روز دوشنبه، بازرسان بین المللی گفتند که ایران در پی تهدید برای خروج از توافق هستهای سال ۲۰۱۵ که دونالد ترامپ آن را عقیم گذاشته، تولید سوخت هستهای را افزایش داده است.
اعلام این اقدام ایران از سوی یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته ای، که مسئول بررسی و تأیید پایبندی ایران به تعهداتش در توافق ۲۰۱۵ است و توسط دولت اوباما به مذاکره گذاشته شده بود، صورت گرفته است.
وی در کنفرانسی در وین و در پاسخ به پرسشی درباره این که آیا ایران در حال اجرای دستوری که روحانی ماه قبل صادر کرده بود، هست یا خیر، گفته: بله، میزان تولید سوخت هستهای ایران در حال افزایش است. سوخت مورد نظر اورانیوم غنی شده با درصد پایین است که در نیروگاههای هستهای مورد استفاده قرار میگیرد. برای استفاده از این سوخت در سلاح هستهای نیاز به غنی سازی بیشتر آن وجود دارد.
آقای آمانو، که به وضوح در تلاش برای جلوگیری از تنش بیشتر بین ایالات متحده و ایران است، نگفته که تهران تا چه میزان تولیدات سوخت هستهای را افزایش داده، یا چه زمانی ممکن است این تولید به میزان حد اجازه داده شده تحت توافق ۲۰۱۵ برسد!
با وجود این، اعلام آمانو اشاره مضاعفی به بازی هستهای بین ایران وآمریکاست؛ با این که ایالات متحده تحریمهای جدیدی علیه ایران تحمیل کرده، خواستار آن است که ایران در این توافق نامه بماند.
آمانو، دیپلمات سابق ژاپنی در سخنرانی خود به هیأت مدیره آژانس گفت: من نگران افزایش تنشها در مورد مسأله هستهای ایران هستم. او گفته ضروری است که ایران کامل تعهدات مربوط به توافق هستهای خود را به اجرا درآورد.
شاید تحریمهای آمریکا لحظه رسیدن زمان تخطی ایران از شرایط توافق را سرعت دهد! در ماه می، وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد هر کشوری که اورانیوم غنی شده را از خاک ایران منتقل میکند، احتمال روبه رو شدن با مجازات را دارد. تا کنون، ایران اکثر اورانیوم غنی شده تولیدی خود را از کشور خارج و با اورانیوم طبیعی مبادله کرده است. این امر به ایران اجازه میدهد تا به تولید مقدار مشخصی از سوخت هستهای برای نیروگاهها بدون ایجاد یک ذخیره سوختی که بعدا بتواند در یک برنامه سلاح هستهای استفاده شود، ادامه دهد.
با اعلام وزارت امور خارجه در سوم ماه می، مبنی بر اینکه که مبادله سوخت با ایران «فعالیت قابل تحریم» خواهد بود، اساسا آمریکا شرایطی را ایجاد میکند که در طول زمان ایران را مجبور به نقض توافقات مربوط به ذخیره سازی هستهای که جان کری وزیر امور خارجه در زمان دولت اوباما مذاکره کرده بود، می کند و با تولید بیشتر اورانیوم، ایران اساسا با سرعت بیشتری به سوی آن روز حرکت می کند. این همه در ترکیب با هم، به راحتی میتواند بحرانی را ایجاد کند که آمریکا و ایران و اسرائیل را پیش از مذاکره در مورد توافق هستهای بارها و بارها در معرض جنگ نظامی قرار داده بود.
چندین هفته پیش در یک مصاحبه، وزیر امور خارجه آمریکا مایک پومپئو، که بسیاری از سیاستهای دولت ترامپ را در خصوص ایران به پیش می برد، هشدار داد که تهران نمیتواند مواد هستهای را که اجازه میدهد تا در کمتر از یک سال به سلاح هستهای برسد، ذخیره سازی کند؛ همان آستانهای که دولت اوباما تعیین کرده بود.
اما پومپئو اشارهای نکرد که واکنش واشنگتن در صورتی که موجودی اورانیوم غنی شده ایران این کشور را در فاصله اندک قابل توجهی از ساختن بمب قرار گرفته دهد، چه خواهد بود.
آقای روحانی، در عین حال، به تدریج حجم تنش را افزایش داده و دست به این آزمون می زند که آیا میتواند دولتهای اروپایی را از موضع ایالات متحده در جنگ بر سر توافق سال ۲۰۱۵ دور کند. وی در سخنرانی خود در ماه می، مجموعه ای از مهلتهای ۶۰ روزه را تعیین کرد که در صورتی که بریتانیا، فرانسه و آلمان تحریمهایی را که ایالات متحده یکجانبه تحمیل کرده را خنثی نکنند، یک به یک محدودیتهای پذیرفته شده از سوی ایران در برنامه هستهای را لغو کند. نخستین قدم، به گفته روحانی، چهار برابر کردن تولید اورانیوم خواهد بود.
او گفت، در مرحله دوم، که در ماه ژوئیه خواهد بود، سطح غنی سازی را افزایش خواهد، اما نگفت تا چه حد.
سخنان آمانو در حالی بیان شده که وزیر امور خارجه آلمان، هیکو ماس، با دیدار از ایران، در تلاش برای موفقیت در جداسازی آلمان از سیاست آمریکا و در عین حال پرهیز از بروز تهدید برای اتحاد میان آلمان و ایالات متحده است.
وی گفته: «وضعیت در منطقه بسیار انفجاری و بسیار جدی است. افزایش خطرناک تنشهای موجود میتواند منجر به افزایش تنش نظامی شود.»
اما در حالی که ایران از تعهدات هستهای خود خارج می شود، دیپلماتهای آمریکایی میگویند که آلمان و دیگر کشورهای غربی اروپایی برای انجام تجارت با تهران مشکلات فزایندهای خواهند داشت. برای بیش از یک سال، اروپا و ایران در مورد ایجاد مکانیسمی که اساسا به یک سیستم مبادله پایاپای مبادرت میکند، بحث کرده اند، که به اروپا امکان میدهد نفت ایران را در مقابل کالاهای اروپایی بدون انجام معاملات با دلار، که واشنگتن آن را مسدود کرده است، به دست آورد.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، برای چندین ماه همواره شکایت کرده که این سیستم عملیاتی نشده است و به طور خصوصی، اروپاییان میگویند که شک دارند اصلا عملیاتی بشود.
آقای ماس در یک کنفرانس خبری مشترک با آقای ظریف گفته: "ما میخواهیم بر تعهدات خود بر اساس توافق سال ۲۰۱۵ عمل کنیم. اما ادامه داده که «نمی توانیم معجزه کنیم.»