طرح جدید آمریکا در سوریه برای سد کردن نفوذ ایران با همکاری ترکیه!

طرح «منطقه امن» در شمال سوریه ـ که چند سالی است از سوی آمریکا و ترکیه دنبال می شود و هر بار که مذاکرات جدی میان مقامات دو کشور برای ایجاد این منطقه امن در شمال سوریه آغاز شد، تحت تأثیر اختلافات میان دو کشور، مذاکرات با بن‌بست روبه رو شده و تاکنون توافقی میان دو کشور در این زمینه نشده است.

به گزارش «تابناک»؛ پس از چند ماه اختلاف میان واشنگتن و آنکارا و توقف مذاکرات میان آنها، بار دیگر مسأله ایجاد منطقه امن در شمال سوریه در دستور کار آن ها قرار گرفته است و دور از انتظار نیست که توافقی میان آن ها حاصل شود.

با این حال، همچنان اختلافات جدی میان این دو بازیگر مداخله‌گر در بحران سوریه در مورد ایجاد منطقه امن باقی است.

منطقه امن چیست؟

پیش از آنکه به اختلاف میان آمریکا و ترکیه بر سر ایجاد منطقه امن در شمال سوریه و ملاحظات و منافع آن ها اشاره شود، لازم است توضیح مختصری از مختصات منطقه امن و چیستی آن ارائه شود.

آن طور که رسانه های ترکیه می گویند، منطقه امنی که ترکیه به دنبال آن است، با عمق ۳۲ کیلومتر در طول ۴۶۰ کیلومتری مرزها امتداد داشته و شامل شهرها و شهرک‌های سه استان سوریه یعنی حلب، رقه و حسکه خواهد بود. بارزترین مناطق این منطقه امن مناطق موجود در شمال خط فاصل میان دو روستای صرّین (استان حلب) و عین‌عیسی (استان رقه) و نیز شهر قامشلی، شهرک‌های راس‌العین، تل‌تمر، درباسیه، عامودا، ووردیه، تل‌حمیس، القحطانیه، الیعربیه، المالکیه (استان حسکه) و عین‌العرب (استان حلب) و تل‌ابیض (رقه) هستند.

اختلاف بر سر چیست؟

آنکارا و واشنگتن در مورد تشکیل منطقه امن چند اختلاف اساسی دارند؛

نخست: مدیریت و نظارت بر منطقه امن؛ در طرح مورد نظر آمریکایی ها برای منطقه امن، این نیروهای آمریکایی و اروپایی هستند که باید بر منطقه امن نظارت کنند و مدیریت آن را بر عهده گیرند. یک مقام ارشد در کاخ سفید در همین رابطه توضیح داد که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا از سوی مشاوران خود مجاب شده که دست کم دویست نظامی آمریکایی نیز به نیروهای وعده داده شده اروپا برای استقرار در منطقه امن واقع در شمال سوریه (حدود 800 تا 1500 نیرو) بپیوندند.

این در حالی است که آنکارا حساسیت ویژه ای روی این موضوع دارد و بر این باور است برای رفع تهدید از سوی واحدهای مدافع خلق (YPG) باید ارتش ترکیه، مدیریت این منطقه را بر عهده داشته باشد.

در همین زمینه به تازگی اردوغان گفته است: «چیزی که برای ما مهم است این که ترکیه کنترل منطقه امن را به دست خواهد گرفت. ما نمی‌توانیم کنترل آن را به آلمان، فرانسه یا آمریکا واگذار کنیم. من این را به صراحت به آنها گفته‌ام.»

پیش از این «حلوصی آکار» وزیر دفاع ترکیه نیز در پنجاه و پنجمین نشست امنیتی مونیخ، خواستار مشارکت انحصاری ترکیه در مدیریت منطقه امن در شمال سوریه شده بود.

دوم: دور شدن کردها از مرز: مسأله مورد اختلاف دیگر اینکه آمریکایی ها به آنکارا اعلام کرده اند پیش از تشکیل منطقه امن کردها از مرز دور نخواهند شد و زمانی برای دور شدن آن ها از مرز میانجیگری می کند که ترکیه ایجاد منطقه امن را بپذیرد.

در همین زمینه، «ریچ اوتزین» مستشار ارشد وزارت خارجه آمریکا در عملیات سوریه در جریان یک همایش گفت که اگر «منطقه امن» ایجاد شود، «[گروه] YPG را از مرزهای سوریه و ترکیه دور خواهیم کرد».

این مستشار آمریکایی دور کردن نیروهای کُرد از مرزهای سوریه و ترکیه را منوط به «تشکیل صحیح منطقه امن» دانست و عنوان کرد، «با این شیوه سلاح سنگین را از مرزها دور کرد‌ه‌ایم». 

این سرهنگ بازنشسته ارتش آمریکا ادامه داد: «ترکیه به شدت با استقرار نیروهای YPG در مرزهای خود مخالف است و هنگامی که به روابط بین YPG و «پ.ک.ک» (حزب کارگران کردستان) و حمله‌ای که «پ.ک.ک» از سال هاست علیه ترکیه به راه انداخته نگاه می‌کنیم، باید اندکی با ترکیه انعطاف داشته باشیم».

اوتزین تأکید کرد: «آیا ضرورت دارد که ترکیه عملیات نظامی گسترده‌ای را یک‌جانبه برای حل این مشکل و پاکسازی مرزهای خود از YPG انجام دهد؟ به نظر من، خیر... منطقه امن می‌تواند این درگیری را حل کند».

سوم: پس گرفتن سلاح ها: اختلاف دیگر به مسأله سلاح های آمریکایی در دست کردها مربوط می شود؛ مسأله ای که ترک ها به دیده تردید بدان می نگرند و معتقدند که آمریکایی ها سلاح های خود را از کردها پس نخواهند گرفت.

در همین رابطه، اردوغان به تازگی گفته فکر نمی‌کند، آمریکا سلاح‌ها را از شبه‌نظامیان کرد در سوریه پس بگیرد.

اردوغان گفت: «ژنرال‌هایی که با او بودند گفتند، شماره سریال‌های این سلاح‌ها را دارند و وقتی که همه کار تمام شد، سلاح‌ها را جمع‌آوری خواهند کرد. من این حرف را صادقانه نمی‌دانم.»

اهداف دو کشور از ایجاد منطقه امن

بی گمان مهم ترین هدف ترکیه از ایجاد منطقه امن در شمال سوریه را باید دور کردن کردهای مسلح از مرزهای خود دانست. از دیدگاه آنکارا، کردهای وابسته به YPG مهم ترین خطر امنیتی در مرزهای ترکیه با سوریه قلمداد می شوند.

کسب حوزه نفوذ امن در شمال سوریه نیز یکی دیگر از اهداف دولت اردوغان است که از آغاز بحران سوریه تاکنون دنبال شده است.

در مقابل آمریکایی ها اهداف دیگری را دنبال می کنند. همان طور که در اظهارات مقامات آمریکایی نمایان است، مهم ترین هدف آنها سد کردن نفوذ ایران است.

کما اینکه یک مقام ارشد در کاخ سفید در گفت وگو با رویترز با اشاره به اینکه منطقه امن در شمال سوریه می‌تواند به حفظ صلح و آرامش بین ترکیه و شبه‌نظامیان کُرد کمک کند، هدف اصلی ایجاد چنین منطقه‌ای را این گونه بیان کرد: «این منطقه امن به عنوان سدی در برابر نفوذ ایران عمل خواهد کرد».

به طور کل، گویا آمریکایی ها برای حفظ نفوذ خود در سوریه پس از شکست داعش توسط ارتش سوریه، چاره ای جز پیشبرد یک طرح جدید ندارند؛ طرحی که ضمن تداوم نفوذ آنها در سوریه، اختلافات آن ها با آنکارا را نیز کاهش دهد. حال باید دید که آمریکایی ها تا چه اندازه خواسته های ترکیه را برآورده می کنند و آنکارا نیز تا چه اندازه از شروط خود کوتاه می آید.

موضع ایران

ایران بارها اعلام کرده به دلیل نقض حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه، مخالف تشکیل منطقه امن در شمال سوریه است و ضمن انعکاس دیدگاه دولت سوریه، خواهان تسهیل شرایط برای استقرار ارتش سوریه در شمال این کشور شده است. کما اینکه محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در سفر روز چهارشنبه خود به آنکارا، خواستار استقرار ارتش سوریه در شمال این کشور شده است.

از دیدگاه ایران، استقرار ارتش سوریه در این منطقه، علاوه بر رفع نگرانی های امنیتی ترکیه از سوی کردها، می تواند حل و فصل بحران سوریه را تسریع کند.