پس از تشدید نگرانیها درباره انتقال موزه هنرهای معاصر از زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سازمان میراث فرهنگی، شورای هماهنگی انجمنهای تجسمی کشور نسبت به وقوع این حادثه هشدار داد و در نهایت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این نقل و انتقال را رد کرد؛ اما آیا این آخرین دلنگرانی برای گنجینه چند میلیارد دلاری موزه هنرهای معاصر است؟
به گزارش «تابناک»؛ در نخستین روزهای سال 1396، خبرهایی درباره واگذاری موزه ملی هنرهای معاصر به بنیاد رودکی منتشر شد؛ هرچند بنیاد رودکی زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، همچون سایر بنیادهای و مؤسساتی که زیرمجموعه این وزارتخانه هستند، حکم یک ساختار رسمی دولتی را ندارد و به نوعی شبه دولتی و دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقلی محسوب میشود و به همین دلیل، گریزگاههای قانونی متعددی دارد.
به عنوان نمونه در صورت وقوع این واگذاری، مسئولان بنیاد رودکی راساً میتوانند نسبت به فروش تعدادی از تابلوهای موزه هنرهای معاصر که علاوه بر ارزش معنوی، هر یک صدها میلیون دلار ارزش مادی دارد، تصمیم گیری کنند و در واقع با این واگذاری رسماً زمینه موزه خواری فراهم شده و ملت ایران باید با 10 میلیارد دلار از ارزشمندترین آثار هنری گنجینه ملی ایران وداعی جانسوز داشته باشد، زیرا دیگر کنترل این اموال در اختیار مدیران بنیاد رودکی است!
همان زمان با افزایش انتقادات از این حرکت خطرناک، علی مرادخانی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در گفت و گویی، واگذاری یا انتقال موزه هنرهای معاصر به بنیاد رودکی یا هر نهاد دیگری را از بیخ و بن تکذیب کرد و گفت: «تعجب میکنم که چیزی را ناگهان شایع میکنند و درباره آن بحث به راه میافتد. خود من دیروز در جریان چنین موضوعی قرار گرفتم. وقتی قرار باشد چنین اتفاقی در این زمینهها بیفتد، دولت باید تصویب کند و مجلس روی آن نظارت داشته باشد. همین طوری که نمیشود چیزی را انتقال داد».
اندکی بعد اسنادی منتشر شد که نشان میداد، عملیات انتقال یا واگذاری موزه هنرهای معاصر که بنا بر اذعان معاون هنری وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی غیرقانونی است و نیازمند مصوبه نهادهای ارشد کشور نظیر هیأت دولت است، با اطلاع مسئولان بنیاد رودکی و شخص معاون هنری یعنی علی مرادخانی از اسفندماه سال گذشته در جریان بوده و مرادخانی متأسفانه خلاف واقع سخن گفته بود.
در یکی از این سندها قاسم خسروی مدیرکل دفتر نوسازی و تحول اداری در 94/12/8 خطاب به مرادخانی معاون هنری وزیر ارشاد به صراحت اعلام کند: «در اجرای تصمیم کمیته ساختار و فن آوری های مدیریت ستاد مرکزی وزارت متبوع در جلسه مورخ 94/10/6 مبنی بر واگذاری مدیریت فرهنگسرای نیاوران، موزه صبا و موزه هنرهای معاصر با ترک تشریفات به بنیاد رودکی، خواهشمند است دستور فرمایید هزینه های جاری (اعم از پرسنلی و غیره و همچنین نیزام کمک ها) مراکز فوق الذکر جهت اقدامات بعدی به این دفتر ارسال نمایند.»
همچنین در سندی دیگر مرتضی باقرنژاد، مشاور اجرایی معاون هنری وزارت ارشاد در 94/12/11 طی نامه ای به ملانوروزی سرپرست موزه های معاصر، طالبی سرپرست دفتر موسیقی و سجادی مشاور معاون وزیر و سرپرست فرهنگسرای نیاوران، اعلام می کند: «به پیوست نامه شماره 72/94/164406 مورخ 2/ 12/ 94 مدیرکل دفتر نوسازی و تحول اداری مبنی بر واگذاری مدیریت فرهنگسرای نیاوران، موزه صبا و موزه هنرهای معاصر به بنیاد رودکی ایفاد می گردد، خواهشمند است دستور فرمایید لیست هزینه های جاری (اعم از پرسنلی و غیره و همچنین میزان کمک ها) مراکز یاد شده را حداکثر تا پایان مورخ 22/12/94 در غالب فایل word برای بهره برداری لازم به این حوزه ارسال نمایند.»
پس از این حواشی، با وجود آنکه علی جنتی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دستور لغو واگذاری موزه معاصر را به هر نهاد غیردولتی از جمله بنیاد رودکی صادر کرد، در 21 فروردین جمعیتی انبوه مقابل موزه هنرهای تجمع کردند تا از عدم واگذاری موزه هنرها به عنوان سرمایه ملی ایران اطمینان حاصل کنند؛ تجمعی که با گذشت ساعاتی، با امضای یک طومار با سه درخواست شفافیت درباره سرنوشت گنجینه ایران، مختومه شدن پرونده این نوع واگذاریها و همچنین عذرخواهی رسمی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد به پایان رسید.
همان زمان آیدین آغداشلو، نقاش برجسته معاصر کشورمان نیز درباره این اتفاق موضع گیری کرد و نوشت: «در هیچ جای دنیا موزهای به اهمیت «موزه هنرهای معاصر» را به دست هیچ مؤسسه خصوصی نمیدهند. حتی اگر دولت در آن شریک باشد، این مسأله شگفتانگیزی است که با اینکه تکذیب شده اما حتی فکرش هم بیمعناست...»
چندی بعد پروژه دیگری در دستور کار قرار گرفته و آن گونه که از سخنان اخیر معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برمی آید، قرار است به جای واگذاری موزه هنرهای معاصر به بنیاد رودکی، موزه هنرهای معاصر راساً به نهادعمومی غیردولتی مشابه بنیاد رودکی تبدیل شود. مرادخانی گفت: «در حال حاضر ساز و کاری را طراحی می کنیم که موزه بتواند فضای مستقل و هیات امنایی داشته باشد. من از روز اولی که به این مجموعه آمدم تلاش کردم تا این اتفاق بیفتد و خوشبختانه این موضوع دارد نتیجه می دهد و وزیر ارشاد هم نظر مثبتی روی این موضوع دارند.»
او در توجیه این اقدام خطرناگ تاکید کرد: «...ما اگر این پشتوانه را داشته باشیم وقتی کاری مصوب می شود که موزه انجام بدهد دیگر ارکان کشور خیالشان راحت است که پشتوانه حقوقی دارد مثل همین سفر گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران که بحث بسیار ارزشمندی برای کشور بود اما عده ای چون از اصل موضوع خبر نداشتند با آن مخالفت کردند و الان می گویند چرا برای آن اقدامی نمی کنید. وقتی یک هیات امنایی در موزه متشکل از نماینده مجلس، نماینده وزارت دارایی، یا حتی نماینده ریاست جمهوری باشد دیگر همه از برنامه هایش مطلع هستند.»
اکنون با وجود تغییر معاون هنری و در شرایطی که هنوز ملانوروزی مدیرکل مرتبط تغییر نکرده، خبرهایی درباره انتقال موزه هنرهای معاصر این بار به سازمان میراث فرهنگی منتشر شد؛ این انتقال از آن جهت اسباب نگرانی بود که با تطبیق اسامی اشخاص فعال در آن ماجرا با اشخاص فعال در سازمان میراث فرهنگی به ویژه پژوهشکده میراث، اسامی مشترکی به چشم میخورد و به همین دلیل «شورای هماهنگی انجمنهای تجسمی کشور» دربرگیرنده 7 انجمن (هنرمندان نقاش، هنرمندان مجسمهساز، عکاسان، تصویرگران، طراحان گرافیک، خوشنویسان، سفال و سرامیک) با انتشار بیانیهای نسبت به انتقال موزه هنرهای معاصر تهران از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعتراض کرده و خواهان روشن شدن اهداف و ابعاد این ماجرا شد.
در متن این اطلاعیه آمده است: «هنوز زمان طولانیای از خبر انتقال موزه هنرهای معاصر تهران به بنیاد رودکی در اسفند ۱۳۹۴ نگذشته که اینبار خبر انتقال این موزه به "سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری" منتشر میشود. همچنین زمزمههایی مبنی بر انتقال مدیریت و نظارت بر گالریهای هنری، حراجها و دیگر موزههای هنری به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شنیده شده که باعث ایجاد نگرانیهای عمیقی در میان هنرمندان شده است.»
در بخش دیگری از این بیانیه تاکید شده است: «نسبت گنجینهای از میراث فاخر هنری جهان ذیل مجموعه موزه هنرهای معاصر با سازمانی به نام "سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری" چیست؟ که مسئولیت نگهداری از آن را باید به این سازمان سپرد، سازمانی که در نگهداری موزههایش و تشویق مردم به دیدار از میراث تاریخی ایران به شایستگی عمل نکرده است و شبهاتی در حفظ اموال موجود در موزههایش وجود دارد، چگونه میتواند به شایستگی از حوزهای که خارج از محدودهی شرح وظایف، دانش و تخصص نداشتهی این سازمان است محافظت و نگهداری کند.»
این واکنشها باعث شد، سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عصر شنبه 28 بهمن در حاشیه بازدید از نمایشگاه دهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره جداسازی موزه هنرهای معاصر تهران از این وزارتخانه و سپردن مدیریت آن به سازمان میراث فرهنگی، عنوان کند: «چنین بحثی در دوره مدیریت من در مورد موزه هنرهای معاصر تهران به میان نیامده است.»؛ پاسخی که امیدواریم صادقانه باشد و در آینده نامههای مبنی بر تلاش برای چنین نقل و انتقالی منتشر نشود.