فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
احکام اموال گمشده
١ – پیدا کردن اشیاء کم ارزش
سؤال:اگر شیء کم ارزشی را پیدا کنیم آیا می توانیم از همان ابتدا صدقه دهیم و یا اینکه همان حکم اشیآء گمشده را از نظر تحقیق و یکسال نگهداری دارد ؟
ملاک کم ارزشی را چه قرار دهیم و چگونه در نظر بگیریم ؟
جواب: در صورتی که ارزش آن کمتر از یک درهم است (600 تومان) می توانند تحقیق مختصری نموده و در صورتی که صاحبش پیدا نشد هم می توانند خود استفاده کنند و هم آنکه صدقه دهند.
٢ – حکم کبوتری که از پارک گرفته شده است
سؤال:برادرم کبوتر با ارزشى را در پارک گرفته، و به خانه آورده است.
اکنون آن کبوتر با کبوتر بنده جفت شده، و بچّه دار شده اند. لطفاً بفرمایید:
الف) کبوتر مذکور حلال است، یا حرام؟
ب) در صورت حرام بودن، چه کنم تا حلال شود؟
ج) بچّه هاى بجا مانده از این کبوتر چگونه اند؟
جواب: الف) در صورتى که کبوتر صاحبى نداشته، یا مشکوک است، گرفتن آن اشکال ندارد.
ب) اگر قرائن نشان مى دهد که صاحبى دارد، باید صاحبش را پیدا کنید، و چنانچه مأیوس شدید، معادل قیمت آن را به شخص نیازمندى بپردازید.
ج) در صورتى که کبوتر شما ماده است، جوجه متعلّق به خود شماست.
٣ – وظیفه کسی که قرآن پیدا کرده
سؤال:مدّتى قبل قرآنى را در یکى از پارکها پیدا کردم تکلیفم نسبت به آن چیست؟
جواب: از قبیل اموال گمشده است و باید مطابق دستور آن که در توضیح المسائل ما مسأله 2193 به بعد آمده است عمل کرد.
٤ – رها کردن اموال با ارزش پیدا شده
سؤال:اگر شخصى مال با ارزشى را در خیابان پیدا کند، و آن مال را بخاطر فرار از مسؤولیّت رها کند; آیا ضامن است؟ اصولا نظر کلّى حضرتعالى در این مورد چیست؟
جواب: در صورتى که آن را برندارد، ضامن نیست.
٥ – پیدا شدن شی قیمتی در شکم حیوان خریده شده
سؤال:هرگاه شخصى حیوانى بخرد، و در شکم آن مالى پیدا شود، متعلّق به چه کسى است؟
باید از فروشنده حیوان سؤال کند که آیا چیزى گم کرده، یا نه؟
جواب: اگر نشانه هایى داد که منطبق بر آن بود، باید آن مال را به او بازگرداند. واگر فروشنده اظهار بى اطّلاعى کرد، احتیاط آن است که به مدّت یک سال صبر کند، و در جستجوى صاحبش باشد، و اگر پیدا نشد مى تواند تملّک کند.
٦ – هزینه های نگهداری حیوان گمشده
سؤال:در صورتى که صاحب حیوان گمشده پیدا شود، یا بعد از یک سال پیدا نشود، و حیوان به فقیرى داده شود، آیا مى توان هزینه هاى نگهدارى آن را با صاحب حیوان، یا فقیر حساب کرد؟
جواب: آرى مى تواند مخارج ضرورى را از او بگیرد; مشروط بر این که در این مدّت راهى براى پیدا کردن صاحب آن نداشته باشد.
٧ – اموال مجهول المالکی که از دریا گرفته می شود
سؤال:خواهشمندم بفرمایید حکم استفاده از اموالی که توسط قاچاقچیان در حال فرار بروی آب ریخته شده و توسط افراد در ساحل جمع آوری میشود، چه میباشد؟ آیا می توان خرید و فروش کرد یاخیر؟ در صورتی که جنسی به این صورت از آب گرفته شده باشد وهنوز هیچ استفاده ای ازآن نشده باشد، باآن جنس چه باید کرد ؟ و اگراستفاده شده باشد حکم چه می باشد؟ با سپاس وتشکر فراوان.
جواب: در صورتیکه نتوان صاحبان آنها را پیدا کرد باید از طرف صاحب اصلی اش به فقیر داد و اگر استفاده شده باید قیمت آن را به شخص نیازمندی بدهید.
٨ – کفشهای جامانده در کفش داری
سؤال:در آستان قدس رضوى، گاه هزاران کفش گمشده موجود است، حکم این کفشها را بیان فرمایید؟
جواب: کفشهایى که بدون صاحب در کفشداریهاى حرمهاى مطهّره مى ماند، باید از طریق اعلام کردن به اطّلاع عموم برسانند و بعد از یأس از پیدا کردن صاحبانش، آنها را به مستحقّین بدهند یا بفروشند و قیمتش را به آنها بدهند.
٩ – حیوان گمشده در بیابان
سؤال:یک حیوانى همراه حیوانات کسى از بیابان مى آید، بعد از یک سال که مالک حیوان پیدا نشده آن را ذبح مى کنند و مردم گوشت آن را مى خورند، حکم کسانى که از این گوشت استفاده کرده اند را در دو صورت علم و جهل به مجهول المالک بودن حیوان، بیان فرمایید
جواب: هرگاه کسى حیوان گمشده اى را پیدا کند، باید یک سال از صاحب آن سراغ بگیرد، اگر پیدا نشد، مى تواند آن را از طرف صاحب اصلى آن در راه خدا صدقه بدهد یا خودش بردارد به نیّت این که اگر صاحبش پیدا شد عوض آن را بدهد و اگر مجهول المالک باشد باید با اجازه حاکم شرع آن را به مستحقّین داد.
١٠ – وسائل قیمتی که در بلاد کفر پیدا میشود
سؤال:اجناس و وسایل قیمتى که در سرزمینهاى غیر اسلامى پیدا مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر علامتى ندارد مى توان آن را تملّک کرد و اگر علامت دارد و امکان دارد صاحبش را پیدا کند باید به او بدهد، ولى در کشورهاى محارب با اسلام تملّک آن در هر حال مانعى ندارد.
١١ – وسائل قیمتی که در بلاد کفر پیدا میشود
سؤال:اجناس و وسایل قیمتى که در سرزمینهاى غیر اسلامى پیدا مى شود، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر علامتى ندارد مى توان آن را تملّک کرد و اگر علامت دارد و امکان دارد صاحبش را پیدا کند باید به او بدهد، ولى در کشورهاى محارب با اسلام تملّک آن در هر حال مانعى ندارد.
١٢ – مجهول المالک نبودن اموال دولتی
سؤال:آیا اموال دولت از نظر شما در حکم مجهول المالک است؟
جواب: حکم مجهول المالک را ندارد، بلکه مال عنوان دولت است نه ملک اشخاص.
١٣ – تعریف گمشده
سؤال:در چه صورتى براى پیدا کردن صاحب اشیایى که پیدا مى شود باید تلاش کرد و در چه صورتى لازم به تعریف نیست؟ در زمان معاصر وضعیّت تعریف چگونه است؟
جواب: جایى که مى توان با تعریف صاحبش را پیدا کرد تعریف لازم است و تعریف در زمان ما از طریق گفتن در مساجد و آگهى زدن در مراکز پرجمعیّت و مناطقى که گمشده را یافته اند و همچنین در جراید و مانند آن مى باشد.
١٤ – معنی تعریف گمشده
سؤال:در چه صورتى براى پیدا کردن صاحب اشیایى که پیدا مى شود باید تلاش کرد و در چه صورتى لازم به تعریف نیست؟ در زمان معاصر وضعیّت تعریف چگونه است؟
جواب: جایى که مى توان با تعریف صاحبش را پیدا کرد تعریف لازم است و تعریف در زمان ما از طریق گفتن در مساجد و آگهى زدن در مراکز پرجمعیّت و مناطقى که گمشده را یافته اند و همچنین در جراید و مانند آن مى باشد.
١٥ – حکم قرآن پیدا شده در آب روان
سؤال:قرآن پیدا شده در آب روان چه حکمی دارد؟
جواب: اگر صاحب آن را نشناسید می توانید از آن استفاده کنید.
