فتاوای آیت الله العظمی سبحانی (مدظله)
خريد و فروش سهام
سؤال: خريد و فروش سهامى كه شركت هاى صنعتى يا تجارى يا برخى از بانك ها در معرض فروش مى گذارند، چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى: خريد سهام شركت ها و بانك ها، به شرط اين كه بانك ربوى نباشد، اشكال ندارد. والله العالم
مسدود كردن حساب به مدت معين و پرداخت وام
سؤال: در يكى از بانك ها حسابى وجود دارد كه اگر شخصى مبلغى را به مدت شش ماه در بانك بگذارد و در آن مدت چيزى برداشت نكند، بانك پس از پايان آن مدت به مقدار موجودى، به حساب وى پول واريز مى كند. آيا اين شكل معامله صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر بانك به صورت كلى اعلام كند: به كسانى وام مى دهم كه مبلغى در حساب خود به مدت شش ماه داشته باشند، وام مى دهم و طرف پس از آگاهى از اين تصميم، مبلغى را در بانك بگذارد و پس از گذشت زمان، وام بگيرد، اشكال ندارد، ولى اگر چنين شرطى را جزء قرارداد كنند، در اين صورت وام مذكور ربوى مى شود. والله العالم
بهره پول
سؤال: كسى پولى را در بانك گذاشت و نمى دانست كه بهره به پول او تعلق مى گيرد، آيا مى تواند از اين بهره استفاده كند؟
جواب: بسمه تعالى: گرفتن چنين بهره اى اشكال ندارد. والله العالم
بهره پس انداز
سؤال: اگر پولى به عنوان «پس انداز» در بانك قرار داده شود و بهره اى به آن تعلق بگيرد، آيا گرفتن آن بهره حلال است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر به هنگام گذاشتن وجه در صندوق پس انداز، شرطى از طرفين صورت نگيرد و بانك با اختيار خود سودى را در نظر بگيرد، اشكال ندارد. والله العالم
حقوق كارمند بانك
سؤال: آيا حقوقى كه كارمند بانك از بانك دريافت مى كند، حلال است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه عمل كارمند مربوط به امور ربوى نباشد، اشكال ندارد. والله العالم
معاملات بانكى
سؤال: آيا معامله با بانك هاى دولت و اخذ پول از آنها جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: دولت، مالك است و شخصيت حقوقى دارد. معاملات اگر ربوى نباشد، اشكالى ندارد. والله العالم
جريمه ديركرد
سؤال: آيا جريمه ى تأخير وجه شرعى دارد؟
جواب: بسمه تعالى: جريمه ى تأخير پرداخت وام، جايز نيست، ولى اگر با شركتى قرارداد بگذارد كه عملى در مدت معينى انجام دهد و در صورت تأخير، مبلغ معيّنى بپردازد، مانعى ندارد. والله العالم
كارمزد
سؤال: آيا گرفتن كامزد از طرف صندوق هاى قرض الحسنه جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: عمل مسلم محترم است و كارگزار، خدماتى به طرفين ارائه مى دهد; مثلاً وثيقه لازم دارد و وثيقه امروز تنها با گرفتن چك صورت نمى پذيرد، بلكه بايد خصوصيات آن در دفتر ثبت شود و دفترچه اقساط تنظيم گردد. اين نوع اعمال نمى تواند رايگان باشد. قرآن كريم مى فرمايد: ( لا يضار كاتب ) ; نويسنده نبايد مورد ضرر و زيان قرار گيرد. والله العالم
فروش قرضه
سؤال: آيا خريد و فروش اوراق قرضه جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: خريد اوراق قرضه به مبلغ كمتر و گرفتن مبلغ زياد پس از مدتى حكم ربا را دارد. والله العالم
وكالت بانك در مضاربه
سؤال: در سپرده هاى مدت دار، بانك به اين نحو عمل مى كند كه صاحب سپرده به بانك وكالت با حق توكيل به غير مى دهد كه وجه سپرده را بر طبق قانون عمليات بانكى بدون ربا ـ به نحوى كه صلاح بداند به طور مشاع ـ طبق عقود شرعى در هر نوع فعاليت اقتصادى كه صلاح مى داند به كار گرفته و منافع حاصله را پس از كسر حق الوكاله، مطابق مقررات با داشتن حق مصالحه منافع، به تناسب مبلغ و مدت وجوه به كار گرفته شده احتساب و پرداخت نمايد، و بانك قبول وكالت نمود، مستدعى است چند سؤال در اين مورد را پاسخ فرماييد: 1. آيا چنين اصل قرارداد وكالت عام براى كار اقتصادى صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه مقصود از وكالت اين باشد كه بانك خودش و يا توسط افراد ديگر با سرمايه وى مضاربه انجام دهد اشكال ندارد اما اگر تجارت سودى نكرده باشد مصالحه منافع موضوع ندارد زيرا صاحب پول طلبى ندارد و اگر سود كرده باشد و سود مشخص است بايد آن سود را بدهد ولى اگر سود به جهتى مشخص نبود و احتمال قلت و كثرتى باشد مصالحه مانعى ندارد. والله العالم
پرداخت سود روزشمار
سؤال: بانكها در سپرده هاى مدت دار در همان ابتداى سپرده گذارى و طبق يك شرط ضمن عقد متعهد مى شوند كه مبلغى را به صورت ماهيانه يا روزشمار كه معمولاً درصدى از اصل سپرده است به عنوان على الحساب به سپرده گذاران پرداخت كنند. به اين صورت كه بانك اين مبالغ على الحساب را به عنوان قرض به سپرده گذاران پرداخت مى كند تا در پايان قرارداد سپرده گذارى، نسبت به ما به التفاوت سود و مجموع قرض هاى پرداخت شده به عنوان على الحساب، مصالحه نمايند. نظر مبارك را در مورد اين نحوه معامله بيان فرماييد.
جواب: بسمه تعالى: هرگاه دادن قرض در ضمن مضاربه باشد يعنى بانك با سپرده او تجارت كند و سود را به نحوى تقسيم كنند،اشكالى ندارد يعنى مضاربه مشروط به دادن چنين قرض باشد. والله العالم
مصالحه نسبت به مابه التفاوت
سؤال: اگر بانكها در سپرده گذارى مدت دار در همان ابتداى قرارداد، مصالحه اى نسبت به مابه التفاوت سود و مجموع على الحساب هاى پرداخت شده، صورت بگيرد صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: چنين مصالحه اى صحيح نيست چون هنوز بر ذمه طرف نيامده است كه آن را مصالحه كند علاوه بر اين كه اين نوع عمل راهى است براى رباخوارى. والله العال
بيمه كردن اصل سپرده
سؤال: بانك ها براى تشويق سپرده گذاران طبق وكالت عامى كه از سپرده گذاران دارند براى حفظ اصل سپرده ها، آنها را در نزد شركت هاى بيمه، بيمه مى كنند، از نظر شرعى چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه وجه بيمه را يا صاحب پول بدهد و يا بايد با اجازه او باشد در اين صورت اشكال ندارد. والله العالم
تعهد به جبران خسارت
سؤال: اگر بانكها به جاى بيمه كردن در ضمن قرارداد متعهد شوند كه هر نوع خسارت يا ضرر وارده به سپرده را از پول خود جبران كنند صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر خود بانك ضمانت كند از مضاربه خارج شده و وارد حوزه قرض مى شود قهراً شرط منفعت حكم ربا را پيدا مى كند. والله العالم
رضايت كلى به شرايط سپرده گذارى با جهل به خصوصيات
سؤال: با توجه به اين كه طرفين بايد با علم به مفاد قراردادهاى سپرده گذارى مدت دار آن را امضا نمايند ولكن مراجعين به دليل عدم آشنايى با مباحث تخصصى عقود شرعى و بانكى و يا به دليل اهميت قائل نشدن به اين امور، بدون توجه به مفاد قرارداد برگه فرم را امضا مى كنند و حتى گاهى خود كارمند بانك هم بدون آشنايى با چنين مباحثى ورقه فرم را به عنوان وكيل بانك امضا مى كند، آيا رضايت عام به شرايط بانك از طرف مشترى كفايت مى كند؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه طرفين به عقد آشنا نباشند انشاء مضاربه و امثال آن صحيح نمى باشد زيرا انشاء در گرو قصد است و بايد متعلق قصد براى قاصد روشن باشد. والله العالم
حفظ ماليت سپرده ها
سؤال: در سپرده هاى قرض الحسنه و جارى(چك) آيا بانك مالك وجوه مى شود؟
جواب: بسمه تعالى: وجوهى كه در حساب جارى است ماليت آن امانت است هر چند عين آن امانت نيست بانك مى تواند در عين آن تصرف كند ولى بايد سرمايه اى به مقدار ماليت آنها حفظ كند. اما قرض الحسنه ها ملك بانك است و بانك به عنوان يك شخصيت حقوقى مالك است. والله العالم
پرداخت مبلغى جهت افتتاح حساب و پرداخت وام
سؤال: يكى از شرايط پرداخت وام قرض الحسنه، اين است كه متقاضى بايد در آن بانك حساب داشته باشد و يا با واريز مبلغى (مثلاً 10هزار تومان) افتتاح حساب كند تا جريان وام دهى و اقساط كه معمولاً با رايانه صورت مى گيرد به دستگاه تعريف شود و اين ربطى به مقدار وام و اقساط و زمان اختصاص وام ندارد. حكم شرعى آن را بيان فرماييد.
جواب: بسمه تعالى: گشايش حساب چون منحصر به وام گرفتن نيست بلكه مى توان از آن براى كارهاى ديگر استفاده كرد، بنابراين هرگاه قاصد خصوص وامگيرى نباشد اشكال ندارد. والله العالم
اوراق مشاركت
سؤال: دولت براى اجراى برخى طرح هاى ملى، اقدام به فروش اوراق مشاركت بين مردم مى كند، اين اوراق بدون نام و قابل خريد و فروش بوده و هر ماه مقدار مشخصى سود به آن تعلق مى گيرد، خريد و فروش و دريافت سود على الحساب كه ماهيانه به آن تعلق مى گيرد، آيا جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه فردى در طرحى مشخص از طرح هاى دولت مشـاركت كـرده و پس از پـايان يافتـن طـرح، دولت سهـم مشاركت كننده را به قيمت بخرد در اين صورت سود حاصل حلال خواهد بود. ولى مشاركت در طرح هاى نامشخص، مشكل ربا را دارد. والله العالم
فروش امتياز وام
سؤال: آيا اينجانب مى توانم امتياز وام خود را به غير بفروشم؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه بانكى كه وام مى دهد مقيد نكند كه صاحب امتياز وام را بگيرد و در نياز خود مصرف كند در اين صورت صاحب امتياز وام مى تواند حق امتياز خود را به ديگرى در مقابل مبلغى بفروشد و يا در مقابل چيزى مصالحه كند. والله العالم
فروش وام به صورت درصدى از وام
سؤال: در صورت جواز فروش وام آيا مى توانم ثمن را درصد از مبلغ وام (مثلاً 10درصد) قرار دهم يا بايد مبلغ ثابت توافقى باشد؟
جواب: بسمه تعالى: صحيح آن اين است كه حق امتياز خود (پس از محاسبات درصدى) به ثمن مشخص و معين بفروشد كه در ذمه خريدار باشد و بعداً خريدار مختار است از هر كجا كه خواست و لو از وامى كه گرفته بدهى خود را بپردازد. والله العالم
فروش امتياز وام
سؤال: در صورت جواز فروش وام آيا مى توانم قبل از دريافت وام (البته بعد از اختصاص امتياز) امتيازم را پيش فروش كنم؟
جواب: بسمه تعالى: بايد امتياز خود را قبل از دريافت وام بفروشد، پس از دريافت وام حق او به پايان رسيده است و صاحب پول شده است. والله العالم
خريد و فروش امتياز وام توسط بانك
سؤال: آيا بانك يا مؤسسه قرض الحسنه مى تواند واسطه خريد و فروش امتياز وام باشد به اين معنا كه در قبال اخذ حق الوكاله، به وكالت از صاحب وام، امتياز را به فرد ثالثى بفروشد؟
جواب: بسمه تعالى: اشكال ندارد به شرطى كه حق وكالت مشخص باشد. والله العالم
قرض به اميد جايزه
سؤال: آيا فرقى بين شرط زياده در قرض با اميد زياده وجود دارد يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: اگر گذاشتن پول در بانك به عنوان قرض مشروط به اين شرط باشد كه او را در اعطاى جوايز شركت دهند اين كار ربا و حرام است اما اگر شرطى در كار نباشد و قانون بانك فقط مشوق و محرك براى گذاشتن پول باشد به گونه اى كه اگر بانك از نظر خود برگردد حق اعتراض نداشته باشد در اين صورت جايز است. والله العالم
وام خريد مسكن با سود مشخص
سؤال: بانك ها جهت خريد مسكن وام هايى را با سودى كه خود بانك ها تعيين مى كنند پرداخت مى كنند، آيا گرفتن اين نوع وام ها جايز است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه خريدار مسكن با بانك در خود مسكن شريك بشود ولى بانك سهم خود را به طرف اقساطاً به قيمت بالاتر بفروشد در اين صورت اشكالى ندارد هر چند تعيين قيمت با محاسبه سود پول انجام گيرد. والله العالم
مضاربه در بانكها
سؤال: مضاربه چگونه بايد انجام شود؟ و آيا مضاربه هايى كه اكنون در بانك ها انجام مى دهند صحيح است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: مضاربه اين است كه فردى سرمايه را در اختيار فردى بگذارد، و كار و تجارت توسط آن فرد انجام پذيرد و سود حاصله به نسبتِ معيّن در عقد، تقسيم شود; و اگر ضرر كرد مربوط به صاحب سرمايه باشد. در صورتى كه مدير بانك شخص مورد اطمينان باشد و به شرايط مضاربه عمل كند سود آن مانعى ندارد. والله العالم
سودهاى بانكى
سؤال: گرفتن سود بانك بدون شرط جايز است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: اگر سود به عنوان عقد شرعى چون مضاربه پرداخت شود اشكال ندارد و همچنين سودى كه بدون شرط طرفين پرداخت مى كنند نيز اشكال ندارد البته به گونه اى كه اگر بانك سود را نداد طرف حق اعتراض نداشته باشد. والله العالم
جريمه ديركرد و سود گرفتن از بانك
سؤال: آيا گرفتن مبلغى از بانك و مشخص كردن سود و پرداخت به بانك جايز است؟ و آيا اخذ جريمه به جهت تأخير جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: اخذ مبلغ از بانك اگر به صورت عقد شرعى باشد، به اين معنى اگر گيرنده مبلغ با آن تجارت كند، سود حاصل به نسبت معيّن با بانك تقسيم كند در اين صورت اشكال ندارد، و اگر هم يقين دارد سود مشخصى مى برد، مى تواند سود معيّنى در ضمن عقد تعيين كند. ولى اخذ جريمه براى تأخير، شرعى نيست. والله العالم
اجاره به شرط تمليك
سؤال: براى خريد اتومبيل با كمبود پول مواجه شدم و با بانك قراردادى به نحو اجاره به شرط تمليك بين اينجانب و بانك تنظيم شد و بانك مقدارى از مبلغ خريد اتومبيل را پرداخت نموده و سند به نام بانك تنظيم شده است و نحوه اجاره به شرط تمليك به اين شكل است كه پس از پرداخت اقساط آن مالك اتومبيل شوم و قبل از پرداخت تمامى مبلغ، بانك از من مال الاجاره اى دريافت مى نمايد، آيا اين معامله صحيح است و واقع آن چيست؟
جواب: بسمه تعالى: واقع اين معامله چنين است، ماشين خريدارى شده ملك هر دو (شخص و بانك) مى باشد; ولى طرف ديگر بانك سهم خود را به طرف اجاره مى دهد و وجه اجاره آن مجموع پول پرداختى و سود آن است ضمناً شرط مى كنند كه هر موقع تا پايان مدت، وجه مزبور پرداخت شد بانك سهم خود از ماشين را به طرف ببخشد. با توجه به اين بيان معامله صحيح است. والله العالم
پرداخت سود معين
سؤال: بانك مبلغى را به سپرده گذار به عنوان سود، به مبلغ مشخص مثلاً 15درصد، پرداخت مى كند آيا اين نوع معامله، ربا است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر رئيس يا مسئول مورد اعتماد بانك بگويد كه ما با پـول شمـا بـه صـورت مضـاربه تجـارت مى كنيـم، سهمـى بـراى مـا و سهمـى براى شماست و مطمئن هستيم كه سهم شما مثلاً كمتر از 15درصد نيست در اين صورت اين نوع واگذارى اشكال ندارد. والله العالم
تعلق جايزه به صاحب حساب يا صاحب پول
سؤال: اينجانب على محمدى با اجازه برادرم با نام وى، حسابى افتتاح نموده تا از تسهيلات وام خودرو استفاده نمايم بعد از يك ماه وام را دريافت نموده و مبلغى را در حساب باقى ماند كه پس از مدتى برنده جايزه يك دستگاه ماشين شدم اين جايزه متعلق به چه كسى مى باشد؟
جواب: بسمه تعالى: از آنجا كه آقاى على محمدى از تسهيلات وام برادر استفاده نموده است و از طرف ديگر جايزه به خاطر پولى است كه در حساب گذاشته مى شود، با توجه به اين دو حق، مصالحه را بر اساس تنصيف قرار دهيد. والله العالم
خريد و فروش چك مدت دار
سؤال: آيا خريد و فروش چك مدت دار به كمتر از مبلغ جايز است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: فروختن چك هاى مدت دار به خود شخص كه چك از آنِ اوست به قيمت كمتر مانعى ندارد و در اصطلاح فقهى «بيع الدين على من هو عليه بأقلّ» مى گويند ولى فروختن طلبكار، چك بدهكار را به شخص ثالث به وجه كمتر اشكال دارد. والله العالم
واريز شدن پول به حساب شخص و كار كردن با آن پول
سؤال: بانك به اشتباه به حساب شخصى پول واريز مى كند و آن شخص به تصور اين كه اين مال متعلق به خودش مى باشد اين پول را براى مضاربه به شخص ديگرى مى دهد; سود حاصله متعلق به چه كسى است؟
جواب: بسمه تعالى: در فرض مسأله سرمايه و سود حاصل از آن بانك است به شرط اين كه مضاربه را تنفيذ كند و اجرة المثل عامل ـ در صورتى كه اطلاع از جريان نداشته ـ برعهده كسى است كه مال را آگاهانه در اختياراو گذاشته است. والله العالم
سرمايه گذارى كوتاه مدت
سؤال: سرمايه گذارى به صورت كوتاه مدت در بانك جايز است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: اگر رئيس بانك مثلاً بگويد ما با اين پول تجارت مضاربه اى انجام مى دهيم و سود تجارت را به نسبت معيّن تقسيم مى كنيم اشكال ندارد. والله العالم
پرداخت سكه براى شرط عضويت در قرض الحسنه و پرداخت وام به صورت سكه
سؤال: صندوق قرض الحسنه در ابتداى امر جهت ثبت نام از هر عضو نيم سكه دريافت مى كند و پس از 6ماه به مقدار درخواست اعضاء، به عنوان قرض، سكه پرداخت مى كند و اقساط آن به صورت ربع يا ارزش جارى آن به صورت ريالى دريافت مى شود آيا اين نوع قرض جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه اخذ نيم سكه بهارآزادى فقط براى ثبت نام و عضويت باشد و شرط قرض دادن در آينده نباشد، اشكال ندارد. والله العالم
دريافت وام با مدارك جعلى
سؤال: برخى افراد با ارائه فاكتورهاى غير واقعى از بانك وام دريافت مى كنند، آيا اين كار جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: تدليس است و جايز نيست. والله العالم
سود على الحساب
سؤال: اگر بانك سود سرمايه گذار را على الحساب تعيين كند در حالى كه در مضاربه و شركت، سود و زيان پس از پايان كار مشخص مى شود آيا اين تعيين در ابتداء قرارداد جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: حكم شرعى اين است كه اگر بانك پولى مى گيرد به عنوان قرض و سود دهد اين ربا وحرام است ولى اگر مدير بانك بگويد ما با پول شما تجارت مى كنيم و سودى براى شما در نظر مى گيريم، مى توان قول او را پذيرفت و به صورت مضاربه پول در اختيار او گذاشت. و سود على الحساب از اين نظر است كه مى گويند يقين داريم كه سود خواهيم كرد و از اين جهت پيش پرداخت مى كنند به نحوى كه اگر كمتر سود كرد، حق پس گرفتن دارد. والله العالم
پرداخت پول با سود معين براى ساخت مسكن
سؤال: برخى بانكها براى ساخت مسكن، مبلغى پول با سود معينى به متقاضى پرداخت مى كنند آيا اين نوع عمليات بانكى جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: گرفتن آن مبلغ به صورت مشاركت بانك در خريد مسكن و امثال آن اشكال ندارد زيرا بانك شريك شما در مسكن است و پس از ساختن سهم خود را به شما به قيمت بالاتر به صورت اقساطى مى فروشد. والله العالم
دادن هديه به كارمند جهت تسريع در كار
سؤال: جهت تسريع در دريافت خدمات از كارمند بانك، مبلغى را به او مى بخشيم آيا گرفتن اين مبلغ توسط كارمند جايز است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى: اگر مايه تضييع حق ديگرى شود جايز نيست. والله العالم
محاسبه نرخ تورم
سؤال: آيا محاسبه نرخ تورم دار ديون مطالبات ربا محسوب مى شود؟
جواب: بسمه تعالى: اگر منشأ دين قرض باشد نمى توان تورم را حساب كرد و اگر منشأ دين مهريه و امثال آن باشد محاسبه آن اشكال ندارد. والله العالم
نماز خواندن در منزلى كه با وام ربوى ساخته شده
سؤال: كسانى كه وام ربوى مى گيرند و با آن خانه مى سازند تصرف و نماز خواندن در اين خانه چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى: از آنجا كه معمولاً زمين و مصالح ساختمانى را به صورت ذمه اى و كلى مى خرد و بعداً دين خود را از پول ربوى مى پردازد معامله زمين و خريد مواد صحيح است و در آنجا مى تواند نماز بگزارد. والله العالم
گرفتن سود از كشورهاى غير اسلامى
سؤال: گرفتن سود سپرده بر اساس قوانين بانكى كشورهاى غير اسلامى جايز است يا نه؟
جواب: بسمه تعالى: ربا گرفتن از غير مسلمان جايز است ولى پرداخت ربا جايز نيست مگر در موارد حرج و ضرورت. و الله العالم
فرار از ربا به صورت فروش اسكناس
سؤال: آيا بانكها مى توانند براى فرار از ربا به اين صورت عمل كنند كه يك اسكناس 1000تومانى نقد را به مبلغ 1200تومان نسيه بفروشد تا خريدار به صورت اقساط بپردازد؟
جواب: بسمه تعالى: در بيع بايد ثمن و مثمن نوعى با هم متغاير باشند مثل ارز كشورى را با ارز كشور ديگر معامله كنند ولى در اين مورد ثمن و مثمن يكى است و لذا چنين معامله اى باطل است. والله العالم
مصرف كردن مبلغى كه بانك در مورد مشخص داده است در مورد ديگر
سؤال: آيا جايز است مبلغى كه بانك براى مشاركت در پروژه اى پرداخت مى كند در امر ديگرى مصرف كنم يا به ديگرى بدهم و آن شخص وام را با سودى كه بانك مى گيرد را بپردازد؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه با اجازه بانك صورت بگيرد جايز است و در غير اين صورت با شرط بانك مخالفت كرده ولى آن طرف مالك مبلغ مى شود. والله العالم
شك در صحت معاملات بانك
سؤال: اگر شخصى شك دارد كه معاملات بانك به شكل مضاربه است يا نه، آيا سودى كه به عنوان مضاربه دريافت مى كند حلال است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر مسؤول بانك بگويد كه ما با پول شما معامله مضاربه اى انجام مى دهيم، گفتار او را بايد حمل به صحت كرد و تفتيش لازم نيست; مگر اين كه علم به خلاف داشته باشد. والله العالم
اجاره دادن سند خانه به ديگرى براى استفاده در رهن بانك
سؤال: آيا مى شود سند خانه را به شخصى اجاره داد تا در رهن بانك بگذارد و صاحب سند ماهانه مبلغى دريافت كند؟
جواب: بسمه تعالى: اين فرد در حقيقت اصل خانه را به عنوان وثيقه و رهن در اختيار بانك مى گذارد كه اگر روزى بدهكار نتوانست وام خود را بپردازد از وثيقه استفاده كند، و چون اين عمل يك عمل ارزشمندى است در مقابل آن مى تواند وجهى را درخواست كند. والله العالم
جواير بانك
سؤال: آيا جوايزى كه بانك ها به سپرده گذار مى دهد حلال است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر موقع سپرده گذارى در بانك شرطى در كار نباشد و بانك با اختيار خود جوايز را تعيين و تقسيم كند، مانعى ندارد. والله العالم
شرط تضمين عامل
سؤال: اگر شرط شود كه ضرر مضاربه به عهده ى عامل باشد، آيا شرط صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: شرط صحيح نيست و مضاربه به وام تبديل مى شود. والله العالم
تعويض اسكناس به سكه
سؤال: آيا تعويض اسكناس به سكه، به عنوان مثال پنجاه تومان اسكناس بدهد و در مقابل چهل و پنج تومان سكه بگيرد، جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: اشكال ندارد، به شرط اين كه مدت دار نباشد. والله العالم
استفاده از اعتبار بانكى بدون موجودى و گرفتن سود توسط بانك
سؤال: كسانى كه كارت اعتبارى دارند، آيا مى توانند با نداشتن موجودى به جهت اعتمادى كه بانك به آنها دارند مبلغى را به حساب بانك خرج كنند، البته با علم به اين كه بانك براى اين برداشت علاوه بر دريافت اصل پول، بهره آن را نيز مى گيرد؟
جواب: بسمه تعالى: اخذ مازاد، رباست و جايز نيست. والله العالم
زندانى كردن به جهت چك برگشتى
سؤال: آيا زندانى كردن كسى كه چك او برگشت خورده، جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: زندانى كردن چنين شخصى براى اين كه عسر و ندارى شخص معلوم شود، جايز است. والله العالم
خريد چك جعلى
سؤال: آيا خريد چك جعلى به طمع آن كه بتواند به نحوى آن را نقد كند و سود ببرد جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: جايز نيست. والله العال
گرفتن مبلغ مضاربه با اسناد جعلى
سؤال: اگر با اسناد جعلى، مبلغى را از بانك به عنوان مضاربه دريافت و در كار ديگرى مصرف كند و سودى حاصل شود، اين سود متعلق به كيست؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه بانك پس از اطلاع كار او را تنفيذ كند، سود بر طبق قرارداد، ميان دو طرف تقسيم مى شود; در غير اين صورت، تمام سود براى بانك است. والله العالم
نقل و انتقال ملكى كه در رهن بانك است
سؤال: ملكى در رهن بانك است و ضمن عقد رهن، مالك متعهد شده است تا زمان تصفيه ى كامل بدهى، هرگونه نقل و انتقالى را به نحو قطعى يا شرطى يا رهنى، به صورت بيع، اجاره و... از خود سلب كند. اگر بر خلاف اين شرط عمل كند، آيا نقل و انتقالش صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: تصرف به صورت فروش و نظاير آن در ملك، در صورتى صحيح است كه ملك طِلق انسان باشد و عين مرهونه، ملك طلق نيست. زيرا متعلَّق، حق ديگرى است; حتى اگر متعهد نشده بود، باز هم نمى توانست بدون اجازه بانك (مرتهن) تصرف كند ولو به نحو اجاره. زيرا اجاره هم نوعى تصرف در حق ديگران است. پس اين واگذارى، بر خلاف شرط به صورت فضولى است و بدون اجازه بانك نافذ نيست. والله العالم
ورشكستگى بانك
سؤال: اگر بانك دولتى و يا خصوصى ورشكسته شود، آيا ضامنِ سپرده گذار مى باشد؟
جواب: بسمه تعالى: ضمانت بانك خصوصى ودولتى وابسته به قرارداد با مشترى است. هرگاه به هنگام معامله با مشترى، ضمانت بانك محدود به سرمايه ى بانك باشد، در اين صورت ضمانت در حد آن سرمايه است و اگر چنين قيدى در قرارداد نباشد و صاحبان بانك، اموال جداگانه اى داشته باشند بايد ضرر طرف را از اموال ديگر جبران كنند. اين در صورتى است كه شخص پول خود را براى «تجارت» به بانك بپردازد، ولى اگر به عنوان «قرض» داده باشد، مطلقاً ضامن است. والله العالم
معامله با پول تقلبى
سؤال: اگر كسى با پول تقلبى معامله اى انجام دهد، وظيفه ى او چيست.
جواب: بسمه تعالى: جايز نيست و ضامن كسر قيمت است، در صورتى كه قيمتى براى آن فرض شود. والله العالم
كار و اشتغال در بانك
سؤال: كار كردن در بانك هايى كه ربا مى گيرند جايز است يا خير؟ با توجه به اينكه به جهت امرار معاش مجبور است در آنجا كار كند؟
جواب: بسمه تعالى: اگر كار او مربوط به گرفتن ربا و تنظيم امور مربوط به آن نباشد اشكالى ندارد . والله العالم
ضمانت ضامن به مجرد انعقاد قرارداد
سؤال: آيا مجرد انعقاد قرارداد بين بانك و گيرنده وام براى ضمانت شخص ثالث كافى است؟
جواب: بسمه تعالى: پس از عقد قرارداد ضمانت شخص ثالث اشكالى ندارد . والله العالم
هدايا به صندوق قرض الحسنه
سؤال: اگر كسانى كه در صندوق هاى قرض الحسنه حساب دارند مبلغى را به عنوان هزينه صندوق هديه كنند در صورت انحلال صندوق آن مبالغ به چه صورت مصرف شود؟
جواب: بسمه تعالى: در مورد هداياى پرداختى موقع انحلال بايد طبق اساسنامه عمل شود لابد در اساسنامه اين مسائل، پيش بينى شده است و در غير اين صورت به صندوقهاى قرض الحسنه مشابه پرداخت كنند . والله العالم
وكيل كردن وام گيرنده در خريد و گرفتن سود
سؤال: اگر بانك به اين صورت وام دهد كه مبلغى به مدت معين در بانك سپرده گذارى شود سپس مبلغى به مقدار چند برابر موجودى به شما مى دهد و شما را وكيل مى كند كه از طرف بانك سكه يا خودرو و . . . خريده و سپس آن جنس را بانك به صورت اقساط با سود 14 درصد به شما مى فروشد البته مبلغ سپرده گذارى تا آخرين قسط به عنوان وثيقه وام نزد بانك مسدود است آيا گرفتن اين تسهيلات جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: اين نوع معاملات از جهاتى اشكال دارد: 1ـ نوعى حيله شرعى است براى رباخوارى همه حيله هاى شرعى كه يك نوع ظاهرسازى است براى گرفتن سود، از نظر ما جائز نيست .2ـ فردى كه قبلاً مبلغى را به حساب بانك به عنوان سپرده مى پردازد مشروط بر اين كه در آينده وكالت معامله را به او بدهند و قرض مشروط به اين كه نفعى به قرض دهنده برسد صحيح نيست . 3ـ حبس مال طرف تا پرداخت آخرين قسط، مجوز شرعى ندارد و اگر رهن است نبايد در آن تصرف كرد، در حالى كه بانك در آن پول تصرف مى كند . والله العالم
معرفى 10 نفر صورى براى دريافت وام
سؤال: صندوق مهر به 10 نفر مبلغى وام جهت انبوه سازى پرداخت مى كند آيا جايز است 10 نفر صورى را معرفى نمود و با دريافت وام ساختمان ساخت تا پس از ساختن، خريداران از تسهيلات وام بهره مند شوند؟
جواب: بسمه تعالى: چون خلاف واقع است جايز نيست . والله العالم
گرفتن مبلغى به جهت ضامن شدن
سؤال: اگر شخص ضامن شود كه ديگرى وام دريافت كند آيا مى تواند در مقابل ضمانت مبلغى دريافت كند ؟
جواب: بسمه تعالى: اشكالى ندارد . والله العالم
ضمانت بر اصل پول و سود
سؤال: اگر براى فردى كه بدهكار است ضامن شوم ولى بدهكار نتواند بدهى خود را پرداخت كند آيا طلبكار مى تواند علاوه بر بدهى، سود و يا جريمه تأخير را نيز از من مطالبه كند؟
جواب: بسمه تعالى: ضمانت بر اصل پول صحيح است و ضمانت بر سود از نظر شرع حرام است بنابراين ضامن بايد فقط اصل پول را بدهد . والله العالم
رهن و عدم پرداخت اقساط وام
سؤال: اگر شخصى وامى دريافت كند و وام دهنده را در فروش ملك رهن وكيل كند چنانچه نتواند اقساط را بپردازد آيا وكيل مى تواند رهن را به فروش برساند؟
جواب: بسمه تعالى: معمولاً وكالت در رهن مفهومش اين است كه اگر طرف از پرداخت دين خوددارى كرد طلبكار بتواند دين خودش را از آن استيفا كند بنابراين لازم است كه اين فرد موقع سررسيد دين به طرف اخطار كند و در صورت امتناع مى تواند رهن را بفروشد . والله العالم
اوراق اجاره به شرط تمليك
سؤال: بانك و يا شركتى مبالغى را با تقسيم اوراق از افراد مى گيرد به شرط اينكه وكيل باشد با آن مبالغ، چيزهاى قابل اجاره بسازد و يا خريدارى كند و آن را به افراد ديگر به صورت طولانى مدت اجاره دهد (اجاره به شرط تمليك) كه پس از پايان مدت اجاره، آن خانه ها ملك مستأجر شود و بانك سود حاصله را بين صاحبان اوراق تقسيم و خود بانك نيز درصدى به عنوان حق الوكاله بردارد آيا اين نوع معامله صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه دريافت كننده اوراق اجاره، شركت را وكيل كند كه با سهم او اجناس را بخرد و اجاره دهد و بهاء اجاره بين دو نفر به نسبت تقسيم شود اشكال ندارد و اين در صورتى است كه شركت جنسى را بخرد و اجاره دهد نه اينكه صورت سازى باشد . والله العالم
گذشت سال بر وديعه وام
سؤال: مبلغى در صندوق قرض الحسنه خانوادگى گذارده ام تا بر اساس قرعه كشى طبق شرايط وام دريافت كنم آيا پس از يك سال بر آن مبلغ خمس تعلق مى گيرد؟
جواب: بسمه تعالى: بايد خمس وديعه اى كه يك سال از آن گذشته است بپردازد . والله العالم
ضمانت ناظر خلاف كار
سؤال: اگر ناظر ايجاد ساختمان يا طرح صنعتى گزارش خلاف واقع به بانك ارائه دهد و طبق گزارش وى، بانك اقدام به پرداخت وام نمايد آيا ناظر مسئول بازپرداخت اصل مبلغ وام مى باشد؟
جواب: بسمه تعالى: ناظر فقط مرتكب گناه شده و خلاف واقع گزارش داده است، مسئول كسى است كه مبلغ را دريافت كرده است . والله العالم
سپرده كوتاه مدت و بلند مدت
سؤال: سپرده هاى كوتاه مدت ويا بلند مدت در بانكهاى دولتى يا شخصى چطور است؟ آيا بين اين دو سپرده به لحاظ ربوى فرق وجود دارد؟
جواب: بسمه تعالى: سپرده هاى بانكى اگر براساس عقود شرعى باشد ، سود آن حلال است و در غير اين صورت رباست.والله العالم
تعلّق وام پس از چند ماه از افتتاح حساب
سؤال: در صندوق هاى قرض الحسنه قبلاً شرط مى كنند كه بايد مقدارى در صندوق حساب داشته باشيد و بعد از گذشتن چند ماه به شما وام بدهيم، حكمش چيست؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه صندوق به صورت كلى اعلام كند ، با كسانى معامله مى كند كه قبلا مبلغى در حسابشان باشد در اين صورت اشكال ندارد ولى اگر بگويد دادن وام مشروط به اين شرط است ربا مى شود. والله العالم
حفاظت از اسكناس به عنوان امين
سؤال: اينجانب مسئوليتى به عهده دارم كه اصولاً ارباب رجوع مقادير معينى از اسكناس خود را صرفاً به عنوان صيانت و حفاظت در اين محل مى سپارند و در جهت نحوه نگهدارى آن، حقير را وكالت تام مى دهند. در اين صورت آيا مى توانم آن سپرده ها را به يكى از بانكهاى دولتى منتقل نمايم؟ و نيز اگر بانك در ازاء اين عمل بدون شرط قبلى به اينجانب سودى را حواله كند شرعاً به دريافت آن مجاز مى باشم يا نه؟
جواب: بسمه تعالى: جايز نيست.والله العالم
حقوق كارمند بانك و مسائل ربوى
سؤال: شخصى بعنوان كارمند در بانك استخدام مى شود پولى كه در برابر كار او به وى مى دهند آيا حلال است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه كار او در امور ربوى نباشد اشكال ندارد.والله العالم
كسر كارمزد از وام
سؤال: هنگام گرفتن وام از صندوقهاى قرض الحسنه پولى را بعنوان كارمزد و يا پول كاغد و... طلب مى كنند و در نتيجه هنگام دادن وام از خود وام كسر مى كنند از نظر شرعى چه حكمى دارد ؟
جواب: بسمه تعالى: اگر واقعاً كارمزد در حد كارمزد باشد گيرنده وام بدهكار مى شود آن موقع طرف بانك را وكيل كند كه از آن مبلغ كم كند .والله العالم
جوايز بانك
سؤال: سپرده گذارى در بانكهاى شخصى و يا دولتى صرفاً جهت رسيدن به جوايز كه به قيد قرعه اعطا مى شود چگونه است؟
جواب: بسمه تعالى: اگر شرطى در كار نباشد اشكال ندارد.والله العالم
گرفتن سود بانكى بدون قرارداد
سؤال: پيرمرد و يا پيرزنى كه متوجه ضوابط بانكى نبوده مى پرسد: مقدارى پول در بخش مثلاً سپرده كوتاه و يا دراز مدت گذارده ام و مدتى است كه بانك وجهى به ما به عنوان سود و بهره اعطا مى كند اكنون نسبت به مقاديرى كه اخذ كرده ام چه وظيفه اى دارم ؟حال با توجه به فقر واستضعاف ايشان نظر مباركتان چيست؟
جواب: بسمه تعالى: اگر سپرده گذارى و پرداخت سود بر اساس يكى از عقود شرعى مثل مضاربه يا مشاركت باشد اشكال ندارد، در غير اين صورت جايز نيست.والله العالم
راه حل در حلّيت پول بانك ها
سؤال: آنچه براى همه ارباب رجوع مهّم و مورد ابتلاء مى باشد پيدا كردن راه حلّى است در جهت حليّت پول بانك است وظيفه چيست؟
جواب: بسمه تعالى:راه حل، همان مضاربه يا شركت است بايد بانكها اسلامى باشند و در فكر عقود شرعى باشند نه افزايش درآمد.والله العالم
يقين به پرداخت قرض و انكار قرض دهنده
سؤال: مبلغى را به عنوان قرض دريافت نمودم و يقين دارم كه قرض را پرداخته ام ولى شخص قرض دهنده منكر است وظيفه ام چيست؟
جواب: بسمه تعالى: علم شما براى خود شما حجت است ولى تا دليلى بر پرداخت نداشته باشيد طرف حق مطالبه دارد . والله العالم
پرداخت سود بدون قرارداد
سؤال: مبلغى را به فردى دادم وى ماهيانه بدون هيچ قراردادى مبلغى معين سود پرداخت مى كرد آيا گرفتن اين مبلغ جايز است؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه دهنده قرض با وام گيرنده قراردادى راجع به پرداخت سود نكرده باشد و آن طرف به عنوان تكريم هر ماه اين مبلغ را پرداخته است و اگر نمى پرداخت مورد اعتراض قرار نمى گرفت، اخذ چنين مبلغى اشكال ندارد . والله العالم
امتناع از پرداخت وام و تورّم
سؤال: در صورتى كه مديون از پرداخت قرض امتناع نمايد و طبق رأى دادگاه محكوم به پرداخت قرض به صورت اقساط (به جهت معسر بودن) شود آيا علاوه بر پرداخت اقساطى بدهى مكلف به پرداخت خسارت تأخير در اداء دين مى باشد؟
جواب: بسمه تعالى: در فرض سؤال غير از پرداخت اصل قرض، مكلف به پرداخت چيزى ديگر نيست . والله العالم
تبديل مال پرداخت شده
سؤال: اگر حاكم شرع بدهى شخص غايب را از مال بدهكار بپردازد آيا بدهكار مى تواند آن مال مشخص را مطالبه نمايد و مال ديگرى به بدهكار بدهد ؟
جواب: بسمه تعالى: هرگاه غائب واقعاً بدهكار بوده و حاكم مالى را از محكوم به طرف داده، طرف مالك مى شود و نقض حكم قاضى جايز نيست مگر اين كه با هم توافق كنند . والله العالم
مطالبه ضامن بيش از آنچه پرداخته است
سؤال: با توجه به آنكه ضامن تنها مقدارى كه به طلبكار پرداخته مى تواند به بدهكار (مضمون عنه) مراجعه كند اگر ضامن و بدهكار شرط كنند اگر ضامن با طلبكار دين را به اقل و كمتر صلح نمود بدهكار به مقدار واقعى، دين را به ضامن بپردازد كه طبعاً از آنچه توافق شده افزون تر است آيا چنين شرطى صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى: در روايت آمده است ليس له الا الذى صالح عليه، بنابراين هرگاه شرط كند كه افزون بر آنچه پرداخت شده دريافت كند خلاف حكم شرع است قطعاً چنين شرطى نافذ نخواهد بود . والله العالم
