی با انجام هزینه های زیادی در سازمان امور مالیاتی درحال اجرا است وتا کنون در برخی استانها بصورت کامل و بصورت آزمایشی در حال انجام می باشد وبعضا در بعضی از ادارات کل امور مالیاتی نیروهای انسانی به دلیل عدم آشنایی با سیستم مربوطه تمایلی به انجام کار با آن را ندارند بدلیل اینکه با آوردن سیستم های جدید، نیروی انسانی آموزش کافی ومطلوب جهت کار با سیستم جدید را نمی بیند. قانون مالیاتهای مستقیم درسال 1394 اصلاحیه آن ابلاغ گردید و همچنین لایحه دائمی کردن قانون مالیات بر ارزش افزوده در مجلس شورای اسلامی در حال پیگیری است .همه این موارد مسائلی بوده است که حاکمیت از جانب خود بدان توجه نموده است ومسئله را شناسایی کرده وطرح تحول نظام مالیاتی را در دستور کار قرارداده ، اما مسئله اساسی که می توان ازآن به عنوان حلقه مفقوده اجرا نام برد، این است که چقدر برروی باورهای افراد کار کردیم یعنی چقدر توانستیم این فرهنگ پرداخت به موقع مالیات را در مردم ایجاد کنیم ، آیا این باور را ایجاد کردیم که افراد در ارایه اظهارنامه های مالیاتی خود درآمد واقعی خود را ابراز نمایند؟ هیچگاه از خود پرسیده ایم که چرا افراد مبادرت به فرار مالیاتی می کنند ،و اینکه چرا مردم دوست ندارند بعضاً به دولتها مالیات پرداخت نمایند؟پاسخ به سوالات مشخص است! چه قوانین ومقرراتی تصویب شد ولیکن چه اتفاقی در کشور افتاد! درآمدهای مالیاتی چه تغییری یافته است؟
پر واضح است که تنها با تغییرو اصلاح قوانین ومقررات مالیاتی ، اجرای طرح های پرهزینه مالیاتی که از سایر کشورها اقتباس شده که متناسب با ساختار اقتصادی و فرهنگی آن کشور بوده است و مشابه سازی آنها در کشور ایران نمی توان نظام مالیاتی کشور را متحول نمودوبدنبال افزایش درآمدهای مالیاتی وجایگزینی آن با درآمد نفت وگاز بود. با این اقدامات صورت گرفته دراصلاح نظام مالیاتی تنها در رفتار افراد دستکاری صورت می گیرد ضمن اینکه افراد مسئله اصلی اعتقاد به پرداخت مالیات را ندارند و با افزایش شدت قوانین وضع شده ونیروی انسانی آموزش ندیده دور از انتظار خواهد بود به اهداف مدنظر دست پیدا کنند.بنابراین اصلاح نظام مالیاتی نیازمند یک عزم ملی ومشارکت همگانی وسرمایه اجتماعی قوی است که در این صورت قبل از اینکه از ابزارهای اجباری وقهری در قوانین وضع شده استفاده شود با وجود اعتماد وعزم ملی در مردم به جهت پرداخت مالیات با به کار گیری ابزارهای داوطلبانه توسط مردم بسیاری از سیاستهای دولت خنثی شود ضمن اینکه دولتها می بایست با بهبود فضای کسب وکار وبرداشتن موانع مختلف بانکی وبیمه ای ومالیاتی وغیره .. از روبروی شرکتها راه را برای اشتغال وتولید بیشتر وبه تبع آن پرداخت مالیات بیشتر باز نمایند.
* دکترای مدیریت دولتی 
