فرزانه آئینی/ خبر‌نگار
«رأی از روی ترس»، «رأی از روی منافع شخصی یا سیاسی» و شاید «رأی مصلحت‌اندیشانه» عنوانش هرچه باشد، فرقی نمی‌کند؛ خروجی‌اش اما مدت‌هاست که درون مجلس بر رویه قانونگذاری نمایندگان سایه انداخته؛ سایه سنگینی که به آفت قانونگذاری بهارستان بدل شده است. فرمان این مصلحت‌سنجی داخل مجلس نیست و حکم برای سازماندهی‌شدن آرای نمایندگان در برخی موارد که مطلوب جریان سیاسی خاصی است، از خارج از مجلس صادر می‌شود و با واسطه به نمایندگان مخابره می‌شود؛ حکمی که بر حسن اجرای آن هم نظارت صورت می‌گیرد و نمایندگان مشمول حکم مکلف به دادن رأی صادر‌شده هستند و اگر غیر از آن باشد، از حمایت جریان بی‌بهره خواهند ماند و آینده سیاسی‌شان به محاق خواهد رفت.
سناریوها و خروجی این دست قانونگذاری‌ها یا مخالفت با تصویب برخی طرح‌ها و لوایح بیرون از مجلس تنظیم شده و نمایندگان نزدیک به این جریانات سیاسی که عدد قابل‌توجهی هم در مجلس دارند، برخلاف اعتقاد و شناخت و بینش‌شان رأیشان را به فرموده و به حکم عقلایشان در خارج از مجلس تغییر می‌دهند. حکم به تصویب قانون اعاده اموال نامشروع مسئولان یا حکم به مخالفت با لوایح چهارگانه پیوستن ایران به FATF ازجمله مصداق‌های جناحی این موارد است که دست و دل مخالفانشان در مجلس برای ایستادن مقابل این دیدگاه می‌لرزید و برای ایستادگی‌شان هم مجبور به هزینه‌دادن خواهند شد. در اولی که به‌زعم مخالفان به سبب شکل‌گیری روندی برای حذف سلیقه‌ای مسئولان می‌شود و دومی هم با عیان‌شدن موج پیامک‌های تهدیدآمیزی که در زمان بررسی آن به جریان افتاده بود، گوشه‌ای از ماجرا برای عموم آشکار شد. البته این احکام ورای ضرورتی است که نمایندگان براساس مصلحت نظام یکپارچه و بدون مخالفت با طرح‌هایی چون به رسمیت شناختن قدس به‌عنوان پایتخت فلسطین یا اقدام متقابل علیه آمریکا با همه جزئیاتش می‌دهند.
داستان رأی از روی ترس، نه منافع نظام و ملت و کشور، که محدود به ساز ناکوک جمع سیاسی با جریانات معتدل درون نظام است؛ جمعی که فریاد انقلابی‌گری و ظلم‌ستیزی و عدالت‌خواهانه‌شان بلند است و در قالب انقلابی‌گری درپی تقویت جایگاه سیاسی خود و حذف رقبایشان هستند؛ روندی که در آن نه نشانی از منافع و مصالح مردم است، نه کشور و نه نظام. رأی از روی منافع شخصی و سیاسی هرچند پر‌شمار نیست، اما در مواردی اثرگذار و راهبردی خروجی‌های ناخوشایندی را به بار خواهد آورد، لذا به آفتی درون مجلس بدل شده که بی‌سر‌و‌صدا و چون دردی خاموش به جان قوه مقننه افتاده است. آفتی که قریب‌‌به‌اتفاق نمایندگان به آن معترفند اما صراحت و جسارت عیان‌کردن آن را ندارند و حاضر به مصاحبه رسمی در مورد آن نیستند. در این میان اما محمدرضا نجفی، نماینده تهران از معدود نمایندگانی است که این آفت را به صراحت تأیید کرد و در گفت‌وگو با همشهری برای نخستین‌بار از آن پرده برداشت و گفت: «تغییر رأی بر مبنای منافع و ملاحظات شخصی برخی نمایندگان، واقعیتی انکارناپذیر است.» مشروح گفت‌وگوی اجمالی همشهری با نجفی در این باره درپی می‌آید:
گفته می‌شود که در برخی موارد نمایندگان تصمیمی می‌گیرند که برخلاف اعتقاد و دیدگاه خودشان است و رأیشان از روی ترس برای ازدست‌دادن کرسی نمایندگی یا فرار از پاسخگویی به جمعی خارج از مجلس بوده است، شما شاهد این تناقض رفتاری از سوی برخی نمایندگان بوده‌اید؟
گاهی ملاحظه می‌شود که رفتار و رأی فرد یا حتی جمعی از نمایندگان با دیدگاه و باورهای آنها تفاوت می‌کند.
فکر می‌کنید، چه عواملی سبب بروز این روند می‌شود؟
عوامل متعددی می‌تواند افراد را وادار به «مصلحت‌اندیشی» کند؛ از منافع فردی و باندی تا ملاحظه قواعد کارگروهی و جمعی.
اما وقتی این مصلحت‌اندیشی به ترس تعبیر می‌شود، به این معناست که در برخی موارد سود و منافع ملت قربانی مصلحت‌سنجی‌های فردی یا گروهی می‌شود !
تغییر رأی بر مبنای منافع و ملاحظات شخصی برخی نمایندگان واقعیتی انکارناپذیر است، این روند متأسفانه در گذشته بوده، الان هست و براساس شناخت و فهمی که من از مجلس به‌دست آورده‌ام، در آینده هم وجود خواهد داشت.
چه عواملی باعث این مصلحت‌اندیشی می‌شود؟
عوامل متعدد و متفاوت است، بستگی به افرادی دارد که رأیشان تحت‌تأثیر عامل بیرونی جز اعتقاد و علم خودشان قرار می‌گیرد.
شما می‌توانید تأیید کنید که فرد به‌خاطر حفظ صندلی نمایندگی یا نداشتن توانایی برای پاسخگویی به جریانی قومی یا سیاسی که در سرنوشت سیاسی – اجتماعی نمایندگان دخیل است، رأیی متفاوت از عقیده‌اش بدهد؟
متأسفانه این روند و وقایع را به‌کرات دیده‌ام و از این بابت آسیب و خسارت‌های زیادی را شاهد بوده و هستم.
این ترس یا اعمال نظر غیرمستقیم بر رأی نمایندگان چند درصد در خروجی مجلس تأثیر‌گذار است؟
نمی‌توانم درصد بگویم، درصد و کمیت یک بحث است، کیفیت و اهمیت و آثار این دست از وقایع و روندها بحث دیگری است. متأسفانه اینها عمدتا در موضوعات با اهمیت که منشأ نقاط عطف یا رویکردها و آثار استراتژیک ماندگار می‌شود، اتفاق می‌افتد، بنده نمی‌خواهم بگویم که مجلس کنشگری است که همواره با مسائل استراتژیک مواجه است، بسیاری اوقات مسائل مجلس روزمره و غیرراهبردی است، اما در معدود مواردی که بوده، مصلحت‌سنجی و این دست ملاحظات کم و بیش مشاهد شده است.
می‌توانید نمونه‌هایی از این مصلحت‌سنجی‌ها را نام ببرید؟
بهتر است وارد مصادیق نشویم.
پیش آمده از نمایندگانی که رأیشان را در این مصلحت‌سنجی‌ها تغییر می‌دهند، بپرسید که چرا چنین تصمیمی می‌گیرند؟
بله، بعضا صحبت کرده‌ام، اذعان شده است که بنا به ملاحظات و تبعات، ناچار به اتخاذ آن رأی هستند، به‌رغم آنکه شخصا نگاه و تشخیص دیگری داشته باشند.
این تناقض رفتاری میان برخی از نمایندگان چه زمان‌هایی بیشتر دیده می‌شود؟
متأسفانه عمدتا در موارد مهم و راهبردی است که برخی نمایندگان این مصلحت‌سنجی‌های نادرست را روا داشته‌اند و رأیشان و باورشان متفاوت بوده است.
این روند به جایگاه مجلس و نمایندگی که شعار «در رأس امور بودن» آن مکررا اعلام می‌شود، چه آسیبی زده است؟
عمده آسیب‌های این رویه متوجه کشور، نظام جمهوری اسلامی و مردم بوده است؛ چراکه در تعارض منافع و ملاحظات فردی و جمعی منافع عمومی مخدوش شده است. اهمیت این رفتارهای دوگانه یا متناقض به قدری بوده که در طول دوره، صرف‌نظر از دسته‌بندی‌های سیاسی، بسیاری از نمایندگان ازجمله اینجانب خواستار شفاف‌شدن آرای نمایندگان خصوصا در موارد حساس و حیاتی شده‌ایم.
