فتاوای آیت الله العظمی گلپایگانی (قدس سره)
كيفيت ارث بردن كسانى كه در اثر تصادف كشته شده‌اند و تقدم و تأخر موت آنها معلوم نيست
سؤال 1 - اينجانب و عيالم به اتفاق سه دخترم و پدر عيالم در ماشين نشسته بوديم و راننده برادر عيالم بود در اثر تصادف ماشين، تمام سرنشينان كشته شدند مگر يكى از دختران اينجانب كه چند ساعت بعد كشته شد و يك صبيه ديگرم زنده مىباشد، تقدم و تأخر فوت سرنشينان معلوم نيست و پدر عيال متوفى، يك زوجه و شش نفر اولاد ديگر غير از عيال متوفاة حقير، اكنون دارد، چگونه ارث پدر عيالم تقسيم مىگردد و مقدار سهم الارث زوجه حقير و صبيه‌ام را بيان فرمائيد.
جواب: در فرض سئوال عيال متوفاة شما از تركه پدرش مانند ساير دختران آن مرحوم سهم خود را مىبرد و چنانچه عيال شما غير از سهم الارثى كه از پدرش در اين حادثه مىبرد مال ديگرى داشته، از آن مال، پدر متوفاى وى نيز ارث مىبرد ولى از مالى كه عيال شما در اين حادثه از او ارث برده ارث نمىبرد و همه دختران شما آن كه بعد از چند ساعت فوت كرده و آنكه فعلا زنده است از تركه مادرشان به نسبت واحده ارث مىبرند نهايت آن كه دخترى كه تقدم و تأخر فوتش نسبت به مادرش معلوم نيست چنانچه غير از مالى كه در اين حادثه از مادرش ارث برده مالى داشته باشد مادرش نيز از آن مال ارث مىبرد ولى از مالى كه دخترش از او ارث برده ارث نمىبرد و سهم الارث عيال شما از تركه پدرش به اين شرح است
كه بعد از وضع ديون مالى ميت، زوجه آن مرحوم يك هشتم مال را مىبرد اگر يكى باشد و اگر متعدد باشند يك هشتم مال را بالسويه بين خود تقسيم مىنمايند و بقيه تركه را اولاد متوفى كه عيال شما يكى از آنها است هر پسرى دو برابر دختر مىبرد و آنچه دختران فوت شده شما از مادرشان ارث برده‌اند مانند ساير اموال آنها به ورثه‌شان منتقل مىشود كه در فرض سؤال چنانچه شوهر و اولاد ندارند وارث آنها شما هستيد و دختر زنده شما از تركه خواهرهاى خود با بودن پدر، ارث نمىبرد.
سؤال 2 - زن و شوهر و سه فرزند در حادثه‌اى فوت نموده‌اند بدون آن كه تقدم و تأخر فوت هر يك معلوم باشد حاليه مبلغى از شوهر متوفى باقيمانده وراث عبارت از پدر و مادر شوهر و پدر و مادر همسر است به هر يك از ورثه چه مبلغ تعلق مىگيرد؟
جواب: در فرض سئوال كه زوج و زوجه و سه فرزند آنها در اثر حادثه از بين رفته‌اند و معلوم نيست تقدم و تأخر موت آنها و وارث آنها منحصر به پدر و مادر زوج و پدر و مادر زوجه است اموالى كه زوج در حال حيات داشته يك هشتم از عين منقولات و يك هشتم از قيمت بناء را به پدر و مادر زوجه بايد داد و زوجه متوفى از زمين ارث نمىبرد و يك سوم اموال زوج به پدر و مادر خود زوج مىرسد و بقيه اموال زوج بين پدر و مادر زوج و زوجه اثلاثا تقسيم مىشود كه يك ثلث آن به پدر و مادر زوجه و دو ثلث آن به پدر و مادر زوج مىرسد و اموالى كه زوجه در حال حيات داشته از جهازيه و مهريه يك چهارم به پدر و مادر زوج و يك سوم به پدر و مادر خود زوجه مىرسد و بقيه آن اثلاثا بين پدر و مادر زوج و زوجه تقسيم مىشود يك سوم به پدر و مادر زوجه و دو سوم به پدر و مادر زوج مىرسد و مجموع آنچه به پدر و مادر زوج مىرسد، با عدم حاجب، سه قسمت مىشود يك سوم به مادر زوج و دو سوم به پدر زوجه مىرسد، و با وجود حاجب، شش قسمت مىشود يك ششم به مادر زوج و پنج ششم به پدر زوج مىرسد و مجموع آنچه به پدر و مادر زوجه رسيده بين آنها بالسويه قسمت مىشود.
سؤال 3 - دو برادر يكى بنام كربلائى حسن و ديگرى بنام كربلائى على، كربلائى حسن داراى دو زن و بدون اولاد و كربلائى على داراى يك زن و چهار دختر بوده است.
اين دو برادر در اثر تصادف ماشين از بين رفته‌اند. كربلائى حسن با يك زنش از بين رفته و زن ديگرش بنام خديجه زنده است و كربلائى على با يك زن و سه دخترش از بين رفته‌اند. از كربلائى على يك دختر بنام كبرى زنده است و يك پسر هم از دختر فوت شده كربلائى على كه همراه پدر و عمويش از بين رفته باقى مانده. بفرمائيد آيا ارث كربلائى حسن به كبرى كه دختر برادرش هست تعلق مىگيرد يا به نوه برادرش كه دختر زاده كربلائى على است؟
جواب: در فرض مذكور اگر تقدم يا تأخر يا تقارن موت مادر اين پسر و پدر و مادرش و عموى مادرش معلوم نيست اين پسر ارث عموى مادر خود را نمىبرد وارث كربلائى حسن به كبرى برادرزاده‌اش مىرسد ولى اين پسر سهم مادر خود را از مالى كه پدر و مادر او در حال حيات داشته مىبرد ولى از ارث كربلائى حسن سهمى نمىبرد.
سؤال 4 - زنى با دو بچه‌اش در تصادف گشته شدند و زن مقدارى تركه دارد و يك دختر صغيره و شوهر و پدر و مادر هم دارد، تقدم و تأخر فوت مادر با بچه هايش معلوم نيست و دو بچه مقدار مختصرى وجه پس انداز بانكى دارند حكم تركه مادر و بچه ها را تعيين فرمائيد.
جواب: بايد فرض شود دو بچه تلف شده بعد از مادر حيات داشته‌اند و سهم الارث از تركه مادر به آنها مىرسد و از آنها به پدر مىرسد و نيز فرض كنيم مادر بعد از فوت دو بچه زنده بوده و سهم خود را از پول بانكى آنها برده و از او به شوهر و پدر و مادر و دختر صغيره مىرسد و بين آنها كما فرض الله تقسيم مىشود.
سؤال 5 - پدرى به اتفاق دختر و همسر و دامادش در يك تصادف اتومبيل تماما كشته شدند و شاهدان حاضر يعنى مسافرين ماشين روبرو كه با ماشين مذكور تصادف نموده اظهار نمودند كه مرحوم حاجى (پدر) از ماشين بيرون افتاد و بلند شده و با ديدن صحنه فوت شده و از نظر ظاهر هم پدر سالم است و فقط زخم سطحى در سر دارد و دختر با ديدن صدمه شديد از ناحيه مغز و دست و صورت وغيرها با تأييد تمام شاهدان دفن و تشييع جنازه فوت كرده است، بفرمائيد به نوه دخترى بازمانده از تصادف از ارث پدر بزرگ مادرى سهمى تعلق مىگيرد يا نه؟ توضيح اين كه شواهد مذكوره نشان دهنده اين است كه دختر قبل از پدر فوت نموده است.
جواب: در مورد سئوال با فرض آن كه معلوم باشد پدر بعد از دختر فوت شده دختر از پدر ارث نمىبرد و پدر از دختر ارث مىبرد و آنچه پدر از دختر ارث مىبرد به وارث زنده پدر مىرسد و اما نسبت به همسر، چون اين شخص در خارج ماشين فوت شده اگر تقدم و تأخر فوتش از زوجه خودش معلوم نباشد از يكديگر ارث نمىبرند و آنچه اين شخص خودش از سابق داشته و آنچه از دختر ارث برده به وارث زنده خودش مىرسد و دختر و مادر اگر تأخر و تقدم و تقارن فوتشان معلوم نباشد مادر سهم الارث خود را از تركه دختر مىبرد و دختر هم سهم الارث خود را از تركه مادر مىبرد و آنچه از يكديگر ارث مىبرند به وارث زنده شان مىرسد و اما دختر و داماد كه شوهر او بوده اگر تقدم و تأخر و تقارن فوت آنها معلوم نباشد داماد سهم الارث خود را از تركه عيالش ارث مىبرد و دختر سهم الارث خود را از شوهر ارث مىبرد و آنچه از يكديگر ارث برده‌اند به وارث زنده شان مىرسد و اما نوه دخترى اگر پدر بزرگ اولاد بلا واسطه دارد ارث به نوه نمىرسد و اگر اولاد بلا واسطه ندارد و نوه هم منحصر به اين يك دختر است در صورتى كه پدر بزرگ پدر و مادر و عيال ديگر نداشته باشد تمام تركه به اين نوه مىرسد و اگر نوه متعدد باشد تركه بين آنها تقسيم مىشود.
سؤال 6 - شخصى در يك تصادف ماشين خودش و عيالش و يك بچه و مادر عيالش در دم فوت مىنمايند و يك فرزند ذكور پس از پانزده ساعت فوت مىنمايد و اولاد ديگرى ندارد و شخص متوفى داراى پدر و مادر و عيال او فقط پدر دارد متمنى است نسبت بما ترك شخص متوفى و مهريه و جهيزيه عيال متوفاة حكم شرعى را مرقوم فرمائيد.
جواب: در فرض سئوال چنانچه تقدم و تأخر و تقارن فوت نامبردگان معلوم نباشد اموالى كه مادر زن در حال حيات داشته سهم دختر به دخترش مىرسد و بقيه با يك ششم از اموال دخترش كه در حال حيات داشته به ورثه زنده مادر زن مىرسد و اما اموالى كه دختر در حال حيات داشته يك چهارم آن به شوهرش مىرسد كه فوت نموده و يك ششم به پدر او و يك ششم به مادر او و بقيه به دو فرزند او كه آنها نيز از بين رفته‌اند مىرسد و اما اموالى كه شوهر زن در حال حيات داشته يك هشتم از عين منقولات و از قيمت بناء و اشجار به زوجه او مىرسد و زوجه از زمين ارث نمىبرد نه از عين و نه از قيمت و يك سوم آن به پدر و مادر زوج مىرسد كه زنده‌اند و بقيه به دو فرزندى كه از بين رفته‌اند و اما اموالى كه به زن از شوهر و مادر خود به ارث رسيده يك ششم آن به پدر دختر و بقيه به فرزندى كه بعدا فوت كرده مىرسد و هم چنين اموالى كه بزوج از زوجه رسيده يك سوم آن به پدر و مادرش و دو سوم آن به فرزندى كه بعدا فوت نموده و اما آنچه از اموال دو فرزند از پدر و مادر خود برده‌اند چه آنچه در حال حيات داشته‌اند يا آن كه به ارث برده‌اند تماما بجد و جده پدرى و جد مادرى آنها مىرسد يك ثلث آن بجد مادرى و دو ثلث آن بجد و جده پدرى آنها داده مىشود
