کمتر از چهار هفته بعد از اینکه گروهی ناشناس با استفاده از فضای اعتراضی در بصره اقدام به حمله به مقر کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بصره کردند، ایالات متحده امریکا اعلام کرده که کنسولگری خود را در بصره تعطیل می‌کند.
به گزارش روزنامه اعتماد، درحالی که وزیر خارجه امریکا بهانه این اقدام را «حملات نیروهای وابسته به ایران» عنوان کرده است، نیویورک‌تایمز می‌نویسد که بحث تعطیلی این کنسولگری از مدت‌ها پیش برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها مطرح شده است. مایک پومپئو، وزیر خارجه امریکا در بیانیه‌ای ضمن اعلام تعطیلی این کنسولگری ادعا کرده است که تهدیدهایی که علیه این مقر دیپلماتیک انجام شده است مربوط به ایران است. اوایل ماه سپتامبر گروهی از معترضان در بصره با حمله به ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی ایران، این ساختمان را به آتش کشیدند، رسانه‌ها در آن زمان گزارش دادند که پلیس عراق در مقابل متجاوزان به ساختمان کنسولگری ایران در بصره واکنشی نشان نداده است، در حالی که همزمان لایه‌های حفاظتی مستحکمی در برابر کنسولگری ایالات متحده امریکا تشکیل داده بود.
ایران بلافاصله بعد از انجام این تجاوز به کنسولگری خود، کشورهای خارجی را مسوول هدایت این عملیات معرفی کرده بود، اما امریکایی‌ها حاضر به پذیرش مسوولیت در این مورد نشده‌اند و بعد از چند هفته با ادعای تهدید علیه جان دیپلمات‌های خود کنسولگری امریکا را در بصره تعطیل کرده‌اند.
آتش‌افروز دیروز، مدعی امروز
در بیانیه‌ای که جمعه شب از سوی وزارت خارجه امریکا منتشر شده بود، آمده است که تعطیلی این کنسولگری به دلیل «حملات هفته اخیر از سوی شبه‌نظامیانی که از طرف ایران حمایت می‌شوند» انجام شده است. در این بیانیه کتبی که به امضای مایک پومپئو منتشر شده است، آمده «رویدادهای مکرری از آتش غیرمستقیم عناصر این شبه‌نظامیان طی هفته‌های اخیر پیش آمده است.» چهار هفته پیش و درست ساعاتی بعد از حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران، تعدادی خمپاره از منبعی نامعلوم به سمت محل فرودگاه بین‌المللی بصره شلیک شده بود، ساختمان کنسولگری امریکا در نزدیکی فرودگاه بصره واقع شده است، اما بر اثر این حملات آسیبی به آن وارد نشد.
مایک پومپئو اما با نسبت دادن این حملات به نیروهای متحد ایران گفته است: «ایران باید درک کند که ایالات متحده امریکا بلافاصله و به شکل متناسب به هر حمله‌ای از این شکل پاسخ خواهد داد.» زمانی که ماه گذشته اعتراض‌ها در بصره بالا گرفت و به خشونت کشیده شد، بسیاری از سیاستمداران عراقی، واشنگتن را به شعله‌ور کردن این خشونت‌ها متهم کردند. در ایران هم بسیاری معتقد بودند که امریکا قصد دارد با دامن زدن به احساسات ضدایرانی در بصره میان دو همسایه اختلاف‌افکنی کند. حمله به کنسولگری ایران در بصره و به آتش کشیدن ساختمان این کنسولگری نشانه‌ای بر هدایت این خشونت‌ها از سوی قدرت‌های مخالف ایران برداشت شد، اما حالا واشنگتن با وارونه جلوه دادن قضیه تلاش می‌کند تا جمهوری اسلامی ایران را که همین به تازگی قربانی خشونت‌ها در بصره شده است به حمایت از معترضان متهم کند.
اما به نوشته نیویورک تایمز مدت‌ها است که درون وزارت خارجه امریکا به‌دلیل هزینه‌های بالای نگهداری کنسولگری بصره، بحث‌هایی در مورد تعطیلی آن و کاهش هزینه‌ها وجود دارد و مساله تعطیلی این سفارتخانه احتمالا بیش از آنکه با انگیزه‌های امنیتی انجام شده باشد، انگیزه‌های مالی دارد.
تعطیلی 200 میلیون دلاری
وزارت خارجه امریکا تخلیه کنسولگری امریکا در بصره را «جابه‌جایی موقت کارکنان» توصیف کرده، با این حال توضیحی در مورد تعطیلی دایم یا موقت کنسولگری در این بیانیه نیامده است. به گزارش نیویورک‌تایمز سرکنسول ایالات متحده در بصره، تیم دیویس با انتشار عکسی از خود و کارکنان کنسولگری در فیس‌بوک نوشته است: «این کارکنان با جان و دل برای اینجا مایه گذاشته‌اند و به آنها گفتم که فعلا کارمان اینجا تمام شده است. به آنها گفتم که مدیریت آنها افتخار بزرگی در طول زندگی من بود.» بیش از 1000 نفر در کنسولگری امریکا در بصره کار می‌کردند که اکثر آنها کارمندان پیمانی بخش امنیت و خدمات بودند و تعداد ناچیزی از آنها دیپلمات‌های امریکایی محسوب می‌شدند.
در طول 15 سال گذشته از زمان آغاز عملیات نظامی امریکا در عراق و اشغال نظامی این کشور، حملات متعددی به ساختمان‌های دیپلماتیک امریکا به‌خصوص به محل سفارت امریکا در منطقه سبز بغداد انجام شده بود، اما امریکا هیچ‌گاه اقدام به تخلیه یا تعطیلی این مکان‌ها نکرد. روز 8سپتامبر سال جاری چند خمپاره از منبع ناشناس به سمت فرودگاه بصره شلیک شد و در محلی اطراف کنسولگری امریکا فرود آمد، اما این حمله هیچ آسیب مالی و جانی به کنسولگری امریکا در بصره یا حتی فرودگاه بین‌المللی بصره بر جا نگذاشت. چهار روز بعد از این حمله سخنگوی کاخ سفید در ادعایی بدون ارایه هیچ مدرک یا شواهدی ایران را متهم به این حمله کرد.
حمله‌ای که به نظر می‌رسد بهانه ادعای اخیر مایک پومپئو برای تعطیلی کنسولگری باشد. نیویورک تایمز می‌نویسد که هزینه سالانه نگهداری و بهره‌برداری از کنسولگری امریکا در بصره، 200 میلیون دلار است و حتی تخمین زده می‌شود این رقم تا 350 میلیون دلار در سال هم می‌رسد. مقام‌های پیشین وزارت خارجه امریکا به نیویورک تایمز گفته‌اند که تعطیلی این مکان، مدت‌هاست که در وزارت خارجه امریکا مطرح شده است. وزارت خارجه امریکا حاضر به اظهارنظر در مورد فرآیندی که منجر به تعطیلی کنسولگری شد، حاضر به پاسخگویی به خبرنگاران نشده است. به نوشته نیویورک‌تایمز زمانی که در اواخر دوره وزارت رکس تیلرسون، کاهش هزینه‌های وزارت خارجه مطرح شده بود یکی از اولین پیشنهادهای اداره کل امور خاور نزدیک تعطیلی این کنسولگری بود.
تسریع تعطیلی
هر چند در بیانیه رسمی وزارت خارجه امریکا تنها دلیل تعطیلی این کنسولگری تهدیدهای ایران بیان شده است، اما آنچه از گزارش رسانه‌های امریکا می‌توان دریافت این است که این تعطیلی را نمی‌توان به ایران ارتباط داد. در واقع بلافاصله بعد از دستور وزیر خارجه پیشین امریکا برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها، کنسولگری بصره از اولین اماکن دیپلماتیک بود که در فهرست بررسی سالانه قرار گرفت و به نوشته نیویورک‌تایمز مقرر شد هر سال ارزیابی رسمی از آن انجام شود و گزارش برای تعیین تکلیف کنسولگری به مقام‌های ارشد وزارت خارجه ارجاع شود.
اولین گزارش ارزیابی امنیتی کنسولگری بصره ماه ژوئن امسال تهیه شد و با اختلاف آرای بسیار ناچیزی در جلسه مقامات ارشد، استمرار کار کنسولگری تایید شد و جان سولیوان نفر دوم وزارت خارجه امریکا، دستور استمرار کار این کنسولگری را برای یک سال دیگر صادر کرد. اما بالا گرفتن اعتراض‌ها در بصره و افزایش هزینه‌های تامین امنیت کنسولگری باعث شد تا به سرعت این تصمیم مورد تجدیدنظر قرار بگیرد.
قاسمی: توجیه امریکا مضحک است
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه اتهامات و ادعاهای مطرح شده توسط امریکایی‌ها در توجیه تعطیلی سرکنسولگری آن کشور در بصره را ناموجه، بی‌مورد و فرافکنی آشکار خواند و اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران هرگونه تعرض به دیپلمات‌ها و اماکن دیپلماتیک را محکوم می‌کند و توجیه مضحک بسته شدن سرکنسولگری امریکا در بصره که در پی روزها و هفته‌ها تبلیغات و پیشگویی و ایراد اتهامات واهی به ایران و نیروهای عراقی انجام شد را فراری به جلو و اقدامی فرافکنانه و مشکوک می‌داند.
قاسمی افزود: اگرچه شواهد و قراین متعددی از دخالت پیدا و پنهان عوامل خارجی در حمله وحشیانه به سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در بصره وجود دارد، اما توجیهات کودکانه مقامات امریکایی برای ماجراجویی و القای ناامنی در عراق و فشار به دولت این کشور در پس این نمایش به‌خوبی عیان بوده که البته اقدامی مذموم و کاملا محکوم است.
