موسيقى و غنا
سؤال1128: ملاک تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى کلاسيک حلال است؟ بسيار مناسب است که معيار آن را بيان فرماييد.
جواب: هر موسيقى که به نظر عرف موسيقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مىشود و فرقى نمىکند که موسيقى کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.
سؤال1129: گوش‌دادن به نوارهايى که توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا مؤسسه اسلامى ديگر مجاز اعلام شدهاند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسيقى مثل کمان، وِيولون و نَى چه حکمى دارد؟
جواب: جواز گوش‌دادن به نوارها منوط به تشخيص خود مکلّف است که اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقى لهوى مناسب با مجالس عيش و نوش و خوشگذرانى و همچنين مطالب باطل نيست، گوش‌دادن به آن اشکال ندارد بنا بر اين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا هر مؤسسه اسلامى ديگر به تنهايى دليل شرعى براى مباح بودن آن نيست و بکارگيرى آلات موسيقى در موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمىباشد، ولى استفاده حلال از آنها براى اهداف عقلايى اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
سؤال1130: منظور از موسيقى مطرب ولهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى مطرب و لهوى از غير آن چيست؟
جواب: موسيقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ويژگيهايى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بىبندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
سؤال1131: آيا شخصيت نوازنده و محل نواختن و يا غرض و هدف از آن در حکم موسيقى تأثير دارد؟
جواب: موسيقى حرام، موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصيت نوازنده يا کلام همراه آهنگ يا مکان و يا ساير شرايط در اينکه موسيقى تحت عنوان موسيقى مطرب و لهوى حرام و يا عنوان حرام ديگر قرار بگيرد مؤثر است مانند اينکه بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
سؤال1132: آيا معيار حرمت موسيقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است يا اينکه ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى که به‌صورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى‌شوند، چه حکمى دارد؟
جواب: ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقى با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاى آن است و اينکه از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقى که به حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام است اعم از اينکه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هرگاه غزلهايى که همراه با موسيقى خوانده مى شوند به‌صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.
سؤال1133: غنا چيست؟ آيا غنا فقط شامل صداى انسان است يا اينکه شامل صداهاى حاصل از آلات موسيقى هم مىشود؟
جواب: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى که با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به اين صورت و گوش‌دادن به آن حرام است.
سؤال1134: آيا زدن بر ظرفها و ساير وسايلى که جزء آلات موسيقى نيستند، در عروسىها توسط زنان جايز است؟ اگر صدا به بيرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟
جواب: جواز اين عمل بستگى به کيفيت نواختن دارد. اگر به شيوه متداول در عروسىهاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.
سؤال1135: دف زدن توسط زنان درعروسى‌ها چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى براى نواختن موسيقى لهوى و مطرب جايز نيست.
سؤال1136: آيا گوش‌دادن به غنا در خانه جايز است؟ اگر در فردى تأثير نداشته باشد چه حکمى دارد؟
جواب: گوش‌دادن به غنا به‌طور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهايى شنيده شود و يا در حضور ديگران و چه در او تأثير بگذارد يا خير.
سؤال1137: بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسيدهاند از مراجعى تقليد مىکنند که فتوا به حرمت موسيقى به‌طور مطلق دادهاند هرچند از راديو و تلويزيون دولت اسلامى پخش شود، حکم اين مسأله چيست؟ و آيا اگر ولىّ فقيه گوش‌دادن به موسيقى حلال را اجازه داده باشد، آيا تجويز او به خاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است يا اينکه آنان بايد به فتواى مرجع تقليد خود عمل کنند؟
جواب: فتوا به جواز يا عدم جواز گوش‌دادن به موسيقى از احکام حکومتى نيست، بلکه حکم شرعى فقهى است و بر هر مکلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقليد خود مراجعه کند. ولى موسيقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتّب نگردد، دليلى بر حرمت آن وجود ندارد.
سؤال1138: مقصود از موسيقى و غنا چيست؟
جواب: غنا يعنى ترجيع صدا به نحوى که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسيقى، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى‌نفسه جايز است و اشکال ندارد.
سؤال1139: من در مکانى کار مىکنم که صاحب آن هميشه به نوارهاى غنا گوش مىدهد و من هم مجبور به شنيدن آن هستم، آيا اين کار براى من جايز است ياخير؟
جواب: اگر نوارها در بردارنده غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشند، گوش‌دادن آن جايز نيست. ولى اگر مجبور به حضور در آن مکان هستيد، رفتن به آنجا و کارکردن در آن براى شما اشکال ندارد ولى واجب است به غنا گوش ندهيد هرچند به گوش شما بخورد و آن را بشنويد.
سؤال1140: موسيقى که از راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى پخش مىشود، چه حکمى دارد؟ آيا اين گفته که حضرت امام(قدّس سره) موسيقى را به‌طور مطلق حلال اعلام کردهاند، صحيح است؟
جواب: نسبت حلال دانستن موسيقى به‌طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خمينى(قدّس سرّه) کذب و افتراء است. امام(قدّس سرّه) معتقد به حرمت موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولى اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت مىگيرد زيرا تشخيص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مىکند که در اين صورت موسيقى که به تشخيص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش‌دادن به آن حرام مىباشد و امّا صداهاى مشکوک محکوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمىشود.
سؤال1141: گاهى از راديو و تلويزيون آهنگهايى پخش مىشود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آيا بر من واجب است که از گوش‌دادن به آنها خوددارى نموده و ديگران را هم از آن منع کنم؟
جواب: اگر آنها را از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو مىدانيد، جايز نيست به آنها گوش دهيد، ولى نهى ديگران از باب نهى از منکر منوط به اين است که احراز نماييد که آنان هم آهنگهاى مزبور را از نوع موسيقى حرام مىدانند.
سؤال1142: گوش‌دادن و توزيع غنا و موسيقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟
جواب: در عدم جواز گوش‌دادن به موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقى بين زبانها و کشورهاى محل توليد وجود ندارد. بنا بر اين خريد و فروش و گوش‌دادن و توزيع اين نوارها در صورتى که محتوى غنا يا موسيقى لهوى حرام باشند جايز نيست.
سؤال1143: خواندن به‌صورت غنا توسط هر يک از مرد يا زن چه از طريق نوار کاست باشد و يا از طريق راديو و چه همراه موسيقى باشد و يا نباشد، چه حکمى دارد؟
جواب: غنا حرام است و خواندن به‌صورت غنا و گوش‌دادن به آن جايز نيست اعم از اينکه توسط مرد باشد يا زن و به‌طور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد يا نه.
سؤال1144: نواختن موسيقى به منظور اهداف و اغراض عقلايى و حلال در مکان مقدّسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟
جواب: نواختن موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق جايز نيست حتّى اگر در غير مسجد و براى غرض عقلايى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمههاى موسيقى در مکان مقدس و در مناسبتهايى که آن را اقتضا مىکند، اشکال ندارد مشروط بر اينکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکانهايى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ايجاد نکند.
سؤال1145: آيا آموختن موسيقى به‌خصوص سنتور جايزاست؟ ترغيب و تشويق ديگران به آن چه حکمى دارد؟
جواب: بکارگيرى آلات موسيقى براى نواختن موسيقى غيرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى يا دينى و يا براى اجراى برنامههاى فرهنگى مفيد و برنامههاى ديگر با غرض عقلايى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط اينکه مستلزم مفاسد ديگرى نباشد و همچنين آموختن و ياد دادن نوازندگى براى امر فوق فى‌نفسه اشکال ندارد. ولى ترويج موسيقى با اهداف عاليه نظام مقدس اسلامى سازگار نيست.
سؤال1146: گوش‌دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع مىخواند اعم از اينکه شنونده، جوان باشد ياخير، مذکر باشد يا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چيست؟
جواب: اگر صداى زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صداى او هم به قصد لذت و ريبه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بين موارد فوق نيست.
سؤال1147: آيا موسيقى سنّتى که ميراث ملى ايران مىباشد، حرام است يا خير؟
جواب: چيزى که از نظر عرف، موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، به‌طور مطلق حرام است و در اين مورد فرقى بين موسيقى ايرانى و غير ايرانى و موسيقى سنتى و غير آن نيست.
سؤال1148: گاهى از راديوهاى عربى بعضى ازآهنگهاى موسيقى پخش مىشود، آيا گوش‌دادن به آنها به خاطر علاقه به شنيدن زبان عربى جايز است؟
جواب: گوش‌دادن به موسيقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصيت به‌طور مطلق حرام است و علاقه به شنيدن زبان عربى مجوّز شرعى براى آن محسوب نمىشود.
سؤال1149: آيا تکرار اشعارى که بصورت آواز و بدون موسيقى خوانده مى‌شوند جايز است؟
جواب: غنا حرام است هرچند همراه بانواختن آلات موسيقى نباشد و منظور از غنا ترجيع صدا به نحوى است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولى صرف تکرار شعر اشکال ندارد.
سؤال1150: خريد و فروش آلات موسيقى چه حکمى دارد؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟
جواب: خريد و فروش آلات مشترک براى نواختن موسيقى غير لهوى اشکال ندارد.
سؤال1151: آيا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جايز است؟
جواب: غنا صوتى است که با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به‌طور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثيه و غيره باشد.
سؤال1152: امروزه موسيقى براى معالجه بعضى از بيماريهاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان بکار مىرود، حکم آن چيست؟
جواب: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امين اين است که معالجه متوقف بر استفاده از موسيقى است، بکارگيرى آن به مقدارى که معالجه بيمار اقتضا مىکند اشکال ندارد.
سؤال1153: گوش‌دادن به غنا اگر باعث تمايل بيشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟
جواب: مجرّد افزايش تمايل به همسر مجوّز شرعى براى گوش‌دادن به غنا محسوب نمىشود.
سؤال1154: اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به اينکه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر اجراى کنسرت به‌صورت ترجيع مطرب(غنا) نباشد و موسيقى هم که نواخته مىشود از نوع لهوى حرام نباشد، اين امر فى‌نفسه اشکال ندارد.
سؤال1155: اگر معيار حرمت موسيقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهايى که باعث ايجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غير مميّز مى‌شوند، چه حکمى دارند؟ و آيا گوش‌دادن به نوارهاى مبتذلى که در آنها زنان به‌صورت غنا مىخوانند ولى طربآور نيستند جايز است؟ همچنين مسافرينى که سوار اتوبوسهاى عمومى که غالباً از اين نوارها استفاده مىکنند مى‌شوند، چه تکليفى دارند؟
جواب: چنانچه موسيقى يا آوازى که با ترجيع و طرب همراه است از لحاظ کيفيت يا مضمون يا حالت خاص شخص نوازنده يا خواننده در خلال نواختن يا خواندن از نوع غنا يا موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّى براى کسى که او را به طرب نيندازد و تحريک نکند و اگر در اتوبوسها و ماشينهاى ديگر نوار غنا يا موسيقى لهوى پخش شود، مسافرين بايد از گوش‌دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منکر کنند.
سؤال1156: آيا جايز است مردى غناى زن اجنبيه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آيا غناى زن براى شوهر و برعکس جايز است؟ و آيا اين گفته صحيح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحريم غنا ناشى از تحريم آن مجالس است؟
جواب: گوش‌دادن به غنا که عبارت است از ترجيع صدا به نحوى که طربانگيز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمىکند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شيعه محسوب مىشود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمىباشد، بلکه تا زمانى که اين عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌طور مطلق است.
سؤال1157: دانشجويان دانشکده علوم تربيتى بايد در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شرکت کنند زيرا در آنجا قطعههاى موسيقى را آموخته و به‌طور اجمالى با آنها آشنا مى‌شوند. وسيله اصلى فراگيرى اين درس ارگ است، آموختن اين درس که جزء واحدهاى اجبارى است چه حکمى دارد؟ خريد و استفاده از وسيله مذکور براى ما چه حکمى دارد؟ و به‌خصوص خواهران نسبت به اجراى تمرين در برابر مردها چه وظيفهاى دارند؟
جواب: استفاده از آلات موسيقى فى‌نفسه براى اجراى سرودهاى انقلابى و برنامههاى دينى و فعاليتهاى فرهنگى و تربيتى مفيد، اشکال ندارد و خريد و فروش آلات نوازندگى و ياددادن و فراگيرى آن براى استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران مىتوانند با رعايت حجاب واجب و ضوابط شرعى در کلاس درس حاضر شوند.
سؤال1158: بعضى از ترانهها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آنها را انقلابى مىداند ولى نمىدانيم که آيا خواننده، قصد خواندن يک ترانه انقلابى را داشته يا يک ترانه طربآور و لهو را، با توجه به اينکه خواننده مسلمان نيست ولى ترانههاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنين تحريک مردم به مقاومت است، گوش‌دادن به اين ترانهها چه حکمى دارد؟
جواب: اگر کيفيت آنها از نظر شنونده عرفاً، طربآور و لهوى نباشد، گوش‌دادن به آنها اشکال ندارد و قصد و نيّت خواننده و مضمون چيزى که مىخواند در اين‌باره تأثيرى ندارد.
سؤال1159: جوانى بعنوان مربّى و داور بينالمللىِ بعضى از ورزشها بکار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مىکند که به بعضى از باشگاههايى وارد شود که غنا و موسيقى حرام در آنها پخش مىشود، با توجه به اينکه اين کار مقدارى از هزينههاى زندگى او را تأمين مىکند و فرصتهاى شغلى هم در محل زندگى او کم است، آيا اين کار براى او جايز است؟
جواب: اين شغل براى او اشکال ندارد هرچند گوش‌دادن به غنا و موسيقى لهوى براى او حرام است امّا در موارد اضطرارى جايز است داخل مجلس غنا و موسيقى حرام شود، ولى بايد از گوش‌دادن به آن اجتناب کند و آنچه که بدون اختيار به گوش او مىخورد، اشکال ندارد.
سؤال1160: آيا فقط گوش‌دادن به موسيقى، حرام است يا اينکه شنيدن آن هم حرام است؟
جواب: شنيدن غنا يا موسيقى لهوى و طرب آور حکم گوش‌دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد که شنيدن از نظر عرف گوش‌دادن محسوب مىشود.
سؤال1161: آيا نواختن موسيقى همراه قرائت قرآن با غير از آلاتى که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است، جايز است؟
جواب: تلاوت قرآن کريم با صداى زيبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کريم اشکال ندارد، بلکه امر راجحى است مشروط براينکه به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسيقى با آن، وجه شرعى ندارد.
سؤال1162: طبل زدن در جشنهاى ميلاد و غير آن چه حکمى دارد؟
جواب: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق حرام است.
سؤال1163: آلات موسيقى که دانش آموزان مدارس عضو گروههاى سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده مىکنند چه حکمى دارند؟
جواب: آن دسته از آلات موسيقى که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براى کارهاى حلال محسوب مى‌شوند، جايز است به‌طور غير لهوى براى مقاصد حلال بکار گرفته شوند ولى آلاتى که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب مى‌شوند جايز نيست مورد استفاده قرار گيرند.
سؤال1164: آيا ساخت سنتور که از آلات موسيقى محسوب مىشود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جايز است؟ آيا بهره گيرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکميل صنعت سنتورسازى و تشويق نوازندگان به نواختن آن جايز است؟ و آيا آموزش موسيقى سنتى ايرانى به قصد نشر و احياى موسيقى اصيل جايز است؟
جواب: استفاده از آلات نوازندگى موسيقى براى اجراى سرودهاى ملّى يا انقلابى يا هر امر حلال و مفيدى تا زمانى که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصيت نرسيده است اشکال ندارد. همچنين موسيقى و تعليم و يادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذکور فى نفسه اشکال ندارد.
سؤال1165: چه آلاتى لهو محسوب مى‌شوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟
جواب: آلاتى که نوعا در لهو و لعب بکار مىروند و منفعت حلالى دربرندارند.
سؤال1166: آيا گرفتن اجرت براى تکثير نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جايز است؟
جواب: هر نوار صوتى که گوش‌دادن به آن حرام است، تکثير و گرفتن اجرت براى آن هم جايز نيست.
