چرا بخش‌های غیر سری ترازنامه بانک مرکزی با یک سال تأخیر منتشر می‌شود؟

به تازگی ترازنامه سال ۱۳۹۵ بانک مرکزی منتشر شده است؛ ترازنامه‌ای که حاوی نکات مهمی است و انتشار آن از سوی بانک مرکزی، گام دیگری است در راستای شفافیت هر چه بیشتر بانک ها، که رئیس کل بانک مرکزی در روز‌های آغازین کار خود در این نهاد، به آن اشاره داشتند. نکته مهم در این میان، دیرکرد یک ساله در انتشار این ترازنامه‌های بانک مرکزی و برخی آیتم‌های موجود در ترازنامه است که باید بانک مرکزی آن‌ها را شفاف سازی کند.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ سوم مرداد ماه سال جاری بود که هیأت دولت به عبدالناصر همتی جهت در اختیار گرفتن سکان هدایت بانک مرکزی رأی اعتماد داد. بدین ترتیب، ولی الله سیف پس از پنج سال از ریاست کلی بانک مرکزی کنار رفت و عبدالناصر همتی جانشین وی شد. این تغییر، نوید این را می داد که روح تازه ای بر کالبد سیاست ها و عملکرد بانک مرکزی دمیده شود. همتی به محض ورود به بانک مرکزی، سعی کرد تا رویه ها و سیاست های غلط دوره گذشته را اصلاح نماید.

همچنین وی در 27 مرداد ماه 1397 طی یادداشتی در صفحه اینستاگرامی خود از شفافیتی سخن به میان آورد که خود اصل مهمی در نظام اقتصادی و بانکی ایران محسوب می شود.

در آن یادداشت آمده بود: همه عزیزان کم و بیش از آنچه من تحویل گرفته‌ ام خبر دارند. به آن بزرگواران و خصوصا مردم شریف ایران، اطمینان می ‌دهم که تمام تلاشم را با بهره‌ گیری از نظرات نخبگان و صاحب ‌نظران اقتصادی، پولی و بانکی و همکارانم در بانک مرکزی و شبکه بانکی برای حل مشکلات و ایجاد آرامش و ثبات در اقتصاد کشور، خصوصا بازار ارز و پول به کار می‌ گیرم. شفاف‌ سازی و مبارزه با رانت جزو تفکیک ‌ناپذیر تمام سیاست‌ها و اقدامات من خواهد بود. تقویت ارزش آسیب ‌دیده پول ملی، هدایت و کنترل بازار ارز، کنترل حجم نقدینگی و مهار تورم بیدار شده، اصلاح ساختار مالی و ناترازی بانک ‌ها، مبارزه با تحریم ‌های ناجوانمردانه در نقل و انتقال بانکی و مذاکرات مداوم با کشورهای مرتبط در این زمینه، بخشی از خیل عظیم اقداماتی است که در حال انجام بوده یا انجام خواهد شد. حمایت و همراهی ملت بزرگ ایران بزرگ ‌ترین پشتوانه برای خدمت‌گزارشان در انجام این وظیفه خطیر است".

همتی تا به امروز گام های بلندی در بانک مرکزی در راستای شفاف سازی و انتشار بموقع اطلاعات برداشته است؛ اما یک رویه غلط که از گذشته تاکنون در بانک مرکزی مرسوم بوده و ادامه یافته، تأخیرات یک ساله در انتشار ترازنامه های بانک مرکزی است؛ ترازنامه هایی که حاوی نکات مهم و ارزشمند است، ولی با دیرکرد معمولاً یک ساله منتشر می شوند. به عنوان نمونه، به تازگی بانک مرکزی در 29 مهر 1397 ترازنامه سال 1395 خود را روی سایت قرار داده است؛ ترازنامه ای که حداقل باید یک سال پیش منتشر و برخی موارد در آن شفاف سازی می شد؛ اما در ابتدا دلیل این تأخیر یک ساله در انتشار ترازنامه های بانک مرکزی چیست؟

این تأخیر دو دلیل عمده دارد: اولین دلیل تأخیر در برگزاری مجمع عمومی بانک مرکزی است. برای انتشار ترازنامه های بانک مرکزی باید مجمع عمومی برگزار شود و ترازنامه ها در آن مجمع تأیید و تصویب شوند. طبق ماده 19 قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور، اعضای این مجمع را رئیس جمهور (ریاست مجمع)، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور و دو نفر از وزرا به انتخاب هیأت وزیران تشکیل می دهند. مطابق با بند د ماده 17 قانون پولی و بانکی کشور باید جلسات مجمع عمومی بانک حداقل سالی یک مرتبه تا پایان تیرماه به منظور تصویب ترازنامه بانک تشکیل شود و نیز در مواقع دیگر به نظر وزیر امور اقتصادی و دارایی یا پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی به دعوت وزیر دارایی این مجمع تشکیل خواهد شد.

جلسه مجمع عمومی برای تصویب ترازنامه سال 1395 بانک مرکزی، در سیزدهم اسفندماه 1396 به ریاست رئیس جمهور برگزار شد. زمان برگزاری نشان می دهد که طبق قانون، این جلسه با هشت ماه تاخیر از آخرین مهلت برگزاری آن یعنی پایان تیرماه 1396، برگزار شده است.

دومین دلیل عمده در تأخیر یک ساله در انتشار ترازنامه های بانک مرکزی این است که ترازنامه بانک مرکزی به همراه آمارهایی در حوزه اقتصادی منتشر می شود که بعضاً برخی از این آمارهای اقتصادی توسط سایر نهادها جمع آوری می شود و در اختیار بانک مرکزی قرار می گیرد که تأخیر در ارائه این آمارها منجر به دیرکرد در انتشار ترازنامه نیز می شود.

بنابراین باید گفت از آنجا که رئیس کل بانک مرکزی در این چند ماه نشان داده که به دنبال انتشار به موقع اطلاعات می باشد، بهتر است جهت انتشار بموقع ترازنامه های بانک مرکزی که حاوی اطلاعات بسیار ارزشمند و مفید و بیانگر عملکرد بانک مرکزی است، اولاً پیشنهاد برگزاری جلسات مجمع عمومی این بانک را در بازه تعیین شده در قانون بدهد و ثانیاً در حد امکان ترازنامه های بانک مرکزی را مستقل منتشر کند تا دیگر تأخیر سایر نهادها در ارائه آمارهای اقتصادی، به انتشار بموقع ترازنامه بانک مرکزی لطمه ای وارد نکند.

همچنین بهتر است برخی موارد موجود در این ترازنامه شفاف سازی شوند؛ مثلا در صفحه 201 این ترازنامه و در جدول مربوط به سایر دارایی ها، آیتمی با نام «تسهیلات اعطایی به کارکنان» وجود دارد. همان گونه که در تصویر زیر ملاحظه می شود در جلوی این آیتم، رقم قابل توجه یک هزار و 121 میلیارد تومان ذکر شده که نسبت به سال گذشته هم رشد چشمگیر 43 درصدی را داشته است. بانک مرکزی بهتر است در این موارد هم شفاف سازی های لازم را داشته باشد تا سوء برداشتی صورت نگیرد.