کوچ دلار آمریکا از سبزه میدان به دیوار

نوروز 97 با دلار 5 هزار تومانی رونمایی شد. نرخی که اگر به نوروز 96 بازگردیم در محدوده 3800 تومان در بازار آزاد فروخته می شد. حال این روزهای نخستین سال جدید، در حالی که بسیاری از مردم در تعطیلات و سفرهای نوروزی به سر می برند، شاهد جهش دلار به کانال 5100 تومانی هستیم. افزایش قیمتی که از دو بعد فنی و روانی تحلیل می شود.

به گزارش «تابناک اقتصادی» نخست از بعد فنی؛ دلار آمریکا به عنوان مطرح ترین و پرطرفدارترین ارز در مبادلات تجاری ایران، از پاییز 96 پس از کاهش نرخ سود سپرده بانکی شروع به گرانی کرد. در ادامه با شروع سفرهای اربعین و همچنین سفرهای پایان سال میلادی شاهد افزایش تقاضا از سوی مردم بودیم. همچنین تفاوت نرخ دلار در داخل و کشورهای همسایه همچون عراق و منطقه سلیمانیه و هرات، این فرصت را به عده ای داد تا با خرید دلار ارزان تر در داخل ایران و فروش در مرز با این مناطق، سود خوبی را بدست آورند. همچنین افزایش نرخ حواله های دلار، باعث جهش نرخ این ارز در بهمن ماه 96 شد. از سویی دیگر افزایش نرخ حواله درهم، به عنوان اهرمی اثرگذار بر نرخ نقدی دلار در داخل، باعث گرانی دلار در بازار ارز شد. هرچند در این بین نباید از اقدامات غیر کارشناسی بانک مرکزی به سادگی گذشت.

به عنوان نمونه، از 28 بهمن ماه تا 21 اسفند 96 (در محدوده زمان اجرای بسته بانک مرکزی) قیمت دلاری که بانک مرکزی در صرافی هایی مجاز بانکی عرضه کرده بود مرتباً کاهشی و در محدوده 4400 تا 4500 تومان بود که این نوع قیمت گذاری بانک مرکزی در آن بازه زمانی، نه تنها برای بازار ارز ثباتی به همراه نداشت بلکه باعث شد تا حتی افرادی که تا آن زمان با دلار ارتباطی هم نداشتند به سمت صرافی های بانکی بروند و اقدام به تهیه دلار با نرخ های پایین تر از نرخ واقعی کنند و برخی از این افراد دلار خریداری شده را همان روزها فروختند و برخی به انبارهای خانگی بردند تا در روزهای آینده گران تر بفروشند. البته  در آن زمان پیگیری خبرنگار تابناک اقتصادی از مسئولین بانک مرکزی، به جایی نرسید و مسئول مربوطه پاسخگو نبود.

از سویی دیگر از بعد روانی، بحث خروج آمریکا از برجام از هفته پایانی مهرماه 96 آغاز شد و به نظر می رسد تا روزهای پایانی اردیبهشت 97 ادامه خواهد داشت.

اما نکته مهم این است که دلاری که در این هفت ماه اخیر توسط بسیاری از مردم خریداری شده است، در کدام مسیر قرار دارد، آیا از کشور خارج شده و یا در خانه ها انبار شده است.

پاسخ به این سؤال روشن است؛ آن طور که محمدرضا پورابراهیمی  رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته است، بیش از 30 میلیارد دلار ارز در طول ماه‌های پایانی سال 96 از کشور خارج شده است. که به نظر می رسد این حجم توسط مسافران، دانشجویان و تجار برای نیاز کاری و شخصی خارج شده است. همچنین به گفته این نماینده مجلس 20 میلیارد دلار ارز هم خارج از شبکه بانکی نگهداری می‌شود.

حال سؤال بعدی این است که این 20 میلیارد دلار در کدام شبکه نگهداری و قابل توزیع است. برای پاسخ به این سؤال، کافی است به حاشیه خیابان‌هایی برویم که مردم زیادی که بیشتر آن‌ها نیاز ضروری برای تهیه دلار دارند را ملاحظه کنیم و ببینیم که در کنار این صف‌های طولانی، عده ای دلال با روش‌های خاص خود، اقدام به فروش دلاری می‌کنند که در هفته های قبل با نرخ‌های بعضاً در کانال 4400 تومان خریداری کرده‌اند و حالا این ارزها را بالاتر از 5 هزار تومان به فروش می‌رسانند.

اما اتفاق عجیب‌تر این است که این روزها فروش دلار توسط دلالان علاوه بر کف خیابان به فضای مجازی هم رفته است. جایی که به نظر می‌رسد پس از دستگیری‌های گسترده دلالان ارزی و کوچ این افراد به این فضا، به مکانی تبدیل شده است برای ایجاد جو گرانی در بین مردم و از همه مهم‌تر، بستری مناسب برای عده ای سودجو تا از این روش پول‌های کثیف را تمیز کرده و پول‌شویی را با خیال راحت انجام دهند.

متأسفانه در این شرایط شاهد آن هستیم که مسئولان بانک مرکزی به عنوان متولی اصلی مدیریت بازار ارز نسبت به جریان پیش آمده در فضای مجازی برای فروش ارز، واکنشی نشان نداده‌اند و اگر نگاهی به سایت بانک مرکزی داشته باشیم، متوجه می‌شویم که آخرین خبرهای این سایت، به پیام نوروزی ولی الله سیف و بازید سرزده ایشان از ادارات بانک مرکزی اختصاص دارد و گویی مسئولین مربوطه همچنان در تعطیلات نوروزی به سر می‌برند و از اتفاقات بازار ارز و به ویژه تغییر فاز فروش دلار از خیابان به فضای مجازی اطلاعی ندارند. البته از آنجا که طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز هرگونه عرضه ارز در شبکه خارج از بانک‌ها و صرافی‌ها قاچاق تلقی می‌شود، انتظار می‌رود که متولیان امر به این موضوع ورود کنند تا به بستری برای پول‌شویی و تطهیر درآمد ناشی از قاچاق کالا و مواد مخدر تبدیل نشود.

ای کاش رئیس کل بانک مرکزی، در کنار بازدید سرزده از ادارات بانک مرکزی، به صورت سرزده به بازار ارز و صرافی‌های شهر تهران می‌ رفتند تا ببینند مردمی که این روزها برای تهیه ارز و به ویژه دلار در صف‌ها و بعضاً در جدال با دلالان هستند، در چه شرایطی به سر می‌برند تا بلکه تدبیری بیندیشند.