تجارت سنگ‌های قیمتی، یکی از تجارت‌های پر سود جهانی به شمار می‌رود که دستمایه آن محصولاتی طبیعی است که به لطف هنر بشر تبدیل به کالا‌هایی بی بدیل برای سرمایه گذاری و بهره برداری می‌شوند.
مجله همشهری اقتصاد نوشت:
جواهرات و سنگ‌های قیمتی از زمانی که توسط بشر کشف و از معادن استخراج شد، مورد علاقه و توجه قرار گرفت و همواره انسان‌ها برای به دست آوردن این شیء ارزشمند، بهای زیادی پرداخته و این روز‌ها با پیشرفت علم و ساخت دستگاه‌های مجهزتر برای تراش دادن سنگ‌های قیمتی و زیباتر ساختن آنها، همچنین افزایش تقاضا برای خرید این محصولات زینتی و باارزش، مبالغ کلانی برای خرید و فروش رد و بدل می‌شود. تجارت سنگ‌های قیمتی، یکی از تجارت‌های پر سود جهانی به شمار می‌رود که دستمایه آن محصولاتی طبیعی است که به لطف هنر بشر تبدیل به کالا‌هایی بی بدیل برای سرمایه گذاری و بهره برداری می‌شوند. انواع سنگ‌های قیمتی که از معادن عمیق استخراج می‌شوند، پس از برش خوردن و نشستن روی پایه‌های طراحی شده یا به صورت خام به سرمایه‌ای تبدیل می‌شوند که هزاران سال عمر دارند. سنگ‌های قیمتی به دلیل استحکام فوق العاده، زیبایی، کمیابی و منحصربه فرد بودن از ارزش ذاتی برخوردارند که این ارزش ذاتی، چون با پول یعنی کالایی که مدام در حال نوسان است سنجیده می‌شود، بنابراین همواره در حال افزایش است. جواهرات تاریخی ایران تاریخچه جواهرات ایران از زمان حکومت صفویه آغاز می‌شود، زیرا تا قبل از صفویه، جواهرات گرانبهایی در خزانه دولتی وجود نداشته است و براساس نوشته‌های سیاحان خارجی، پادشاهان صفوی بیش از دو قرن (۹۰۷ تا ۱۱۴۸ ق.) دست به جمع آوری جواهرات زدند و حتی کارشناسان دولت صفوی جواهرات را از بازار‌های هند و عثمانی و کشور‌هایی مانند فرانسه و ایتالیا خریداری می‌کردند و به اصفهان، پایتخت حکومت، می‌آوردند.
در دوران قاجار، مجموعه جواهرات جمع آوری و ضبط و تعدادی از جواهرات بر تاج کیانی، تخت نادری، کره جواهرنشان و تخت طاووس نصب شدند. در سال ۱۳۱۶ ش.، قسمت عمده جواهرات به بانک ملی ایران منتقل شده و پشتوانه اسکناس و بعدا وثیقه اسناد بدهی دولت به بانک بابت پشتوانه اسکناس قرار گرفت. خزانه فعلی در ۱۳۳۴ ساخته و در ۱۳۳۹ با تاسیس بانک مرکزی ایران افتتاح و به این بانک سپرده شد. ایرانیان هم مانند دیگر مردم دنیا به جواهرات علاقه مندند و کسانی که از قدرت خرید بالایی برخوردارند، ترجیح می‌دهند هنگام خرید، طلا‌هایی را انتخاب کنند که با جواهرات آراسته شده باشند. با این حال کسانی که بودجه کافی و زیادی برای این منظور ندارند، خرید جواهرات را نوعی ضرر کردن می‌پندارند و همواره به دنبال طلا‌هایی هستند که از جواهرات در آنها استفاده نشده باشد، چراکه هنگام فروش، قیمت طلا را منهای وزن جواهرات محاسبه می‌کنند و بسیاری از طلافروشی‌ها حاضر به خرید جواهرات نیستند. پارامتر‌های پنجگانه اجرت اجرت جواهرات، چگونگی محاسبه آن و بالا و پایین بودنش همواره یک سوال مهم و شاید بتوان گفت: یک نکته مبهم برای بسیاری از مشتریانی بوده است که اطلاعات اندکی در مورد جواهرات داشته اند. در این مطلب سعی بر آن شده تا به صورت اجمالی و به زبانی ساده توضیحاتی چند در این مورد داده شود. اجرت هر قطعه جواهر از ۵ پارامتر؛ قیمت سنگ، اجرت پایه، اجرت مخراجی، کسر پایه و اجرت آبکاری تشکیل شده است. قیمت سنگ به نوع سنگ استفاده شده در جواهر (الماس، زمرد، یاقوت و...)، وزن و کیفیت آن بستگی دارد. هر چقدر وزن سنگ به کاررفته در یک قطعه جواهر بیشتر باشد بالطبع اجرت آن بیشتر است. همچنین کیفیت بالاتر یک سنگ باعث افزایش قیمت آن می‌شود. به عنوان مثال یک قیراط برلیان سفید گران‌تر از یک قیراط برلیان براون است. در مورد اجرت پایه، منظور اجرتی است که بابت ساخت مدل جواهر پرداخت می‌شود. اجرت پایه با توجه به نوع مدل آن، کیفیت ساخت و... متفاوت است. اجرت مخراجی اجرتی است که مخراج کار بابت سوار کردن نگین‌ها روی پایه جواهر می‌گیرد. این اجرت با توجه به تعداد و نوع نگین‌ها متفاوت است. هرچه تعداد نگین‌ها بیشتر یا نوع نگین‌ها قیمتی تر، درشت‌تر و سوار کردن آنها روی کار دشوارتر باشد، اجرت مخراجی آن بیشتر است. در طی مراحل فوق و در اثر مخراجی و پرداخت (تمیز کردن و جلا دادن کار) و آماده کردن آن جهت آبکاری مقداری از وزن طلای آن کاسته می‌شود که در اصطلاح به آن کسر پایه می‌گویند. این مقدار وزن کسر شده درنهایت محاسبه و به اجرت جواهر اضافه می‌شود. آخرین مرحله آماده سازی کار، آبکاری است که قیمت آن نیز با توجه به کیفیت آبکاری متغیر است. هرچه کیفیت آبکاری بهتر باشد دوام آن بیشتر و قیمت آن نیز بیشتر است. درنهایت قیمت سنگ‌های به کاررفته در قطعه جواهر، اجرت پایه، اجرت مخراجی، کسر پایه و اجرت آبکاری با هم جمع شده و اجرت آن قطعه جواهر را تعیین می‌کند.
این مبلغ بر وزن قطعه تقسیم شده و اجرت هر گرم آن را مشخص می‌کند. البته باید توجه داشت که اجرت را نباید گرمی دانست، چون هر چقدر وزن یک قطعه جواهر پایین‌تر باشد اجرت هر گرم آن بیشتر می‌شود. به عنوان مثال اجرت کل یک جواهر یک میلیون تومان است. حال اگر وزن طلای آن ۱۰ گرم باشد اجرت هر گرم آن ۱۰۰ هزار تومان و اگر ۵ گرم باشد اجرت هر گرم آن ۲۰۰ هزار تومان می‌شود. پس اجرت گرمی جواهر اصطلاحی است که به غلط بین مردم رواج پیدا کرده است. چه بسیار جواهراتی که ارزش سنگ‌های جواهر آن چندصد میلیون تومان است، اما تنها چند گرم طلا در آن به کار رفته است. هنگام خرید جواهرات معمولا به طور دقیق نمی‌فهمیم که قیمت جواهرات چگونه محاسبه می‌شود، اما اگر نکاتی را بدانید، شاید به طور تقریبی بتوانید قیمت جواهری را که می‌خرید، تخمین بزنید. واحد سنجش وزن جواهرات قیراط است. این عددی است که معمولا مغازه دار به شما نمی‌گوید. اگر یک سرویس جواهر بخرید، معمولا به هر تکه آن یک اتکت کاغذی کوچک وصل است. روی آنها نوع سنگ و وزن آن به قیراط به صورت یک عدد ممیزدار (ممیز در انگلیسی با نقطه نشان داده می‌شود) بیان شده است. نوع سنگ به اختصار با دو حرف نشان داده می‌شود. rd نشانه برلیان (تراش گرد الماس) و bg نشانه الماس تراش باگت (مستطیل) است. جمع اعداد را به دست آورید. اگر سنگ‌های روی کار برلیان‌ها خیلی ریز هستند، به تعبیری خرده برلیان، این عدد را در هر قیراط ۲۰۰ هزار تومان ضرب کنید. اگر سنگ‌ها درشت‌تر و سفید هستند، وزن جواهر را در ۵۰۰ هزار تومان ضرب کنید. این اعداد تقریبی است و بسته به قیمت روز جواهرات متغیر است، اما می‌تواند تخمین خوبی از قیمت تقریبی سنگ‌های روی کار به شما بدهد. گفتنی است اندازه هر سنگ جواهر با واحد صوت بیان می‌شود. هر صوت یکصدم قیراط است. سنگ‌های خیلی ریز برلیان، حدود نیم صوت وزن دارند و سنگ‌های درشت‌تر حدود ۲ الی ۳ صوت. الماسی که وزن آن به قیراط برسد، برای ما قابل خریدن نیست! به طور کلی برلیان (الماس برش گرد) ریزتر از سایر تراش‌های سنگ است و از این رو کلا ارزان‌تر است. (نسبت به تراش‌های باگت و مارکیز). ضمنا یک سنگ ۲ صوتی بیش از دو برابر یک سنگ یک صوتی قیمت دارد. شیشه‌های رنگ و وارنگ یا جواهرات ارزشمند با توجه به این که همیشه در طبیعت کانی‌های مشابه وجود داشته اند و حتی امروزه جواهرات مصنوعی مشابه جواهرت طبیعی ساخته می‌شوند که ویژگی‌ای مشابه سنگ‌های طبیعی دارند؛ بنابراین تشخیص نوع جواهر و طبیعی یا مصنوعی بودن آن دارای اهمیت فوق العاده‌ای است. چراکه سنگ‌های مصنوعی بسیار شبیه سنگ‌های طبیعی و تشابه سنگ‌های مصنوعی با جواهرات بسیار زیاد و تشخیص تفاوت آنها برای یک فرد عادی غیرممکن به حساب می‌آید؛ لذا کوچکترین اشتباه در تشخیص نوع جواهر منجر به وارد آمدن ضرر هنگفت مالی به خریدار خواهد شد. از این رو وجود جواهرشناس خبره در صنعت جواهر بسیار با اهمیت بوده و کاربرد منحصربه فردی را داراست. به گفته گوهربین، یکی از سرشناس‌ترین جواهرسازان کشور، تشخیص سنگ‌های قیمتی تقلبی از اصل معمولا توسط خریداران امکان پذیر نیست و طلافروشان هم اگر می‌توانند اصل را از تقلبی تشخیص دهند به دلیل دوره‌های تمییز و تشخیص تخصصی است که قبل از دریافت جواز کسب می‌گذرانند. گوهربین به خریداران توصیه می‌کند جواهرات و سنگ‌های قیمتی را نیز فقط و فقط از واحد‌هایی که زیرنظر اتحادیه طلا و جواهر هستند و پروانه کسب دارند، خریداری کنند تا اگر خلافی نیز صورت گرفت از سوی اتحادیه قابل پیگیری باشد و اگر فردی طلایی تقلبی خریداری کند، میزان گرم محاسبه شده از طرف طلافروش درست نباشد یا عیار طلا پایین‌تر از ۱۸ باشد، در صورت تایید این امر دریافت مبلغ نقدی از طلافروش امکان پذیر است. در این صورت مشتری باید با به همراه داشتن فاکتور خرید و جنس به اتحادیه مراجعه کند، در آنجا بعد از انجام کارشناسی و تایید خلاف، با طلافروش خاطی برخورد شده و مبلغ پرداخت شده بابت طلا مسترد می‌شود. الماس اصلی‌ترین و مشهورترین سنگ گرانبهایی است که امروزه وجود دارد و گرانقیمت‌ترین جواهر موجود است و درجه خلوص و عیار آن براساس وزنش محاسبه می‌شود که واحد محاسبه آن قیراط است؛ بنابراین هرچه الماس بزرگتر باشد، ارزش آن بیشتر است. اگرچه سنگ‌های کوچک الماس نیز با واحد قیراط شمارش می‌شوند. برای مثال یک قطعه الماس یکصد قیراطی ده‌ها برابر یکصد قطعه الماس که هر کدام یک قیراط وزن دارند و مجموعا ۱۰۰ قیراط هستند، ارزش دارد. راه تشخیص الماس اصل از بدل دمیدن بخار دهان روی سنگ است که بخار به سرعت از روی الماس اصل محو می‌شود.
گران قیمت بودن الماس و برلیان اصل و عدم توانایی خرید این جواهرات زیبا برای بسیاری از مردم، بشر را بر آن داشت تا راه حلی برای جلوه بخشیدن به طلا با چیزی غیر از جواهرات قیمتی بیابد، بنابراین جواهرات صنعتی ظهور کردند و به ظاهری شبیه به جواهر، اما با ارزشی بسیار ناچیز پا به دنیای طلا و جواهرسازی گذاشتند. جواهرات صنعتی و کم ارزش معمولا در تنوع طرح و رنگ فراوان به همراه طلا فروخته می‌شوند و از آنجا که حجم و وزن کمی دارند، قیمتی ناچیز و در حد هیچ دارند. برای مثال هنگامی که یک انگشتری زنانه با یک نگین سفید (که شبیه الماس هم هست) یا سیاه درشت به اندازه تقریبی یک نخود با قیمت معمولی فروخته می‌شود، تردید نداشته باشید که با یک جواهر صنعتی روبه رو هستید. چراکه اگر بخواهید یک جواهر واقعی در این اندازه خریداری کنید باید حداقل ۵ میلیون تومان فقط برای جواهر بپردازید! اما این جواهر صنعتی حدود یک تا ۲ هزار تومان ارزش دارد که تنها شبیه جواهر است. اما به یاد داشته باشید که هنگام فروش این سنگ‌ها اگر زیاد از حد بزرگ نباشد شما برای وزن این جواهر بی ارزش، هم اندازه ارزش طلا پول پرداخت خواهید کرد و این درحالی است که هنگام فروش دوباره آن، هیچ پولی بابت آن دریافت نخواهید کرد. برای همین هم توصیه می‌کنیم از خریدن زیورآلاتی که سنگ‌های صنعتی به میزان زیاد دارند خودداری کنید تا متضرر نشوید. نوع دیگر جواهرات صنعتی که تشخیص آنها از جواهر واقعی سخت‌تر بوده و شبیه به برلیان یک تراش خاص از الماس است، معمولا به جای الماس در جواهرات درجه دوم به کار می‌رود. جواهرات، کالایی تماما قاچاق جالب است بدانید که تقریبا تمامی تجارت سنگ‌های قیمتی اعم از اصل و بدل در ایران به صورت قاچاق انجام می‌شود و به جز فیروزه و عقیق که در بخش‌هایی از کشور خودمان یافت می‌شود، تمامی تجارت این سنگ‌ها در بازار سیاه و زیرزمینی صورت می‌گیرد. این درحالی است که در کشور‌هایی مانند ایتالیا، هندوستان، آفریقای جنوبی، استرالیا و آمریکا که از مراکز تولید و تراش سنگ‌های قیمتی هستند، این تجارت به صورت کاملا آزاد و شفاف در حال انجام است. از آنجا که گمرک کشور ما این سنگ‌ها را جزء کالا‌های لوکس دسته بندی کرده، از ورود آنها ممانعت به عمل می‌آورد. این درحالی است که وارد کردن سنگ‌های قیمتی که برخلاف مواد مصرفی وارداتی دیگر برای مدت‌های طولانی ارزش افزوده دارند، کمک به حفظ ثروت ملی و ملت محسوب می‌شوند و اصولا یکی از راه‌های حفظ ثروت نزد کشور‌ها و خانواده‌های ثروتمند، تبدیل پول به این گونه کالا‌ها که ارزش ذاتی دارند، است. درحالی که توسعه طلا و جواهرسازی در کشور و صدور آن، می‌تواند درآمدی را نصیب کشور کند، اما از زمانی که صنعت نفت در ایران به بهره برداری رسید و این صنعت به عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد کشور شناخته شد، نه تنها رشته طلاسازی و جواهرسازی، بلکه بسیاری از رشته‌های مشابه دیگری که می‌توانستند زمینه رشد اقتصاد ایران را در پی داشته باشند، به دست فراموشی سپرده شدند. بسیاری از دولت‌ها در دنیا توانسته اند با بهره گیری از این صنعت، درآمد‌های هنگفتی را به سوی کشور خود سرازیر کنند و علاوه بر درآمدزایی، سطح اشتغال را در این صنعت و در کشور خود افزایش دهند، ضمن این که صنعت جواهرسازی و زیورآلات، یکی از کم هزینه‌ترین صنایع کشور است. ایتالیا با ۵۰۰ تن صادرات زیورآلات ساخته شده از طلا، مقام اول و هندوستان مقام دوم این صنعت را در جهان دارند. در مقابل، برخی از کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس سالانه بیش از ۵۰۰ تن طلا و جواهرات وارد می‌کنند. باید منابع طبیعی کشور را خوب بشناسیم و ضمن اکتشاف طلا از معادن، نیروی کار ماهر تربیت کنیم و امکانات و ابزارآلات و فناوری فرآوری سنگ‌های قیمتی و طلاسازی را به کشور وارد کنیم تا بتوانیم از منابع عظیم خدادادی کشور بهره مناسب بگیریم. در حال حاضر، حدود ۷۰ هزار واحد صنفی صنعتی طلا و جواهر در کشور وجود دارد. ایران در زمینه نیروی انسانی ماهر و متخصص در صنعت طلا و جواهر دارای مزیت رقابتی است، اما به دلیل قدیمی بودن تجهیزات، به تدریج از چرخه تولید جهانی طلا در حال حذف شدن هستیم. متاسفانه، در حال حاضر، کشور ما به مصرف کننده طلا تبدیل شده است و بیشتر طلای وارداتی به ایران از امارات و ترکیه است و از آنجایی که در زمینه تولیدات داخلی طلا با کمبود مواجه هستیم و این تولیدات جوابگوی نیاز ما نبوده و به بازار کشور‌های خارجی وابسته هستیم، برای بالا بردن درآمد ارزی در زمینه طلا لازم است که تجربیات کشور‌های دیگر از جمله امارات، هند، ایتالیا، آمریکا، تایلند، ژاپن، ترکیه، اندونزی، آلمان و ... را به کار ببریم. ورود به صنعت جواهر با سرمایه‌ای اندک با این که معامله جواهرات از جمله معاملاتی است که نیاز به سرمایه‌ای هنگفت دارد، اما می‌توان با یک میلیون تومان وارد این صنعت شد.
درحال حاضر شهریه دوره‌های آموزشی جواهرسازی در آموزشگاه‌های معتبر در این زمینه مبلغی حدود یک میلیون تومان است و علاقه مندان می‌توانند با پرداخت هزینه این دوره‌های آموزشی وارد صنعت پر زرق و برق جواهرات شوند. البته این هزینه ابتدایی برای آموختن این رشته است و افراد علاقه مند می‌توانند با گذراندن دوره‌های تکمیلی و تخصصی‌تر به صورت حرفه‌ای و کاملا آگاهانه و با مدرک معتبر فنی و حرفه‌ای وارد شغلی جذاب و پردرآمد شوند. همچنین هزینه دوره ریخته گری طلا ۲۰ میلیون تومان است که شامل سه تا چهار میلیون تومان لوازم مخصوص و یک کیلو طلا با قیمتی حدود ۱۵-۱۴ میلیون تومان است. مزیت این دوره‌ها این است که پس از پایان دوره آموزش و فراگیری ساخت زیورآلات به کمک دست، افراد می‌توانند با دریافت اجرت‌هایی بسیار بالاتر از دستمزد ساخت طلای ریخته گری و انبوه امرار معاش کنند. طلاسازی از جمله مشاغلی است که برای ورود به بازار آن الزاما نباید کارگاهی داشت چراکه با تهیه وسایلی همچون کوره ذوب، چرخ نورد، اره، چکش، هوا گاز و برخی وسایل کوچک دیگر می‌توان چنین کارگاهی را در خانه راه اندازی کرد. رسته‌های زرگری به بخش‌های ریخته گری، ملیله کاری، مخراج کاری، آبکاری، قلم زنی، تراشکاری، اره کاری، زنجیرسازی، النگوسازی و سازندگان کار دست (جواهرسازان) تقسیم می‌شود. پس از آن نیز کار‌های ساخته شده از طریق بنکداران، فروشندگان خیابان‌ها و شهرستان‌ها و بالاخره مغازه دار‌ها وارد بازار‌های مصرف می‌شود.
این همه مطلب رگباری را کی میخاد بخونه دو خط می نوشتی که واقعاً اجرت را چه جوری حساب می کنند طلا فروش ها که می رن پشت دخل و چند عدد وارد می کنند و ما چیزی سر در نمی آوریم!