حذف صفر از پول ملی کشورمان بالاخره به مراحل نهایی رسید، اما فرجام این اتفاق برای کشورمان چه خواهد بود؟
به گزارش
«آزادی»، از جمله تصمیمات نشست هیات دولت (چهارشنبه، نهم مردادماه ۱۳۹۸) بررسی لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی بود که فرجامش، تصویب این لایحه بود. اتفاقی که از سالها پیش در دستور کار قرار داشت و حتی در سال ۹۰، قریب الوقوع به نظر میرسید، اما رقم نخورد.
بر اساس این مصوبه، با اهدافی، چون «حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت نقد در تبادلات پولی داخلی و همچنین هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته است»، قرار است واحد پول ملی کشورمان از «ریال» به «تومان» تغییر کرده و چهار صفر از اعداد درج شده روی اسکناسها و سکه ها، حذف گردد.
معنای ساده و سرراست این تصمیم آن است که هر ۱۰ هزار ریال (هزار تومان) به ۱ تومان تبدیل خواهد شد و احتمالا بر اساس سخنان پیشین رئیس کل بانک مرکزی، هر تومان معادل یکصد «ریال جدید» خواهد بود تا تکلیف پول خرد نیز مشخص گردد و مبادلات روزمره دچار مشکل نگردد. با این ملاحظه که احتمالا تعیین واحد «ریال جدید» مشکل آفرینی خواهد کرد و احتمالا نام دیگری برای آن در نظر گرفته خواهد شد.
این در حالی است که میدانیم در سال ۹۰ و بر اساس تصمیم دولت وقت، نظرسنجی مفصلی برای تعیین نام پول جدید صورت گرفته تا مشخص شود جایگزین «ریال» چه خواهد بود. نظرسنجیای که روی سایتی در زیرمجموعه سایت بانک مرکزی کشورمان قرار گرفته بود و بعدها تاکید شد «نتایج آن از نظر مبانی آماری قابل تعمیم به کل جامعه نیست چراکه نظرسنجی اینترنتی از پراکندگی نمونه آماری علمی برخوردار نیست.».
اما اگر از این موارد صرف نظر کرده و فارغ از نامی که برای پول ملی جدید و پول خرد آن انتخاب خواهد شد، بر تصمیم دولت مردان بر حذف ۴ صفر متمرکز شویم، خود را در آستانه رویدادی خواهیم یافت که ممکن است عواقب خوب و خوشایندی به دنبال داشته باشد یا برعکس، نتیجه اش بد و حتی شوم باشد. دورنمایی که بررسی سیر حذف صفر از پول دیگر کشورها ترسیم میکند.
با این مقدمه، بد نیست دو نمونه متفاوت از این تجربه را در دیگر نقاط جهان مرور کنیم و به یاد داشته باشیم که ﺑﻪ ﻣﻌﻤﻮل، ﺣﺬف ﺻﻔﺮ از ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﭘﺲ از بحرانهای اقتصادی صورت میگیرد و دولت قصد دارد با این اقدام مردم را متقاعد کند که دوران تورم شدید پایان یافته و سیاستهای اقتصادی اش تغییر کرده است. آن هم تغییرات اساسی و بنیادین.
افزون بر این، لازم به یادآوری است که تغییر پول ملی در کشورمان، اهداف سادهای مانند کاهش هزینههای چاپ و نشر اسکناس (که عمر آن در کشورمان از میانگین عمر اسکناس در جهان بسیار پایینتر است و همچنین سقوط ارزش پول ملی کشورمان موجب شده که «سکه» از گردونه تبادلات مالی خارج شده و اسکناس جایش را بگیرد) یا رهایی از دوگانه ریال-تومان را هم دنبال میکند. هدفی که احتمالا نمونههای مشابهی با آن در اهداف دیگر کشورهای جهان که حذف صفر را تجربه کردهاند، وجود داشته.
تجربه تلخ برزیل
آن گونه که آمارها و گزارشها نشان میدهد، سیاست کاهش صفر از پول ملی در بیش از ۵۰ کشور جهان در دستور کار قرار گرفته و تجربه شده است، اما اگر قرار باشد به تعداد دفعات اتخاذ این تصمیم در جهان اشاره کنیم، میبایست به عددی بزرگتر از ۷۰ اشاره کنیم. عددی که نشان میدهد در برخی کشورها بیش از یک بار سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار قرار گرفته است!
از جمله این کشورها، برزیل است که رکورددار حذف صفر است. کشوری که در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به تورمی بسیار سنگین و مثال زدنی مبتلا شده بود که موجب میشد ارزش پولی ملی اش ماهانه به طور میانگین سی تا چهل درصد سقوط کند. سقوط آزادی که ابتدا کوشیدند با تغییر نام پول ملی با آن مقابله کنند و بعد از دو نوبت تغییر نام، با حذف ۳ صفر از پول به مقابله با آن شتافتند که آن هم تقریبا راه به جایی نبرد.
این عدم موفقیت زمانی مسجل شد که در سال ۱۹۸۱ میلادی، تورم برزیل به ۱۵۱ درصد رسید تا بار دیگر حذف ۳ صفر از پول در دستور کار قرار گیرد و روز از نو و روزی از نو. سیر مفصلی که چکیده آن، حذف ۱۸ صفر از پول ملی این کشور در ۶ مرحله طی سالهای ۱۹۳۰ تا کنون بوده که افزون بر آن، میتوان به ۸ نوبت تغییر نام پول ملی این کشور نیز اشاره کرد.
همین اعداد و ارقام کافی است که بدانیم حذف صفر یا تغییر نام پول ملی به تنهایی برای فرار از تورم روزافزون و شدید کافی نیست، هرچند نمیتوان این گزاره را نیز رد کرد که اگر این انبوه تصمیمات در برزیل اتخاذ و اجرا نشده بود، چه بسا بحرانهای اقتصادی این کشور را دستخوش آسیبهایی سنگینتر کرده بود. کشوری که هنوز از گرانترین کشورهای آمریکای لاتین است و با انبوه مشکلات دست و پنجه نرم میکند.
تجربه شیرین هلند
اما آیا تجربه همه کشورها از حذف صفر، مانند آن چیزی است که برزیلیها تجربه کردهاند؟ آیا قرار است تجربه همزمان تغییر نام و حذف ۴ صفر از پول ملی در کشورمان، شروع مسیری باشد که برزیلیها سالها پیشتر در پیش گرفته اند و هنوز به انتهایش نرسیدهاند؟ از اینها مهم تر، آیا تورم شدیدی که این روزها کشورمان به آن مبتلاست موجب خواهد شد که پروژه حذف صفر به شکست منجر شود و اتفاقاتی شوم در انتظارمان باشد؟
پاسخ کوتاه و سریع به این سوالات، «نه» است، به این معنی که برخی کشورها در دوران اوج تورم، یکی از راهکارهای سامان دهی اقتصادشان را حذف صفر از پول ملی یافته و با اجرایی کردن این تصمیم و اتخاذ تدابیر دیگر، توانسته اند از سقوط، به اوج موفقیت پل بزنند. اتفاقی که مردمان سرزمین لالههای نارنجی آن را تجربه کرده اند و حالا میتوانند بابت رقم زدنش به خود ببالند.
رویدادی که نقطه شروع آن، ابتلای این کشور به مرضی بسیار بزرگ و نادر بود که با عنوان «بیماری هلندی» معرف جهانیان است و در زمره مباحثی قرار دارد که به دانشجویان اقتصاد در سراسر جهان تدریس میشود. اینکه با کشف یک مبنع گازی بزرگ در این کشور، اقتصاد هلند به منابع سرشار ناشی از آن گره خورد و رشدی چشمگیر را تجربه کرد که با تورم همراه بود و موجب شد چاپ اسکناسهای درشت در دستور کار قرار گیرد.
نتیجه آن دوران رونق اقتصادی برای هلند، تورم بیش از ۱۰۰ بود که با پایان یافتن منابع گاز، این کشور را در آستانه بحرانی بزرگ قرار داد. بحرانی که برای فرار از آن، سیاستهای شدید انقباضی و همچنین حذف ۴ صفر از پول ملی در دستور کار قرار گرفت و نتیجه اش، عبور موفق این کشور از بحران و شروع دوران اوج گیری اقتصاد هلند بود. اوج گیریای که هنوز ادامه دارد و موجب شده بسیاری از کشورها تا بحث حذف صفر پیش میآید، این کشور را مثال بزنند.