آمارهای منتشر شده از مراجع رسمی نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر مصرف دخانیات طی سال‌های اخیر خصوصا در بین قشر جوان افزایش چشم‌گیری داشته است؛ به گفته مسئولان وزارت بهداشت شیوع مصرف دخانیات در مردان 25.16 و در زنان کشور 4 درصد گزارش شده است همچنین بر اساس تحقیقات شیوع مصرف دخانیات در زنان رو به افزایش است.
در همین راستا محمدرضا مسجدی؛ دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران و فوق تخصص بیماری‌های ریه با حضور در خبرگزاری فارس به سوالات خبرنگاران در این زمینه پاسخ داد؛ در ادامه می‌توانید مشروح این گفت‌وگو را بخوانید:
نقش دخانیات در بروز بیماری‌های غیر واگیر
دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با بیان اینکه موضوع دخانیات در کشور ما باید از چند جنبه مورد بررسی قرار گیرد اظهار داشت: مباحث بهداشت و سلامت، بحث اقتصادی، اجتماعی و سیاسی از جمله موضوعاتی است که به طور مستقیم با دخانیات در ارتباط قرار دارد اما از نظر ما که در حوزه سلامت فعالیت می‌کنیم همیشه اعلام کرده‌ایم که شایع‌ترین علت مرگ و میر در دنیا بیماری‌های غیرواگیر است که در کشورهای در حال توسعه بیماری‌های عفونی یا واگیردار زمانی بسیار شایع بود اما با اقدامات سازمان بهداشت جهانی رقم این بیماری‌ها به شدت کاهش پیدا کرد اما همچنان 4 دسته بیماری‌های غیر واگیر مانند بیماری‌های قلبی، تنفسی، سرطان‌ها و دیابت در سطح کشنده‌ترین بیماری‌ها قرار دارد که در ایران نیز بیش از 75 درصد مرگ و میرها به دلیل این بیماری‌ها بروز می‌کند که 40 درصد آنها مربوط به بیماری‌های قلبی است. باید توجه داشته باشیم که مصرف دخانیات بر تمام ارگان‌های بدن تأثیر می‌گذارد و مهمترین عامل بروزی بیماری‌های غیرواگیر به شمار میرود هر چند که رژیم غذایی نامناسب و فعالیت فیزیکی نامطلوب نیز می‌تواند بر بروز این بیماری‌ها اثرگذار باشد.
14 درصد ایرانی‌ها دخانیات مصرف می‌کنند
وی افزود: با توجه به ارزان و در دسترس بودن دخانیات در کشور ما حدود 14 درصد مردم جامعه روی به مصرف این مواد آورده‌اند و همچنین 86 درصد دیگر افراد جامعه گرایشی به سمت این مواد نداشته‌اند اما باید توجه کنیم که برنامه‌ریزی‌های دقیقی باید در خصوص کاهش و پیشگیری از مصرف مواد دخانی در 14 درصد افرادی که از این مواد استفاده می‌کنند انجام شود. 14 درصد افرادی که در جامعه استعمال دخانیات دارند بیشترین هزینه را به بودجه درمان کشور تحمیل می‌کند و آن 86 درصدی که گرایش به استفاده از مواد دخانی ندارند باید هزینه درمان این افراد را بپردازند که لازم است در این خصوص مطالبه‌گری عمومی صورت گیرد.
افزایش مالیات بر مواد دخانی مهمترین عامل پیشگیری از مصرف دخانیات
مسجدی ادامه داد: در تمام دنیا از مالیات و افزایش قیمت به عنوان مؤثرترین راه برای کاهش مواد دخانی یاد می‌شود که متأسفانه در کشور ما در این رابطه بسیار ضعیف عمل شده است و برخی از افراد با توجیهات عامه‌پسندانه به دنبال فرار از پاسخگویی در این زمینه هستند. به طوری که برخی ادعا می‌کنند در صورتی که مالیات مواد دخانی افزایش یابد میزان قاچاق این مواد نیز در کشور زیاد خواهد شد که می‌توان با برنامه‌ریزی‌های دقیق و نظارت بیشتر از ورود دخانیات به صورت قاچاق جلوگیری به عمل آورد.
علت گرایش دختران به مصرف دخانیات
وی خاطرنشان کرد: تمام افرادی که به دنبال مصرف مواد مخدر می‌روند در اولین تجربه خود حس نشاط و آرامش را دارند و فردی که به این حالت میرسد مطمئناً برای دفعات بعدی نیز روی به مصرف دخانیات می‌آورد که پس از تکرار این موضوع فرد در دام مواد دخانی گرفتار شده است باید توجه داشت که با هر بار مصرف دخانیات مغز انسان به آن میزان عادت کرده و برای رسیدن به آرامش احساس نیاز بیشتری پیدا می‌کند.
معمولاً افرادی که روی به مصرف دخانیات می‌آورند پس از مدتی با حالاتی مثل پرخاشگری، اضطراب و افسردگی مواجه می‌شوند و آستانه تحمل آنها بسیار پایین می‌آید.
7200 ماده سمی در دود قلیان وجود دارد
دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با بیان اینکه در دود سیگار بیش از 4 هزار نوع ماده سمی وجود دارد توضیح داد: اگر سیگار به طور معمولی سوزانده شود گازهای سمی از خود استخراج نمی‌کند اما زمانی که سیگار روشن می‌شود حرارت نوک آن بین 850 تا 950 درجه سانتی‌گراد است که در آن نقطه تصعید رخ داده و به صورت زنجیره‌ای شکست مولکولی ایجاد می‌شود که همین موضوع باعث آزاد شدن مواد سمی و انتقال آن به بدن فرد خواهد شد باید توجه داشت که در توتون قلیان نیز 7200 نوع ماده سمی وجود دارد که عوارض آن چندین برابر سیگار است در حالی که برخی افراد فکر می‌کنند به دلیل اینکه دود قلیان از آب می‌گذرد ضرری برای سلامتی آنها نخواهد داشت.
عوارض مصرف سیگار در خانم‌های باردار
وی تاکید کرد: خانم‌هایی که اقدام به مصرف سیگار یا قلیان می‌کنند پس از گذشت مدتی دچار شکنندگی و ریزش مو، چروک پوست و تغییر شکل ناخن می‌شوند باید توجه داشت که هیچ جای بدن از دود مصون نخواهد ماند و حتی افرادی که در معرض دود استعمال دخانیات قرار دارند نیز با عوارضی مواجه خواهند شد.
دود سیگار به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود، دسته اول دودی است که مستقیماً از سیگار خارج شده و فرد آن را استنشاق می‌کند و دسته دوم دودی است که از طرف فرد سیگاری بر اطرافیان اثر خواهد گذاشت و دود دسته سوم ذرات معلقی است که از طرف فرد سیگاری بر روی میز، فرش و یا سایر اماکن می‌نشیند که در صورت جذب پوستی باعث بروز سرطان و سایر بیماری‌ها خواهد شد.
تاثیر دود سیگار بر جنین
دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران ادامه داد: اگر یک مادر باردار در معرض دود سیگار قرار گیرد یا آن دود وارد بدن فرد شود، دود از طریق گردش خون وارد بدن شده و بر روی جنین اثر می‌گذارد که این موضوع ممکن است در رشد جنین اثرات منفی داشته باشد و احتمال مرگ یا زایمان زودرس را افزایش دهد. همچنین رشد دستگاه تنفسی نوزادانی که مادر آنها استعمال سیگار داشته یا در معرض دود سیگار قرار گرفته است با مشکلاتی مواجه می‌شود.
سالانه در کشور 50 میلیارد نخ سیگار دود می‌شود
مسجدی گفت: در کشور ما حدود 50 میلیارد نخ سیگار در سال استفاده می‌شود و در دنیا حدود 6 میلیون نفر به دلیل استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهد که با توجه به آمار این رقم در کشور ما به 50 هزار نفر میرسد. نکته جالب توجه اینجاست که 10 درصد از این مرگ و میرها مربوط به افرادی است که در معرض دود سیگار قرار دارند یعنی 6 هزار نفر در سال قربانی سیگار کشیدن سایر افراد خواهند شد که از این آمار نیز 20 درصد سهم کودکان زیر 14 سال است.
40 درصد دختران دانشجو تجربه مصرف قلیان دارند
وی خاطرنشان کرد: مطالعاتی مختلفی در جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات در خصوص علل گرایش دختران به سمت دخانیات انجام شده است که آمارها نشان می‌دهد تجربه مصرف قلیان در دختران دانشجو به 40 درصد افزایش یافته که این یک زنگ خطر جدی به شمار میرود. باید توجه کنیم که این دختران، مادران و همسران آینده هستند که پایه اصلی خانواده را تشکیل می‌دهند. در بررسی‌ها برخی از دختران اعلام کرده‌اند که به دلیل نداشتن مکان تفریحی و هزینه‌های بالای این اماکن به سمت قهوه‌خانه‌ها روی آورده‌اند و همچنین برخی دیگر اعلام کرده‌اند که فقط در یک مغازه خاص اقدام به کشیدن قلیان می‌کنند که پس از تحقیقات مشخص شد آن مکان موردنظر در قلیان‌های خود از مواد مخدر یا روانگردان برای جذب و اعتیاد مشتری استفاده می‌کند.
اغواگری جوانان با استفاده از توتون‌های معطر
این متخصص ریه اضافه کرد: به طور کلی در قوانین تبلیغات دخانیات ممنوع است اما مشاهده می‌کنیم که برخی از این اماکن با افزودن مواد معطر اقدام به جذب مشتری می‌کند که این موضوع نیز غیرقانونی است. توتون‌های معطر و معسل از بدترین نوع این ترکیبات هستند که با مواد معطر شیمیایی ترکیب شده و به دست مشتری میرسد که متأسفانه به دلیل بویی که از خود ترشح می‌کنند خاصیت اغوا کنندگی دارند. باید توجه کنیم که 86 درصد از افرادی که امروزه به دام اعتیاد گرفتار شده‌اند در سن 13 یا 14 سالگی در معرض استفاده از قلیان قرار داشته‌اند.
برخی هنرمندان الگوی بدرفتاری اجتماعی شده‌اند
وی عنوان کرد: باید توجه کنیم که هنرمندان و هنرپیشگان الگویی برای نوجوانان به شمار می‌روند اما متأسفانه می‌بینیم که در سریال‌های خانگی هنرمندان به راحتی اقدام به مصرف دخانیات می‌کنند که این موضوع نیز نوعی تبلیغات غیرمستقیم به شمار میرود. متأسفانه هنرمندان کشور ما در برخی از مواقع الگوی بدرفتاری اجتماعی شده‌اند که باید در این زمینه نیز نظارت بیشتری صورت گیرد.
آمریکا صاحب شدیدترین قوانین پیشگیری از مصرف دخانیات
مسجدی یادآور شد: کمپانی‌های بین‌المللی اعلام کرده‌اند که کشور ایران بازار خوبی برای فروش دخانیات هستند در حالی که در کشور آمریکا شدیدترین قوانین برای مصرف دخانیات اعمال شده است به طوری که در برخی از ایالات این کشور در خیابان‌ها افراد اجازه سیگار کشیدن ندارند. آمار مصرف دخانیات در سال 1968 در کشور آمریکا 54 درصد در مردان و 24 درصد در زنان گزارش شده بود که با قوانین پیشگیری این رقم در حال حاضر به نصف کاهش یافته است. هیچ کشوری در دنیا از صنعت دخانیات سود نکرده است و هر چه مردم خرج مصرف دخانیات می‌کنند دولت باید چند برابر آن را هزینه درمان افراد کند.
توجه داشته باشید که تنها صنعتی که در کشور ما با تحریم مواجه نشد صنعت دخانیات است که این موضوع نیز بُعد سیاسی دارد و این صنعت می‌تواند منافع زیادی برای تولیدکنندگان مواد دخانی داشته باشد.
آدامس‌هایی با بوی دخانیات جلوی درب مدارس
وی گفت: همانطور که گفته شد تبلیغ مواد دخانی در ایران ممنوع است اما مشاهده می‌کنیم که در جلوی مدارس برخی آدامس‌ها که در پاکت‌هایی شبیه پاکت سیگار قرار دارند به راحتی به فروش می‌رسند یا بر روی برخی محصولات دیگر نام شرکت‌های تولیدکننده دخانیات را می‌گذارند تا نوجوانان به صورت غیرمستقیم در معرض تأثیرات دخانیات قرار داشته باشند.
آمریکا سردم دار شرکت‌های دخانی
دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران افزود: شرکت‌های متعددی در حال تولید دخانیات در کشور هستند که بزرگترین آنها شرکت بریتیش آمریکن توباکو که یک شرکت آمریکایی و انگلیسی است نام دارد. تولید دخانیات توسط کشورهای خارجی در حالی در ایران صورت می‌گیرد که این کشورها حاضر نیستند سایر تکنولوژی‌ها را به کشور ما بیاورند و از این طریق می‌توانند ضربات اجتماعی و اقتصادی زیادی به ما وارد کنند. باید توجه کنیم که سالانه صد هزار بیمار سرطانی به آمار موجود افزوده می‌شود که از طریق کنترل مصرف دخانیات می‌توانیم یک سوم این رقم را کاهش دهیم.
برنامه پاد برای پیشگیری از مصرف دخانیات
وی تصریح کرد: مقام معظم رهبری همیشه تأکید دارند که کار فرهنگی صورت گیرد در همین راستا طرح پاد (پیشگیری از اسعتمال دخانیات) در مدارس اجرایی شد که ورامین به عنوان اولین شهر اجرای این طرح در نظر گرفته شده است و امیدواریم طی سال‌های آتی بتوانیم این طرح را در تمام مدارس کشور اجرایی کنیم.
65 درصد مراکز فروش دخانیات مجوز ندارند
این متخصص ریه تاکید کرد: حدود 200 هزار دکه و مغازه در سطح کشور در حال عرضه دخانیات هستند که 65 درصد آنها مجوز فروش ندارند در حالی که قانون اعلام کرده است که این اماکن باید پروانه دریافت کنند که لازم است وزارت صنعت و معدن در این زمینه برخورد جدی‌تری از خود نشان دهد. توجه داشته باشید که زمان تهیه سیگار در کشور ما دو دقیقه در نظر گرفته می‌شود در حالی که در کشور آمریکا فرد باید 40 دقیقه را صرف گشتن برای پیدا کردن سیگار کند. زمانی که ژاپنی‌ها اعلام کردند که در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند ما خوشحال شدیم و امیدوار بودیم که تکنولوژی‌هایی وارد کشور شود اما دیدیم که این افراد اقدام به تأسیس کارخانه تولید سیگار کردند و برخی از خبرها حاکی از آن است که مجوز تأسیس کارخانه مارل‌بارو نیز صادر شده است.
قاچاق 1200 تریلی دخانیات در سال
مسجدی با بیان اینکه دخانیات چهارمین صنعت سودآور دنیا است که این صنعت در دست مافیای قدرتمندی قرار دارد گفت: شرکت‌های تولیدکننده دخانیات با واسطه یا بی‌واسطه اقدام به راه‌اندازی و وارد کردن این محصولات به کشور می‌کنند اما عملاً سود این محصولات مستقیماً به جیب آنها میرود.
در حال حاضر آمار میزان قاچاق دخانیات به کشور به 1200 تریلی در سال میرسد که لازم است اقدامات جدی‌تری در این زمینه صورت گیرد.
ماجرای سیگارهای الکترونیکی
دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران خاطرنشان کرد: زمانی که سازمان جهانی بهداشت موضع جدی در زمینه مبارزه با دخانیات از خود نشان داد شرکت‌های تولیدکننده اقدام به تولید سیگارهای نازک و یا سیگارهایی با درصد نیکوتین کمتر کردند که تحقیقات نشان داد این سیگارها ضرر بیشتری از سیگارهای معمولی دارند به دلیل اینکه فرد برای ارضای نیاز خود مجبور است به جای یک پاکت چند پاکت سیگار را با قیمت بالاتری خریداری کند
واردات سیگارهای الکترونیکی هیچ گونه مجوزی ندارند و این سیگارها نیز ترفندی برای سودجویی شرکت‌های دخانیات است. تحقیقات نشان داده است که نیکوتین موجود در این سیگارها خالص نبوده و مواد سرطان‌زای دیگری مانند آرسنیک، فلزات سنگین و گازهای آرماتیک در آنها استفاده می‌شود و عوارض آنها به شدت از سیگارهای معمولی بیشتر بوده و قیمت آن صد برابر یک پاکت سیگار است.
لزوم افزایش مالیات بر مواد دخانی
وی گفت: توجه داشته باشید که با اقدامات مجلس افزایش مالیات مواد دخانی طی سال‌های گذشته صورت گرفت اما این رقم به میزان کافی نبود در کشور ترکیه 84 درصد قیمت خرده‌فروشی، مالیات در نظر گرفته شده است که این رقم در کشور اردن 82 درصد، پاکستان 76 درصد و در کشور ما کمتر از 20 درصد است.
توجه داشته باشیم که بیش از 2 میلیون معتاد در حال حاضر در کشور وجود دارد که اکثر آنها از طریق مصرف سیگار و دخانیات به این راه کشیده شده‌اند.
