هرچند که انسان جایزالخطاست و پزشک هم انسان؛ اما جنس خطای پزشکی با همه خطاها فرق می‌کند، خطای پزشک می‌تواند جان بگیرد، داغ بگذارد و دل بیقرار کند...
به گزارش ایسنا، شاید بارها شنیده باشید که کسی به پزشک مراجعه می‌کند تا مرهمی بر دردش گذارد، اما گاهی اشتباه یا خطایی نه‌تنها درد را درمان نمی‌کند، بلکه بر آن می‌افزاید و حتی داغی بر جای می‌گذارد که سال‌ها دل را می‌سوزاند. در این شرایط تکلیف چیست؟ بعد از مواجهه با خطاهایی که ممکن است از سوی پزشک در حوزه تشخیص و درمان بیماران رخ دهد، چه باید کرد، آیا قانون برای به حداقل رساندن خطای پزشکی نسخه‌ای پیچیده است؟، چگونه می‌توان خطای پزشکی را تشخیص داد؟، آیا تشخیص خطای پزشکی از عهده من و شما برمی‌آید یا باید کار را به مرجعی متخصص بسپاریم؟ و آیا قانون برای بیمارانی که در معرض خطای پزشکی قرار می‌گیرند حق‌وحقوقی قرار داده و چگونه از حقوق‌شان دفاع می‌کند؟ و بالاخره اینکه آیا "تشخیص اشتباه" هم شامل موارد خطای پزشکی می‌شود؟
دکتر احسان شمسی کوشکی، مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه رشته پزشکی مانند هر رشته دیگری یکسری استانداردهای فنی و علمی خاص خود را دارد، گفت: این استانداردها بر اساس شواهد علمی و تجربی و در قالب پژوهش‌های پزشکی مدون به استانداردهای حرفه‌ای تبدیل می‌شوند. باید توجه کرد که این استانداردهای حرفه‌ای و علمی پزشکی در کتب مرجع پزشکی بوده و یا از طریق انجمن‌ها و متخصصین به جامعه پزشکی ارائه و اعلام می‌شوند.
یک الزام اخلاقی برای پزشکان
وی افزود: بنابراین هر پزشکی که در دانشکده در هر مرحله‌ای فارغ‌التحصیل می‌شود، موظف است بر اساس این استانداردها رفتار کند. البته فقط بحث فارغ‌التحصیل شدن هم مطرح نیست، بلکه در حوزه پزشکی مفهومی به نام آموزش مداوم وجود دارد و به این معنی است که افراد نه تنها موظفند در زمان تحصیل‌شان درست آموزش ببینند، بلکه بعد از فارغ‌التحصیلی هم باید خودشان را از نظر علمی بروز نگه دارند و یافته‌های جدید پزشکی را مرتبا بیاموزند. این موضوع یک الزام اخلاقی است که همه پزشکان باید بیمارشان را با بروزترین اطلاعات پزشکی درمان کنند.
تشخیص اشتباه بیماری، خطای پزشکی است؟
شمسی کوشکی درباره این موضوع که اگر بیماری به پزشک مراجعه کند و پزشک نتواند بیماری او را تشخیص دهد و این عدم تشخیص برای بیمار عارضه ایجاد کند، گفت: اینکه بیماری به پزشک مراجعه کند و پزشک بیماری را تشخیص ندهد، حتما به معنی خطاکار بودن پزشک نیست. باید توجه کرد که ماهیت بیماری‌های انسان و مسائل پزشکی بسیار پیچیده است؛ به طوریکه گاهی تشخیص بسیار ساده و گاهی هم بسیار دشوار است؛ چرا که بیماری‌ها همیشه تظاهرات یکسان و استانداردی ندارند و گاهی تظاهرات‌شان تیپیک نیست و ممکن است پزشک را به اشتباه بیندازند.
وی ادامه داد: تشخیص این موضوع که آیا پزشکی که بیماری‌ای را در یک یا چند جلسه ویزیت تشخیص نداده، آیا دچار خطای پزشکی شده است یا خیر؟ تشخیصی بسیار فنی و تکنیکال است که از عهده یک فرد ناآگاه به امور پزشکی و حتی یک متخصص معمولی بر نمی‌آید. در این زمینه معمولا گروهی از متخصصان درباره اینکه این تشخیص درست بوده یا نه، اظهار نظر می‌کنند.
انتظاراتمان از جامعه پزشکی را با واقعیت منطبق کنیم
مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه باید انتظاراتمان از جامعه پزشکی را با واقعیات منطبق کنیم، گفت: اگر تشخیص چنین مسائلی ساده بود، تمام افراد می‌توانستند بیماری‌هایشان را با کمک نرم‌افزارهای کامپیوتری تشخیص دهند. به این صورت که علائم را وارد نرم افزار کرده و متوجه می‌شدند که به چه بیماری مبتلا هستند. این در حالیست که هیچ گاه چنین اتفاقی نمی‌افتد. زیرا رشته پزشکی و تشخیص بیماری‌های انسان، بسیار پیچیده است.
در پزشکی هم خطا وجود دارد
شمسی کوشکی با بیان اینکه نکته مهم دیگر این است که اگر فردی به پزشک مراجعه کرد و پزشک نتوانست بیماری‌اش را تشخیص دهد و بعدا هم مشخص شد که عدم تشخیص بیماری به دلیل یک خطای پزشکی بوده است، چه برخوردی باید انجام دهیم، گفت: باید بدانیم که خطای پزشکی هم واقعیتی است که وجود دارد. زیرا پزشک هم انسان است و ممکن است خطا کند. اما حقیقت این است که هیچ پزشکی دوست ندارد خطایی کند تا به بیمارش ضرری وارد شده و یا بیمار دچار مشکل شود. بنابراین حتی در مواردی که خطای پزشکی محرز شده است، نمی‌توان به طور 100 درصد پزشک را سرزنش اخلاقی کرد و لزوما همه خطاهای پزشکی، خطاهایی قابل سرزنش نیستند؛ چرا که ممکن است پزشک در حین کار دچار خطای شناختی، عملی و ... شود و حتی ممکن است برای یک لحظه تداخلات دارویی را فراموش کند. مردم هم باید این مسئله را بدانند که در رشته پزشکی هم مانند هر رشته دیگری خطا وجود دارد.
وی با بیان اینکه البته روش‌های متعددی برای به حداقل رساندن خطاهای پزشکی وجود دارد، گفت: به عنوان مثال داروخانه‌ها وظیفه دارند که حتما داروهای بیمار را چک کنند تا اگر خطایی در تجویز دارو وجود دارد به بیمار خبر دهند یا پرستاری که در بیمارستان دستور پزشک را اجرا می‌کند اگر متوجه اشتباه بودن دستوری شد باید حتما آن دستور را مجددا با پزشک چک کند. در حال حاضر در کشورهایی که نسخه الکترونیک وجود دارد خود نرم افزار تدوین نسخه‌ها، در صورت خطا در تجویز دارو هشدار می‌دهد. این در حالیست که متاسفانه چنین سیستمی در ایران وجود ندارد. باید بدانیم که وجود نسخه الکترونیک و پرونده الکترونیک سلامت یکی از الزامات هر نظام سلامت مدرنی است.
مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی با تاکید بر اینکه نمی‌توان هر عدم تشخیص بیماری‌ای را از سوی پزشک، نوعی خطای پزشکی تلقی کرد، گفت: البته اگر بیماری درخواست رسیدگی به این موضوع را ارائه دهد و در بررسی‌های پرونده به این نتیجه برسند که پزشک خطا کرده است، بر اساس درجه خطا قابل رسیدگی و مجازات است.
بهترین محل رسیدگی به شکایات پزشکی کجاست؟
شمسی‌کوشکی با بیان اینکه بهترین دستگاه برای رسیدگی به شکایات مردم در حوزه پزشکی، سازمان نظام پزشکی است، گفت: درست است که نظام پزشکی سازمان حرفه‌ای پزشکان است، اما هم در قانون این سازمان و هم در فضای آن این باور وجود دارد که حتما باید از حقوق بیماران حمایت شود. در عین حال تشریفات حقوقی نظام پزشکی هم به مراتب کمتر از دادگاه است.
افشای خطای پزشکی نوعی مسئولیت اخلاقی برای پزشکان
وی تاکید کرد: البته پیشنهاد ما این است که اگر فردی احساس می‌کند خطایی در درمانش رخ داده یا اقدام درمانی درست برایش انجام نشده، ابتدا به خود پزشک معالج مراجعه کند تا شاید این مسئله با صحبت با خود پزشک حل شود؛ چرا که تشخیص خطای پزشکی کاری دشوار بوده و روالی طولانی دارد. در عین حال پزشکان هم موظفند اگر متوجه خطایشان شدند قبل از شکایت بیمار صادقانه خطایشان را مطرح کنند. در واقع افشای خطای پزشکی، نوعی مسئولیت اخلاقی برای پزشکان است و پزشک باید بلافاصله از بیمار عذرخواهی کند تا مسئله حل شود.
شمسی کوشکی با بیان اینکه طی این سال‌ها در بسیاری از مواردی که شکایتی از پزشک برای خطای پزشکی انجام شده می‌بینیم که بیشتر ذهنیت مبنی بر بروز خطای پزشکی مطرح بوده است، ادامه داد: هر فردی که می‌خواهد پزشکی را به خطای پزشکی متهم کند، قبل از اعلام شکایت باید اطلاعاتش را تکمیل کرده و با پزشکان مختلف مشورت کند تا مطمئن شود کار پزشک واقعا خطا بوده است.
وی درباره احکام صادره برای مجازات پزشکانی که خطای پزشکی‌شان محرز و جدی بوده است، گفت: عوامل تاثیرگذار متنوعی برای صدور حکم در این حوزه وجود دارد. در این مواقع باید دید آیا واقعا خطای پزشکی جدی بوده یا خطای رایج است. به عنوان مثال وقتی جوانی با یک درد تیپیک قلب به پزشک مراجعه می‌کند، اما پزشک متوجه بیماری نمی‌شود غفلتی واضح است، اما ممکن است همین درد به شکلی غیرمعمولی بروز کرده باشد. در اینجا باید به پزشک حق بدهیم که به دلیل ظواهر پیچیده بیماری به آن بیماری خاص فکر نکند.
مدیر اخلاق پزشکی سازمان نظام پزشکی با بیان اینکه طبق قانون اگر صدمه‌ای به کسی به دلیل خطای پزشکی وارد شود این صدمه باید جبران شود، گفت: در حوزه مالی یا خود پزشک این صدمه را جبران می‌کند و یا بیمه مسئولیت پزشکان را می‌پردازد و میزان آن نیز بر اساس ملاک‌های پزشکی قانونی مشخص می‌شود. البته گاهی برخی خطاهای پزشکی جنبه انتظامی هم پیدا می‌کنند و خطا آنقدر جدی است که نظام پزشکی می‌گوید باید مجازاتی غیر از مجازات مالی مانند بستن مطب و ... هم برای پزشک در نظر بگیریم. بنابراین احکام مجازات‌ها بر اساس درجه خطا مشخص می‌شود.
