واریز یارانه‌ها به صداُمین ایستگاه خود رسید؛ ۴۵۵۰۰ تومان یارانه سال ۱۳۸۹، هم اکنون چقدر ارزش دارد؟

صداُمین مرحله از یارانه‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوار‌ها واریز شد. یارانه‌هایی که پرداخت آن‌ها برای دولت ماهانه ۳۵۰۰ میلیارد تومان هزینه دارد و شاید به همین علت است که مسئولین در سال‌های گذشته از شب پرداخت یارانه‌ها به شب مصیبت عظمای دولت و از پرداخت یارانه‌ها به داستان پرغصه جمهوری اسلامی یاد کرده اند. شب پرداخت یارانه‌ها در حالی شب مصیبت عظمای دولت است که ارزش ۴۵۵۰۰ تومانی سال ۸۹ هم اکنون ۱۰ هزار تومان می‌باشد!

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در شب گذشته یارانه ‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوارها واریز شد؛ یارانه هایی که اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور در دهم خرداد 1394 در جلسه سراسری فرمانداران از آن ها به عنوان داستان‌ پر غصه جمهوری اسلامی یاد کرد و گفت: یارانه ‌ها همچون بندهایی به دست و پای نظام است. همچنین علی طیب نیا وزیر سابق امور اقتصاد و دارایی طی صحبت هایی در 25 مرداد ماه 1394 با اشاره به بار مالی سنگین پرداخت یارانه ها در شرایط سخت تأمین درآمدهای دولت گفت: شب ‌های پرداخت یارانه شب مصیبت عظمای دولت است. حالا همین داستان پر غصه جمهوری اسلامی و مصیبت عظمای دولت به صدمین مرحله واریزی رسیده و حالا ما قصد داریم تا در این مطلب به مرور ماجرای هدفمندی یارانه ها بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که ارزش 45500 تومان یارانه پرداختی در سال 1389 هم اکنون چقدر است؟

چرا دولت نهم طرح هدفمندی یارانه ها را کلید زد؟

در سال 1387 مطابق با بررسی های صورت گرفته مشخص شد که تقریباً 70 درصد از جمعیت کشور تنها می توانند حدود 30 درصد از یارانه های پرداختی در کالاهای مختلف را مصرف کنند و 30 درصد باقی مانده جمعیت هم 70 درصد از این یارانه ها را مصرف می کنند. با این وضعیت دولت نهم تصمیم گرفت که سر و سامانی به این اوضاع بدهد و به همین منظور در دی ماه سال 1387 محمود احمدی نژاد رئیس دولت نهم لایحه هدفمندی یارانه ها را به مجلس برد. پس از ماه ها چالش بر سر این لایحه، سرانجام یک سال بعد، یعنی در دی ماه 1388 مجلس آن را به تصویب رساند و در اردیبهشت 1389 طرح هدفمندی یارانه ها در سه استان ایلام، گیلان و خراسان شمالی به صورت آزمایشی به اجرا درآمد. درست هفت ماه بعد از اجرای آزمایشی، در آذر ماه 1389 این طرح به صورت جامع در کل کشور اجرا شد.

قرار بود یارانه 16 قلم کالا حذف شود

مطابق با قانون هدفمندی یارانه ها، باید یارانه 16 قلم کالا شامل بنزین، گازوئیل، گاز مایع، گاز طبیعی، نفت کوره، نفت سفید، برنج، روغن، قند و شکر، شیر، گندم، آب، برق، خدمات پستی، خدمات هوایی و خدمات زمینی طی پنج سال (با آغاز از سال 1389) به تدریج حذف و به قیمت های جهانی عرضه می شد. مقرر شد، 50 درصد از درآمدهای حاصل از هدفمندی یارانه ها به صورت نقدی (45500 تومان هر نفر) و غیرنقدی (سبد کالا) به مردم، 20 درصد به دولت و 30 درصد به تولید پرداخت شود.

در سال 1394 مهلت اجرای پنج ساله طرح هدفمندی یارانه ها به پایان می رسید اما هیچ گاه دولت نتوانست این طرح را به پایان برساند، به طوری که شب گذشته صداُمین مرحله از یارانه ‌های نقدی به حساب سرپرستان خانوارها واریز شد.

دولتی که در حذف و شناسایی قشرهای ثروتمند موفق نبود

در این سال ها بارها سعی شده است تا به نوعی از تعداد افراد در صف یارانه بگیران کاسته شود؛ اما آن گونه که باید این تلاش ها موفق نبوده است و همچنان بخش عظیمی از مردم یارانه دریافت می کنند.

در ابتدا و در بهار 1393 دولت یازدهم از مردم خواست تا داوطلبانه از گرفتن یارانه ها انصراف دهند که در آن زمان از حدود 75.5 میلیون یارانه بگیر حدود 73 میلیون نفر مجدداً خواستار پرداخت یارانه ها شدند و تنها 2.5 میلیون درخواست دولت را اجابت نمودند و داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند.

سپس در سال 1393 مجلس تصویب نمود که میزان پرداخت یارانه نقدی و غیرنقدی در سال 1394 حدود 39 هزار میلیارد تومان باشد و این تصمیم یعنی این که باید در سال 94 حدود 6 میلیون از گردونه دریافت یارانه خارج می شدند. همچنین در بند ح تبصره 20 قانون بودجه سال 94 نیز مجلس دولت را موظف نمود که یارانه خانوارهای پردرآمد را حذف کند. از این روی، ملاک هایی توسط دولت و مجلس برای شناسایی قشرهای پردرآمد در نظر گرفته شد. ملاک هایی که دولت در نظر گرفته بود عبارت بودند از: شاغل بودن، داشتن خودرو، انجام معاملات و دارایی تمامی اعضای خانوار. ملاک های مجلس برای شناسایی قشرهای پردرآمد نیز عبارت بودند از: شرایط اقلیمی، بعد خانوار، محل سکونت و میزان درآمد. این ملاک ها باعث شد تا دولت تنها بتواند یارانه 200 هزار نفر را قطع کند. مسئولین در سال 94 که قرار بود یارانه 6 میلیون نفر را قطع کنند عملا در رسیدن به این هدف ناموفق بودند.

در سال 1395 و باز هم با توجه به کاهش میزان منابع یارانه ها تصمیم گرفته شد که تعداد نفرات بیشتری حذف شوند. افرادی که قرار بود یارانه آن ها حذف شود نیز در قانون بودجه سال 95 مشخص شدند. این افراد عبارت بودند از: کلیه تجار و صاحبان مشاغل آزاد که درآمد سالانه آنها حداقل سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، قضات و اعضای هیأت علمی دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی دولتی و غیردولتی، پزشکان و دندانپزشکان،  کلیه کارکنان دولت و قوای سه ‌گانه و شهرداری‌ ها و کلیه مؤسسات عمومی و مؤسسات عمومی غیردولتی و کلیه کارکنان نیروهای مسلح و بازنشستگان کشوری و لشکری و کلیه حقوق‌ بگیران و مستمری ‌بگیران مشمول تأمین اجتماعی و همه دریافت‌ کنندگان حقوق و مستمری بخش دولتی و غیردولتی که دریافتی سالانه آنها بیش از سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، کلیه مدیران و اعضای هیأت مدیره و بازرسان شرکت های دولتی و غیردولتی و وابسته به دولت و نهادهای عمومی غیردولتی و کلیه مدیران و اعضای هیأت مدیره و رؤسا و معاونان مناطق و شعب بانک ها و بیمه ‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری و کلیه کارکنان اشخاص حقوقی دولتی و غیردولتی که دریافتی سالانه آنها بیش از سیصد و پنجاه میلیون ریال بود، کلیه ایرانیان مقیم خارج از کشور و کلیه اشخاصی که در سه دهک بالای درآمدی کشور بودند و در موارد فوق، ذکر نشده بودند. به هر صورت با این وضعیت نیز دولت تنها توانست یارانه 4 میلیون نفر را قطع کند.

در قانون بودجه سال 1396 نیز منابع پرداخت یارانه به 33.5 هزار میلیارد تومان کاهش یافت و این یعنی دولت مجبور بود تا در سال 96 یارانه 14 میلیون نفر را قطع کند. ملاک خاصی برای شناسایی اقشار پردرآمد در سال 96 در نظر گرفته نشد و دولت نیز نتوانست حذف یارانه 14 میلیون نفر را عملی کند.

در سال 97 نیز عملاً اتفاق خاصی در زمینه حذف یارانه افراد رخ نداد و محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه طی توئیتی در شبکه اجتماعی توئیتر گفت: همان طور که در زمان بررسی لایحه بودجه 97 در مجلس نیز اعلام کردیم حذف یارانه سه دهک قابلیت اجرایی ندارد و حتی با وجود مضایق اقتصادی نیز پرداخت یارانه ها در سال 97 به همان صورت قبلی ادامه خواهد یافت؛ برای مردم نگرانی ایجاد نکنید!

در بودجه سال ۱۳۹۸ نیز منابع در نظر گرفته شده برای پرداخت یارانه نقدی و غیر نقدی خانوار ۴۱.1 هزار میلیارد تومان می باشد. اختصاص 41.1 هزار میلیارد تومان برای پرداخت یارانه نقدی بدین معناست که در سال ۱۳۹۸ به طور میانگین، هر ماه امکان واریز یارانه نقدی برای ۷۵ میلیون و ۲۷۴ هزار نفر وجود خواهد داشت. شایان ذکر است که دولت در لایحه بودجه سال ۹۸ پیشنهاد کرده بود که استانداران بنا بر اطلاعات موجود در استان‌ها، حذف سه دهک بالای درآمدی را کلید بزنند که مجلس اعلام کرد که با این پیشنهاد دولت مخالف است و نمی‌تواند موضوع حذف قشرهای پردرآمد را به استانداران بسپارد و دولت باید خود اقدام به حذف سه دهک بالای درآمدی جامعه کند و فرمانداری‌ها و استانداری‌ها مسئولیت رسیدگی به شکایات افرادی که از گردونه دریافت یارانه حذف شده‌اند را بر عهده بگیرند.

از 30 درصد یارانه‌های بخش تولید تنها کمتر از 2 درصد در سال‌های اخیر پرداخت شد!

همان گونه که عنوان شد قرار بود تا از محل درآمدهای هدفمندی یارانه ها 30 درصد به تولید پرداخت شود؛ اما متاسفانه در تمامی این سال ها دولت به بهانه بالا بودن هزینه های پرداخت یارانه های نقدی و غیرنقدی به مردم هرگز سهم تولید از یارانه ها را به صورت کامل پرداخت نکرد. جبار کوچکی نژاد نماینده مجلس و رئیس هیئت تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها طی مصاحبه ای در چهارم خرداد ماه 1398 ضمن اشاره به این موضوع که یکی از چشم‌اندازها و اهداف اجرای طرح ساماندهی پرداخت یارانه‌ها، اختصاص درصدی از درآمدهای حاصل از این طرح به بخش تولید و صنعت کشور بود، گفت: دولت در شش سال گذشته، هیچ سازوکار مشخصی برای محاسبه و پرداخت یارانه‌های تولید نداشته است، به طوری‌که در تمام این مدت، تخصیص مبالغ مورد نظر را کاملاً به فراموشی سپرد. وی ضمن بیان این موضوع که کمتر از 2 درصد از یارانه‌های بخش تولید در سال‌های اخیر پرداخت شده است، افزود: به عقیده بنده هیچ اراده و عزمی در دولت برای پرداخت یارانه‌های تولید وجود ندارد.

شایان ذکر است که عدم پرداخت سهم تولید از محل درآمدهای هدفمندی یارانه ها باعث شد تا صنعت و تولید کشور با چالش های جدی مواجه شوند که همین موضوع اشتغال را نیز با مشکلاتی مواجه کرد.

در این سال ها هر نفر 4.5 میلیون تومان یارانه نقدی دریافت کرده است

واریز یارانه ها، ماهانه برای دولت 3500 میلیارد تومان هزینه دارد و شاید به همین علت است که مسئولین دولتی از شب پرداخت یارانه ها به شب مصیبت دولت و یا از یارانه ها به عنوان داستان پرغصه جمهوری اسلامی یاد کرده اند. با واریز صداُمین یارانه، تاکنون هر نفر توانسته است در این 9 سال 4 میلیون و 550 هزار تومان دریافت کند.

محمد خدابخشی سخنگوی برنامه و بودجه طی مصاحبه ای در 26 خرداد 1398 با اشاره به این موضوع که علاوه بر 78 میلیون نفری که یارانه نقدی دریافت می کنند، هر ماه  تقریبا 100 هزار نفر به جمعیت یارانه بگیر اضافه می شود، گفت: در سه ماهه سال 1398 حدود 11 هزار و 100 میلیارد تومان پرداخت نقدی به جمعیتی بالغ 78 میلیون نفر انجام شده است.

ارزش 45500 تومان یارانه سال 89 هم اکنون چقدر است؟

در این سال ها به دلیل افزایش نرخ تورم عملاً یارانه های پرداختی، قدرت خرید یا ارزش ابتدایی خود را ندارند به طوری که محمود بهمنی رئیس کل سابق بانک مرکزی و عضو کنونی کمیسیون اقتصادی مجلس طی مصاحبه ای در مورخه 6 خرداد 1398 با اشاره به کاهش ارزش یارانه نقدی از سال 89 تاکنون، تصریح کرد: ارزش یارانه 45 هزار تومانی سال 89 در حال حاضر 10 هزار تومان است.

جدول زیر نشان می دهد، در دی ماه 1389 (ماهی که طرح هدفمندی آغاز شد) قیمت برخی کالاهای منتخب چقدر بوده است و با 45500 تومان یارانه ماهانه چقدر کالا می توانستیم بخریم. همچنین این جدول، قیمت همین کالاها را در اردیبهشت ماه سال 1398 نشان می دهد و میزان کاهش قدرت خرید یارانه پرداختی ماهانه در طی 8 سال در این جدول زیر ذکر شده است.

همان گونه که از جدول زیر پیداست در دی ماه 1389 هر نفر می توانست با 45500 تومان یارانه پرداختی ماهانه به میزان 41 کیلوگرم ماست پاستوریزه خریداری کند که این رقم با کاهشی 33.5 کیلوگرمی در اردیبهشت ماه 1398 به 7.5 کیلوگرم رسیده است. همچنین نکته جالب تر این است که هر نفر در دی ماه 1389 می توانست با 45500 تومان حدود 2.5 کیلوگرم گوشت گوسفندی خریداری کند که این رقم در اردیبهشت ماه 1398 به 400 گرم کاهش یافته است.

جدول بالا به خوبی نشان می دهد، در این سال ها با افزایش قیمت کالاها و ثابت ماندن یارانه پرداختی ماهانه برای هر نفر، ارزش یارانه پرداختی یارانه ها به شدت کاهش یافته است.

همان گونه که ملاحظه می شود، در حالی که میزان یارانه های پرداختی در هر ماه هزینه 3500 میلیارد تومانی برای دولت به همراه دارد اما در حدود 9 سال اجرای این طرح و ثابت ماندن یارانه پرداختی، عملاً مبلغ 45500 تومان ارزش خود را از دست داده است و کارایی برای مردم ندارد.